Przypisy

przyzwoita (daw. forma) — w domyśle: przyzwoita (to rzecz); dziś raczej: przyzwoicie (jest), (to) przyzwoite (aby). [przypis edytorski]

przyzwoitość — tutaj rozumiana jest jako powierzchowne przestrzeganie zewnętrznych reguł (np. grzecznościowych), zachowywanie pozorów, konwencja towarzyska. [przypis edytorski]

przyzwoity czemu — tu: należący (przynależący) do czego. [przypis edytorski]

przyzwyczaili nas [matematycy] do używania słowa „analiza” w zastosowaniu do algebry — analiza i algebra to w matematyce nowoczesnej dwa zupełnie różne działy: analiza matematyczna zajmuje się granicami, sumami szeregów, rachunkiem różniczkowym i całkowym, podczas gdy algebra (z ar. al-dżabr) początkowo była teorią rozwiązywania równań liczbowych i ich układów, a następnie stała się szeroką dziedziną matematyki, traktującą o obiektach bardziej abstrakcyjnych niż liczby i różnych działaniach na nich. [przypis edytorski]

psa, którego darowano mi szczenięciem (daw.) — psa, którego darowano mi, kiedy był szczenięciem. [przypis edytorski]

Psalm 10 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 1. [przypis edytorski]

Psalm 112 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 113, zaczynający się od słów: „Alleluja. Chwalcie, słudzy Pańscy, chwalcie imię Pana”. [przypis edytorski]

Psalm 113 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 114. [przypis edytorski]

Psalm 114 — tak w Wulgacie; w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 116 (cz. 1). [przypis edytorski]

Psalm 116 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 117. [przypis edytorski]

Psalm 11 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 12. [przypis edytorski]

Psalm 129 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 130. [przypis edytorski]

Psalm 12 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 13. [przypis edytorski]

Psalm 132 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 133. [przypis edytorski]

Psalm 13 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 14. [przypis edytorski]

Psalm 14 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 15. [przypis edytorski]

Psalm 19— w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 20. [przypis edytorski]

Psalm 20 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 21. [przypis edytorski]

Psalm 22 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 23. [przypis edytorski]

Psalm 30 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 31. [przypis edytorski]

Psalm 31 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 32. [przypis edytorski]

Psalm 35 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 36. [przypis edytorski]

Psalm 36 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 37. [przypis edytorski]

Psalm 37 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 38. [przypis edytorski]

Psalm 38 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 39. [przypis edytorski]

Psalm 40 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 41. [przypis edytorski]

Psalm 43 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 44. [przypis edytorski]

Psalm 67 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 68. [przypis edytorski]

Psalm 71 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 72. [przypis edytorski]

Psalm 73 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 74. [przypis edytorski]

Psalm 77 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 78. [przypis edytorski]

Psalm 87 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 88. [przypis edytorski]

Psalm 90 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 91. [przypis edytorski]

Psalm 94— w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 95. [przypis edytorski]

Psalm 97 — w dzisiejszej numeracji np. wg. Biblii Tysiąclecia: Psalm 98. [przypis edytorski]

psalmodia a. psalmodiowanie — śpiewanie i intonowanie psalmów. [przypis edytorski]

psalmodia — śpiewanie i intonowanie psalmów. [przypis edytorski]

psalmodia — śpiewanie i intonowanie psalmów. [przypis edytorski]

Psalmy przyszłości — utwory poetyckie napisane przez Zygmunta Krasińskiego; pierwsze trzy zostały wydane w 1845 i skrytykowane przez Juliusza Słowackiego w poemacie Odpowiedź na „Psalmy przyszłości”, opublikowanym w 1848; w pierwszym psalmie z kolejnej grupy Krasiński odpowiedział na krytykę Słowackiego. [przypis edytorski]

psalterion a. psalterium — dawny instrument muzyczny strunowy szarpany lub uderzany; także: chordofon. [przypis edytorski]

psalterion (z gr.) — dawny strunowy instrument muzyczny. [przypis edytorski]

Psametyk a. Psametych — imię trzech władców z XXVI dynastii starożytnego Egiptu, panujących pomiędzy 664 a 525 p.n.e. [przypis edytorski]

Psar — jedno z letnisk, gdzie Towarzystwo Kolonii Letnich organizowało wypoczynek dla dzieci. [przypis edytorski]

