Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | przymiotnik | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2984 przypisów.
Elżusia pomorska, właśc. Elżbieta pomorska (ok. 1346–1393) — córka księcia rugijskiego Bogusława V, wnuczka Kazimierza Wielkiego, później żona króla Czech i cesarza Karola IV Luksemburskiego. [przypis edytorski]
Elza Lohengrina — bohaterka opery Lohengrin (1850) Ryszarda Wagnera. [przypis edytorski]
Elza, właśc. Elza Łapa — członkini żydowskiego ruchu oporu. [przypis edytorski]
Elzevir a. Elzevier — rodzina drukarzy i wydawców holenderskich, słynna w XVII w. [przypis edytorski]
elzewir — nazwa wydania dzieł klasycznych opublikowanego przez firmę holenderskich wydawców i księgarzy Elzevierów (Elsevierów), działającą w XVI i XVII w. Książki tego wydawnictwa miały mniejszy format od innych, były tanie i złożone czytelną czcionką, w przeciwieństwie do eleganckich i ozdobnych egzemplarzy. [przypis edytorski]
Elzewirowie, Plantynowie, Didotowie — Elzewirowie: rodzina drukarzy i wydawców holenderskich działających w XVI–XVII w.; Christophe Plantin (ok. 1514–1589): niderlandzki drukarz i księgarz urodzony w Paryżu, założyciel oficyny wydawniczej znanej jako Officina Plantiniana, działającej w Antwerpii do 1876; Didotowie: francuska rodzina księgarzy i wydawców, z których najstarszy, François Didot (1689–1757), założył drukarnię i księgarnię w 1713, zaś jego potomkowie nieprzerwanie prowadzą przedsiębiorstwo drukarskie do dnia dzisiejszego. [przypis edytorski]
emablować (daw.) — adorować, nadskakiwać, otaczać względami. [przypis edytorski]
emablować (fr.) — otaczać szczególnymi względami, zabawiać, nadskakiwać. [przypis edytorski]
emablować kogo — otaczać kogoś (gł. kobietę) wyjątkowymi względami; adorować, zabawiać. [przypis edytorski]
e maestra mi fu l'anima mia (wł.) — a mistrzynią była mi dusza moja. [przypis redakcyjny]
emaliji (daw. Ms. lp) — dziś: emalii. [przypis edytorski]
emanacja (chem.) — dawna (do 1923) nazwa radonu (Rn), odkrytego w 1900 roku radioaktywnego, gazowego pierwiastka chemicznego emitowanego z radu. [przypis edytorski]
emanacja — manifestacja, uzewnętrznienie się czegoś. [przypis edytorski]
emanacja — tu: to, co się wydziela, promieniuje; w filozofii: to, co się wyłania z jakiegoś bytu. [przypis edytorski]
emanacja — uzewnętrznienie się czegoś. [przypis edytorski]
emancypacja — tu w szerszym znaczeniu: wyzwolenie od zależności, ucisku itd. [przypis redakcyjny]
emancypantka — zwolenniczka równouprawnienia kobiet i mężczyzn, pojęcie używane na przełomie XIX i XX wieku; dziś: feministka. [przypis edytorski]
Emancypantki nie są powieścią — są spowiedzią duszy (…) Prusa należało w rękę całować i jego pamięci poświęcę edycję Końca epopei — K. Tetmajer o „Emancypantkach”, „Warszawa” 1947, nr 11. [przypis autorski]
e mano, Kregżde (litewskie) — i mnie, Jaskółkę. [przypis autorski]
e mano, Żwajżgde (litewskie) — i mnie, Gwiazdę. [przypis autorski]
Emanuel Geibel — właśc. Franz Emanuel August Geibel (1815–1884), niemiecki poeta. [przypis edytorski]
Emanuel — imię odsyłające do filozofii krytycznej Immanuela Kanta. [przypis edytorski]
Emanuel — jedno z hebr. imoin Boga, znaczy tyle co: „Bóg jest z nami”; w Nowym Testamencie oznacza Chrystusa, mesjasza. [przypis redakcyjny]
Emanuel Kant — piszę Emanuel, nie Immanuel, ponieważ nie uznaję słuszności zachowywania formy obcej w imionach chrzestnych; u nas forma Emanuel, przekładem Biblii dokonanym przez Wujka upoważniona, jedynie jest właściwą. [przypis tłumacza]
