Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 14522 przypisów.
szczeciasty — dziś: szczeciniasty. [przypis edytorski]
szczeciaty — dziś: szczeciniasty. [przypis edytorski]
Szczecin — stolica i największe miasto województwa zachodniopomorskiego w Polsce. [przypis edytorski]
szczednąć (starop.) — sczeznąć, tj. umrzeć, skonać; szczedł dzień: przeminął dzień. [przypis edytorski]
Szczedrin (pseud.), właśc. Sałtykow, Michaił Jewgrafowicz (1826–1889) — rosyjski satyryk, pisarz, publicysta; autor satyrycznych utworów demaskujących stosunki społeczne w carskiej Rosji. [przypis edytorski]
szczegółów architektonicznych — odnoszących się do budownictwa. [przypis autorski]
szczegółowie — dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]
szczegółowie — dziś popr.: szczegółowo. [przypis edytorski]
szczegółowie — dziś: szczegółowo. [przypis edytorski]
szczegółowie — szczegółowo [przypis edytorski]
Szczegół ten zapożyczony także z opisu przebiegu śmierci Jeruzalema. Por. Emilia Galotti, dramat Lessinga, 1772. Bohaterka dramatu, chroniąc się od hańby, ginie dobrowolnie z rąk ojca. [przypis redakcyjny]
[szczegóły dotyczące dzierżawy dóbr Balice, Burów, Szczeglice i Niegoszowice od Jana Firleja Piotrowi Kochanowskiemu] znajdowały się zapewne oznaczone w nieznanej nam intercyzie, ze znanej do akt grodu lubelskiego, na którą się relacja intromisyjna woźnego powołuje — [por.] Rel. castri crac., t. 541, s. 752. [przypis redakcyjny]
szczegóły o życiu i pismach filozofów czytelnik znajdzie (…) zestawione osobno — w niniejszej publikacji informacje te zostały przeniesione do przypisów w miejscach, gdzie autor wspomina o danej postaci. [przypis edytorski]
szczególna — dziś: szczególne; rzecz szczególna. [przypis edytorski]
szczególna kotlinka — τόπον θαύματος ἄξιον, κυκλοτερὴς μὲν γάρ ἐστιν καὶ κοῖλος. [przypis tłumacza]
szczególna kotlinka (…) Taka jest przyroda tej okolicy — „Wpada także rzeka Belus do morza żydowskiego, około której ujścia zgromadzone piaski za pomieszaniem nitru na szkło się wypalają [tj. po domieszaniu sody szkło się z nich wypala; red. WL]” (Tacyt, Dzieje V, 7 [tu w tłum. Naruszewicza]). Wspominają o tym także Pliniusz i Strabo. Flawiusz, podobnie jak w opisie choroby Heroda, w dziedzinie obserwacji przyrodniczych stoi na poziomie gminnych wyobrażeń i przesądów. [przypis tłumacza]
szczególna (tu daw.) — szczególnie. [przypis edytorski]
Szczególne — pojedyncze. [przypis redakcyjny]
szczególne upodobanie do obrazu morza, oceanu, fal (…) które zostało przez modernistów wyeksploatowane aż do zupełnego wyświechtania — satyrycy i parodyści epoki natychmiast to pochwycili. E. Leszczyński napisał Obłędny okręt, którego pierwsza strofa brzmi: „Po niezbadanej wód głębinie / samotny okręt w bezkres płynie; / posępna trudzi się załoga, / nikt nie wie, gdzie się skończy droga; / tajne się w duszach lęgną smutki, bo na pokładzie brakło wódki”. (Kabaret salonowy. Piosenki Zielonego Balonika, Kraków 1908, s. 41). [przypis autorski]
szczególnych jestestw — poszczególnych jednostek. [przypis edytorski]
szczekacz zuchwały Anub — Anubis, egipski bóg świata zmarłych; przedstawiany z głową szakala (tu: psa). [przypis edytorski]
szczelania (gw.) — strzelanina. Uproszczono wymowę grupy spółgłoskowej strz- i dlatego brzmi ona szcz-. [przypis edytorski]
szczel — szczelina; tu: forma skrócona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
szczel — szczelina (tu prawdopodobnie forma skrócona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca). [przypis edytorski]
szczelubina (gw.) — szczelina, szpara. [przypis edytorski]