Pseudodiphterithis (łac.) — pseudo dyfteryt, czyli rzekoma błonica, choroba podobna do błonicy. [przypis edytorski]

pseudofauna — naśladownictwo organizmów zwierzęcych. [przypis edytorski]

pseudowegetacja — tu: naśladownictwo roślin. [przypis edytorski]

psiarnie — daw. forma Ms.lp r.ż.; dziś: o psiarni. [przypis edytorski]

psi (daw., gw.) — psy. [przypis edytorski]

Psie Pole — miejsce rzekomego wielkiego zwycięstwa wojsk polskich nad niemieckimi w roku 1109; ranga tej bitwy była kwestionowana w badaniach historycznych. [przypis edytorski]

psi (starop. forma) — daw. forma M.lm, dziś: psy. [przypis edytorski]

psi (starop. forma) — dziś popr. M.lm: psy. [przypis edytorski]

Psków — miasto na Rusi, uzależnione przez Księstwo Moskiewskie, w 1581 bezskutecznie oblegane przez Stefana Batorego. [przypis edytorski]

Psków — miasto w zach. Rosji, nad rz. Wielika. [przypis edytorski]

psóm — dziś popr. forma C. lm: psom. [przypis edytorski]

psów, których zapomniano spuścić — dziś popr.: psy, które zapomniano spuścić. [przypis edytorski]

psom będziesz pokarmem haniebnym — grecka tradycja zobowiązywała rodzinę zmarłego do urządzenia mu odpowiedniego pochówku. W przeciwnym razie jego duch błąkał się po ziemi i nie mógł zaznać spokoju. [przypis edytorski]

psować (daw., gw.) — psuć. [przypis edytorski]

psować (daw.) — psuć. [przypis edytorski]

psować — dziś popr.: psuć. [przypis edytorski]

psować — dziś: psuć. [przypis edytorski]

psować, popsować (daw.) — psuć, popsuć. [przypis edytorski]

psować (starop. forma) — psuć; tu: marnować. [przypis edytorski]

psować (starop.) — psuć, niszczyć. [przypis edytorski]

psować (starop.) — psuć. [przypis edytorski]

psować wiary Bożej i chwały jego nie dopuszcza, jako to Nabuchodonozor król czynił: takim się też Pan Bóg opieka i krzywdy mu i upadku nie dopuści, i wyrwie z trudności wszelakiej — nawiązanie do popularnej opowieści z Dn 3, o niezłomności trzech młodzieńców wobec bałwochwalczych żądań króla, cudownie chronionych wśród płomieni pieca. [przypis edytorski]

psowały (starop. forma) — dziś popr.: psuły. [przypis edytorski]

psowanie — dziś popr.: psucie. [przypis edytorski]

pstrą — w innym wydaniu: łaciatą. [przypis edytorski]

pstrociny (starop.) — ozdoby. [przypis edytorski]

pstrocizna — dziś: pstrokacizna. [przypis edytorski]

psubrat (pot.) — nicpoń, łajdak; dosł.: brat psa. [przypis edytorski]

psuć (tu daw.) — zużywać. [przypis edytorski]

psuć — tu: zużywać. [przypis edytorski]

psunabudesowy — przymiotnik utworzony od określenia rzeczy mało wartej, według którego nadaje się ona tylko psu na budę. W oryginale czeskim w tym miejscu: usmolený. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — bogini, uosobienie duszy ludzkiej, wg jednego z mitów zakochana w bogu miłości Erosie. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — personifikacja duszy ludzkiej. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — piękna kochanka Erosa, boga miłości, który odwiedzał ją co noc pod osłoną ciemności, ale nie chciał jej pokazać swojej twarzy. Psyche wiedziona ciekawością zapaliła świecę, bóg obudził się i zagniewany jej nieposłuszeństwem odleciał. Psyche wytrwale szukała ukochanego po całym świecie, wreszcie bogowie uczynili ją nieśmiertelną i żoną Erosa. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — piękna kochanka Erosa, boga miłości, który odwiedzał ją co noc pod osłoną ciemności, ale nie chciał jej pokazać swojej twarzy. Psyche wiedziona ciekawością zapaliła świecę, bóg obudził się i zagniewany jej nieposłuszeństwem odleciał. Psyche wytrwale szukała ukochanego po całym świecie, wreszcie bogowie uczynili ją nieśmiertelną i żoną Erosa. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — piękna kochanka Erosa, boga miłości, który odwiedzał ją co noc pod osłoną ciemności, ale zabraniał jej na siebie patrzeć. Psyche wiedziona ciekawością zapaliła świecę, bóg obudził się i zagniewany jej nieposłuszeństwem odleciał. Psyche wytrwale szukała ukochanego po całym świecie, wreszcie bogowie uczynili ją nieśmiertelną i żoną Erosa. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — piękna kochanka Erosa, boga miłości, wyobrażana w malarstwie w postaci dziewczyny o skrzydłach motyla; również: personifikacja duszy, psychiki, stanu wewnętrznego. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — ukochana Erosa, boga miłości, wyobrażana w postaci dziewczyny o skrzydłach motyla; oznaczała też duszę ludzką. [przypis edytorski]