Emanuel — męskie imię biblijne, oznaczające „Bóg z nami”, często odnoszone do Chrystusa. [przypis edytorski]
Emat — Hemat a. Chamat: miasto biblijne w dolinie Libanu, nad Orontesem, przy płn. granicy Palestyny (zob. np. Lb 13:21; 34:8). [przypis edytorski]
Ematia — starożytna kraina w Macedonii; zdobywca z Ematii: Aleksander III Wielki, nazywany przez poetów łacińskich Ematyjczykiem, wodzem Ematii, przez ang. poetę Miltona „Ematyjczykiem zdobywcą”. [przypis edytorski]
Embajada Soviética (hiszp.) — Ambasada Radziecka. [przypis edytorski]
embarquement (fr.) — załadunek, zaokrętowanie. [przypis edytorski]
emblème de notre foi — znak naszej wiary. [przypis edytorski]
emblem a. emblemat — tu: znak. [przypis edytorski]
emblem a. emblemat — wyobrażenie przedmiotu symbolizujące pojęcie, ideę, organizację itp.; godło, herb. [przypis edytorski]
emblemat — przedmiot (lub jego plastyczne przedstawienie) symbolizujący jakąś ideę. [przypis edytorski]
emblemat — tu prawdopodobnie: symbol. [przypis edytorski]
emblemat — znak, symbol. [przypis redakcyjny]
embriologia — nauka o embrionie i fazach życia płodowego, bardzo szybko rozwijająca się na początku XX wieku; obserwowane fazy rozwoju embrionu są pośrednim dowodem przemawiającym na korzyść teorii ewolucji. [przypis edytorski]
embustero (hiszp.) — łgarz. [przypis edytorski]
embuya a. imbuia (port.) — Ocotea porosa, gatunek drzewa rosnącego w płd. Brazylii, zwany także orzechem brazylijskim, ponieważ jego twarde drewno przypomina drewno orzechowe. [przypis edytorski]
e meris affirmativis in secunda figura nihil sequitur (łac.) — z przesłanek twierdzących w drugiej figurze nic nie wynika. [przypis tłumacza]
Emerson — poeta i filozof amerykański. [przypis redakcyjny]
Emerson, Ralph Waldo (1803–1882) — amerykański eseista, poeta i filozof, jeden z najbardziej wpływowych myślicieli i pisarzy XIX w.; przedstawiciel transcendentalizmu. [przypis edytorski]
Emerson, Ralph Waldo (1803–1882) — amerykański eseista, poeta i filozof, jeden z najbardziej wpływowych myślicieli i pisarzy XIX w.; przedstawiciel transcendentalizmu, kontynuował idealistyczne wizje stosunku między człowiekiem a Absolutem przedstawiane przez Platona, Augustyna z Hippony i Berkeleya. [przypis edytorski]
Emerson, Ralph Waldo (1803–1882) — amerykański poeta i eseista. [przypis edytorski]
Emesa — Ἐμέση , dziś Hems, nad Orontem (20 000 mieszkańców). [przypis tłumacza]
Emeth (…) Toth (…) Armeth — w innym oprac. tegoż tłum.: Emeph, Thot, Ermeth. [przypis edytorski]
emetyk — lek wywołujący wymioty. [przypis edytorski]
emetyk — środek prowokujący wymioty. [przypis edytorski]
emetyk — środek wykrztuśny. [przypis redakcyjny]
emetyk — środek wywołujący wymioty. [przypis edytorski]
emetyk — środek wywołujący wymioty; we Francji w XVII w. stosowano jako lekarstwo wino ze środkiem wymiotnym, co w wielu przypadkach kończyło się śmiercią pacjentów. [przypis edytorski]
emetyk — substancja lecznicza wywołująca wymioty. [przypis edytorski]
emeuta (z fr. émeute) — bunt, rozruchy. [przypis edytorski]
emeuta (z fr. emeute) — zbiegowisko, tumult, rozruch. [przypis redakcyjny]
emfatyczny — nacechowany emfaza, przesadną uczuciowością w wypowiedzi. [przypis edytorski]
emfaza — patos. [przypis edytorski]
emfaza — przesadna emocjonalność. [przypis edytorski]
emfaza — przesadnie emocjonalny sposób wypowiadania się. [przypis edytorski]