szczenięta wilcze — chodzi o Rzymian; według legendy założycieli Rzymu, Romulusa i Remusa, wykarmiła wilczyca. [przypis edytorski]
szczenięty (starop. forma) — dziś N.lm: (ze) szczeniętami. [przypis edytorski]
szczennik (daw.) — wilczątko. [przypis redakcyjny]
szczepał — dziś popr. forma: rozszczepiał. [przypis edytorski]
Szczepański, Ludwik (1872–1954) — literat, dziennikarz i publicysta, w r. 1897 założył czasopismo „Życie”. [przypis edytorski]
Szczepański, Ludwik (1872–1954) — poeta i publicysta, we wrześniu 1897 r. założył w Krakowie tygodnik „Życie”, organ „Młodej Polski”, który stawiał sobie za cel informowanie o nowych prądach w sztuce za granicą oraz popieranie talentów rodzimych. [przypis edytorski]
Szczepanik, Jan (1872–1926) — sławny technik-samouk, zwany „polskim (lub austriackim) Edisonem”, autor kilkudziesięciu wynalazków, głównie w dziedzinie przemysłu włókienniczego oraz fotografii i filmu. [przypis edytorski]
Szczepanowice — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]
Szczepanowski, Stanisław (1845–1900) — polski polityk, przedsiębiorca naftowy, ekonomista i publicysta, poseł do parlamentu austriackiego i galicyjskiego Sejmu Krajowego; propagator idei odrodzenia narodowego, przedstawiciel „romantyzmu pozytywistycznego”. [przypis edytorski]
Szczepanowski, Stanisław (1846–1900) — polski chemik, ekonomista, inżynier, poseł do parlamentu austriackiego; w 1867 r. ukończył politechnikę wiedeńską, od 1870 r. pracował jako ekspert w India Office (brytyjskim ministerstwie ds. indyjskich), w 1879 r. osiadł w Galicji, w której widział potencjał „polskiego Piemontu”, właśnie ze wzgl. na zacofanie gospodarcze; prowadził poszukiwania ropy w paśmie podkarpackim, odkrył bogate złoża w Słobodzie Rungurskiej nieopodal Kołomyi oraz złoża w Otyni, Jaśle, Krośnie, Sanoku, Drohobyczu, Schodnicy czy Gorlicach; wybudował destylarnię przetwarzającą ropę w Peczeniżynie, jednocześnie budował przy prowadzonych zakładach domy mieszkalne dla robotników, organizował sklepy spółdzielcze i domy ludowe, w których ogłaszał odczyty, prowadził szkolenia zawodowe, podnosząc kwalifikacje swoich pracowników; w Kołomyi założył tygodnik „Pomoc Własna”, promujący idee spółdzielczości. W 1889 r. został posłem do sejmu krajowego, walczył o rozszerzenie autonomii Galicji, większą decentralizację monarchii, rozwój dotacji na rzecz szkolnictwa, przemysłu i rolnictwa na ziemiach polskich, przekonywał posłów Koła Polskiego o potrzebie walki z polityką rządu austriackiego, traktującego Galicję jako kolonię dostarczającą metropolii tylko surowców i rekruta. Od 1890 r. wydawał pismo „Ekonomista Polski” we Lwowie, założył Towarzystwo Szkoły Ludowej (m.in. z Adamem Asnykiem) dla krzewienia oświaty wśród warstw ludowych; działał w ruchu spółdzielczym, stojąc na czele Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych, był prezesem Towarzystwa Pedagogicznego, a od 1897 r. wydawał dziennik „Słowo Polskie”. Krach jego działalności przyniosła współpraca z Franciszkiem Zimą, prezesem galicyjskiej Kasy Oszczędnościowej, byłym powstańcem styczniowym, członkiem Ligi Polskiej i znajomym Szczepanowskiego z Anglii, który prowadził spekulacje na kredytach i doprowadził do zadłużenia i dyskredytacji przedsiębiorstw Szczepanowskiego, a następnie do procesu sądowego, który rozpoczął się 2 października 1899 r. Szczepanowski uznał się za współodpowiedzialnego, jednak wyniszczony skandalem wkrótce zmarł. Autor m.in. publikacji praca Nędza Galicji w cyfrach (1888), w której wykazuje m.in., że przeciętna długość życia w Galicji wynosiła wówczas 27 lat dla mężczyzn oraz 28,5 