Psyche (mit. gr.) — urodziwa kochanka Erosa, przekonała do siebie zazdrosną Afrodytę swoim łagodnym charakterem. [przypis edytorski]

Psyche — w mitologii greckiej, bogini i uosobienie duszy ludzkiej; powodowana ciekawością, zapaliła kaganek, chcąc ujrzeć zakochanego w niej boga Erosa, ale kropla rozgrzanej oliwy obudziła go i, rozgniewany, odleciał. [przypis edytorski]

Psyche (z gr.) — dusza, tchnienie. [przypis edytorski]

Psyche (z gr.: tchnienie, dusza) — dziś ndm.; w mit. gr. piękna kochanka Erosa, boga miłości, wyobrażana w malarstwie w postaci dziewczyny o skrzydłach motyla; również: personifikacja duszy, psychiki, stanu wewnętrznego. [przypis edytorski]

psychologia fizjologiczna — gałąź psychologii badającej fizjologiczne (tj. fizyczne i chemiczne) czynniki wpływające na kondycję psychiczną człowieka. [przypis edytorski]

psychologia postaci — nurt w psychologii, zakładający całościowe (holistyczne) spojrzenie na zjawiska psychiczne, badający percepcję, sposób grupowania elementów przez umysł, relacje między „figurą” a jej „tłem”; szkołą terapeutyczną związaną z psychologią postaci jest niem. Gestalt. [przypis edytorski]

psychologie inconnue (fr.) — psychologia nieznana. [przypis edytorski]

psychologista — zwolennik psychologizmu, poglądu zakładającego, że czynniki psychologiczne mają determinujący i najważniejszy charakter, albo wręcz stanowią osnowę zjawisk. [przypis edytorski]

psychologizm (filoz.) — pogląd zakładający, że czynniki psychologiczne mają determinujący i najważniejszy charakter, albo wręcz stanowią osnowę zjawisk. [przypis edytorski]

psychologizm — pogląd w różnych dziedzinach wiedzy (pedagogika, teoria literatury, religioznawstwo, filozofia), zakładający determinujący wpływ czynników psychologicznych. [przypis edytorski]

psychometria (z gr.) — obecność śladów psychicznych osoby w zamieszkiwanej przez nią przestrzeni. [przypis edytorski]

Psychon — popr. Physkon (gr.: brzuchacz), przydomek Ptolemeusza VIII Euergetesa II (ok. 182–116 p.n.e.), władcy Egiptu z dynastii Ptolemeuszy, syna Ptolemeusza V Epifanesa, na którego cześć wydano dekret zapisany na słynnym kamieniu z Rosetty, mający przełomowe znaczenie dla odczytania egipskich hieroglifów. [przypis edytorski]

psychopatologia — nauka o zaburzeniach psychicznych, szczególnie o ich przyczynach oraz metodach rozpoznawania. [przypis edytorski]

psychopatyczna konstytucja — tu: patologiczna konstrukcja psychiczna. [przypis edytorski]

Psylle i Marsy — poskromiciele węży; Goethe czyni ich strażnikami wozu Afrodyty-Galatei. [przypis edytorski]

Psyria — dziś Psara, wysepka w pobliżu Chios. [przypis edytorski]

psy się zdadzą domowemi (starop.) — zdają się psami domowymi; wydają się psami domowymi. [przypis edytorski]

Pszczelin — pierwsza w zaborze rosyjskim szkoła rolnicza, otwarta w 1900 przez Warszawskie Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze (stąd nazwa placówki i gospodarstwa), położona na Mazowszu, ok. 25 km od centrum Warszawy; placówka działała przez ponad 100 lat, pod koniec istnienia jako Zespół Szkół Rolniczych; w 2005 szkołę zlikwidowano, w 2015 budynki szkolne zburzono, na terenie szkoły powstało nowe osiedle miasta Brwinów. [przypis edytorski]

pszczelnik — pasieka. [przypis edytorski]