dla kobiet, w porównaniu z 33 i 37 latami w Czechach, 39 i 41 we Francji czy 40 i 42 w Anglii. Stwierdzał również, że w Europie i Azji nie znalazł kraju, który pod względem ubóstwa i zacofania mógłby konkurować z Galicją. Pisał: „Galicjanin mało pracuje, bo za mało je, nędznie się żywi, bo za mało pracuje, i wcześnie umiera, bo się nędznie żywi (…) w stosunku do osób dorosłych jest tu większa część ludności wymagającej opieki jak w innych krajach”. Stwierdzał, że jedyną warstwą rozwijającą się w Galicji jest biurokracja, licząca 80 tys. osób, pobierających ok. 11% dochodu krajowego; przerost biurokracji utożsamiał z socjalizmem czy komunizmem, poddając je z tego stanowiska ostrej krytyce. Szukając rozwiązania kompleksowego, wskazywał na potrzebę uobywatelnienia społeczeństwa i sięgał do pism polskich poetów, szczególnie Zygmunta Krasińskiego oraz zaprzyjaźnionego z autorem Psalmów przyszłości Augusta Cieszkowskiego. Metaforyka „błota” jako materii, będącej jedynym obszarem działań socjalistów, związana jest z pismami obu tych twórców. [przypis edytorski]
Szczepanowski, Stanisław (1846–1900) — przemysłowiec, innowator (branża naftowa), działacz społeczny i publicysta. Usiadł na ławie oskarżonych, gdy Galicyjska Kasa Oszczędnościowa, finansująca jego działalność, ogłosiła upadłość. [przypis edytorski]
Szczepan, św. — tradycyjnie uznawany za pierwszego męczennika chrześcijańskiego; ok. 36 r. n.e. został skazany przez władze religijne w Jerozolimie za bluźnierstwo i ukamienowany (Dz 7, 58–60). [przypis edytorski]
Szczepan, św. — właśc. Stefan, święty katolicki oraz apostoł kościoła prawosławnego, zw. pierwszym męczennikiem; Żyd, zwierzchnik grupy zw. hellenistami, pragnął zreformować judaizm poprzez powrót do jego korzeni (z wyjątkiem przykazań dotyczących świątyni i kultu ofiarnego), zginął ok. 36 r. n.e. ukamienowany pod Jerozolimą przez miejscową społeczność. [przypis edytorski]
Szczepan, właśc. Stefan I (węg. István; 969–1038) — ur. jako Vajk, książę Węgier od 997 roku, król od 1001 roku z dynastii Arpadów, organizator państwa, wprowadził wraz z centralizacją władzy chrześcijaństwo. [przypis edytorski]
szczep dziesięcinny — dziesięcina kleru. [przypis tłumacza]
szczep gocki wczas Hiszpanię zalał — od V do VIII wieku istniało na Półwyspie Iberyjskim królestwo Wizygotów. [przypis edytorski]
szczepić — tu: rozszczepiać, dzielić na niewielkie kawałki. [przypis edytorski]
szczep piastowy — spadkobiercy dynastii Piastów. [przypis edytorski]
szczep skarbowy, najlepszy z całego kraju — Istniał osobny tresorier des metius plaisirs du Roi. [przypis tłumacza]
szczep — tu: szczapa, odłupany kawałek drewna. [przypis edytorski]
szczepu mego trzaski — przyszli moi potomkowie po synie. [przypis redakcyjny]
szczepu Szylluków, który poczyna się nad Nilem, a rozciąga się nie wiadomo jak daleko na wschód — okolice te za czasów Mahdiego nie były jeszcze znane. [przypis autorski]
szczerą — dziś popr.: szczera. [przypis edytorski]
Szczerą pokutą wobec Izajasza zwlekł na lat wiele swój kres ostateczny — Gdy król Hiskia leżał na śmiertelnej pościeli, prorok Izajasz objawił mu bliski zgon jego i odszedł. Lecz na żarliwą modlitwę króla, prorok znowu powrócił i za wyraźnym rozkazem Boga objawił królowi, że powróci do zdrowia. Król Hiskia rzeczywiście wyzdrowiał i żył jeszcze lat piętnaście (Patrz Księgi Królewskie, XI. 20). [przypis redakcyjny]
Szczerbiec — miecz koronacyjny królów polskich, który Bolesławowi Chrobremu miał wręczyć Otton III, zaginął za Augusta II; za Augusta III wykonano jego kopię, przechowywaną w Skarbcu Królewskim na Wawelu. [przypis redakcyjny]
Szczerbiec — miecz koronacyjny królów polskich, wg legendy należący jeszcze do Bolesława Chrobrego; dziś przechowywany w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu. [przypis edytorski]
szczerby — tu: szczątki. [przypis edytorski]
szczere — prawdziwe. [przypis redakcyjny]
szczerk — gleba piaszczysto-gliniasto-ilasta. [przypis edytorski]
szczerk— gliniasty piasek. [przypis redakcyjny]
szczerk (gw.) — bród na rzece, którego dno pokryte jest żwirem lub grubym piaskiem. [przypis edytorski]
szczerk — ilasta gleba. [przypis edytorski]
szczerk — piasek gliniasty, teren podmokły. [przypis edytorski]
szczerk — piasek gliniasty; tu zapewne na zasadzie metonimii oznacza cegły. [przypis redakcyjny]
szczerniał — dziś popr.: sczerniał. [przypis edytorski]
szczerość (daw.) — tu: prawda. [przypis edytorski]
szczerość niewdzięcznością, szalbierki, oddają — szalbierki, które odpłacają się niewdzięcznością za szczerość. [przypis edytorski]
szczerota — dziś popr.: szczerość. [przypis edytorski]
szczerota — szczerość. [przypis edytorski]
szczerwieniała (starop. forma ort.) — dziś: sczerwieniała. [przypis edytorski]
szczery (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]
szczery — prawdziwy. [przypis redakcyjny]
szczery — prawdziwy; tu: odsłonięty. [przypis edytorski]
szczery (starop.) — tu: prawdziwy. [przypis edytorski]
szczery (tu forma lm: szczere) — prawdziwy. [przypis redakcyjny]
szczery — tu: prawdziwy. [przypis edytorski]
szczerze (daw.) — naprawdę. [przypis edytorski]
szczerze — tu: obficie, nie oszczędnie. [przypis edytorski]
szczeście* (starop.) — los, fortuna. [przypis redakcyjny]
szczeście* — szczęście, dola, los, fortuna. [przypis redakcyjny]
szcześliwe mienie — mienie dostateczne, wystarczające i uczciwie nabyte. [przypis redakcyjny]
szcześliwe wyspy — wyspy, na których według mit. gr. przebywali po śmierci (lub nawet jeszcze za życia) sławni bohaterowie. W XVI w. często utożsamiano je z Wyspami Kanaryjskimi. [przypis redakcyjny]
szczesać — dziś popr.: sczesać; wyczesać, uczesać. [przypis edytorski]
szczescie (gw.) — szczęście. Zanik nosowości głoski ę. [przypis edytorski]
szczeżeła — łuska. [przypis autorski]
szczeżuja — w pierwotnym znaczeniu: skorupa (np. małża). [przypis redakcyjny]
szczeznąć (daw.) — umrzeć. [przypis edytorski]
szczeznąć (daw.) — zginąć. [przypis edytorski]
szczeznąć — osłabnąć, opaść z sił, zginąć. [przypis edytorski]
szczeznąć właśc. sczeznąć — umrzeć, zniknąć. [przypis edytorski]
szczkać (starop.) — cierpieć czkawkę. [przypis redakcyjny]
szczkawka (daw.) — czkawka. [przypis edytorski]
szczkawka (daw.) — dziś: czkawka. [przypis edytorski]
szczob ich (z ros.) — żeby ich (niedokończone przekleństwo). [przypis edytorski]
szczob tebe o brata Semenku prosyły (z ukr.) — żeby poprosić cię o brata Semenkę. [przypis edytorski]
szczob tyje huzary (z ukr.) — żeby ci husarze. [przypis edytorski]
szczo bude (ukr.) — co będzie. [przypis edytorski]
szczob (ukr.) — żeby. [przypis edytorski]
szczob (ukr.) — żeby, żebyś. [przypis edytorski]
Szczob wam światyj Mikołaj daw zdorowla i szczastje (z ukr.) — oby wam święty Mikołaj dał zdrowie i szczęście. [przypis redakcyjny]
szczoby wy jej nie rozbudyły. Misiac jej prosto w łyczko zahladaje, serdeńku mojemu (z ukr.) — żebyście jej nie obudzili. Księżyc jej prosto w twarzyczkę zagląda, kochanej mojej. [przypis redakcyjny]
szczob z nym poihraty (ukr.) — żeby się z nim zabawić. [przypis redakcyjny]
Szczo ce (ukr.) — co to? [przypis redakcyjny]
szczodrota (daw.) — hojność. [przypis edytorski]
szczodrota (daw.) — szczodrość. [przypis edytorski]