emigracją — dziś popr. forma B. lp: emigrację. [przypis edytorski]
emigracja — mowa o wielkiej emigracji po powstaniu listopadowym (1331). [przypis redakcyjny]
emigranci bo zrobili — daw. konstrukcja z szykiem przestawnym o funkcji wzmacniającej, wyrażającej nacisk; inaczej: bo też emigranci zrobili. [przypis edytorski]
Emila, ledwo co światu wiadome o edukacji dzieło — poemat dydaktyczny Jeana Jacques'a Rousseau (1712–1778) zatytułowany Emil, czyli o wychowaniu, który ukazał się w 1762 r., propagował koncepcję wychowania naturalnego, tj. rozwijania w dziecku naturalnych skłonności, umożliwienie mu swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienie jego rozwoju przed zgubnymi wpływami zewnętrznymi. Emil rozpoczyna się słowami: „Wszystko jest dobre, co z rąk Stwórcy pochodzi, wszystko paczy się w rękach człowieka”; Rousseau proponował tzw. wychowanie negatywne, odrzucające wszystkie środki mające na celu urabianie dziecka, wdrażanie do realizowania celów i ideałów narzuconych z zewnątrz; dopiero od 12. do 15. roku życia filozof zalecał kształcenie umysłu na bazie nabytych naturalnie doświadczeń i wrażeń, a od 15 do 20. roku, w okresie młodzieńczości, podjęcie kształcenia moralnego. Książka wywołała wzburzenie z jednej strony, sąd w Paryżu skazał ją na spalenie, z drugiej zaś wybitne osobistości epoki, jak Johann Wolfgang Goethe czy Immanuel Kant, okazali dziełu wiele zainteresowania. [przypis edytorski]
Emil Blondet — patrz: Stracone złudzenia, Muza z zaścianka. [przypis edytorski]
Emilia Corneille'a — bohaterka Cynny. [przypis redakcyjny]
Emilia — Emilię Pię di Carpi, żonę Antoniego da Montefeltro na dworze urbińskim, wspomina z wielkimi pochwałami B. Kastilione. [przypis redakcyjny]
Emilia Galotti — pięcioaktowa tragedia Gottholda Ephraima Lessinga napisana w 1772, z akcją rozgrywającą się we Włoszech, ujawniająca zakłamanie i niemoralność władzy. [przypis edytorski]
Emilia Galotti — tytuł sztuki Gottholda Ephraima Lessinga (1729–1781), wystawionej po raz pierwszy w 1772 r. [przypis edytorski]
emilianowane — emaliowane. [przypis redakcyjny]
Emilia służyła mi za pulpit — List XLII i XLVIII. [przypis tłumacza]
Emilia Viviani — właśc. Teresa Viviani, córka gubernatora Pizy, zamknięta przez ojca w klasztorze. [przypis edytorski]
Emiliusz — Aemilius Paulus, wódz rzymski, poległ w bitwie pod Kannami w r. 216 p.n.e. [przypis redakcyjny]
Emiliusz — czytamy na cztery sylaby: Emilijusz. [przypis edytorski]
Emil — powieść Russa, mająca za przedmiot wychowanie dzieci. [przypis tłumacza]
Emil — traktat pedagogiczny Jean-Jacquesa Rousseau z 1762, zawierający ustęp znany jako „Wyznanie wiary wikarego sabaudzkiego”, stanowiący rodzaj wykładu chrystianizmu oderwanego od wszelkiego określonego wyznania i będący główną przyczyną potępienia tego utworu; Emil został zakazany i publicznie spalony w Paryżu i w Genewie, w tym samym roku umieszczono go w kościelnym indeksie ksiąg zakazanych. [przypis edytorski]
Emil, właśc. Samuel Gotlieb — pseud. Milek; członek żydowskiego ruchu oporu, kierownik pierwszej bojowej drużyny; zginął w czasie wojny. [przypis edytorski]
eminentiam (łac.) — wyższość. [przypis redakcyjny]
Emin Pasza, właśc. Edward Schnitzer (1840–1892) — lekarz i podróżnik, badacz Afryki; urodzony w Opolu, w rodzinie niemieckich Żydów, po śmierci ojca i ślubie matki z chrześcijaninem w 1845 ochrzczony wraz z nią jako luteranin; w 1865 podjął pracę jako lekarz w służbie tureckiej; w 1875 wyjechał do Chartumu, gdzie przyjął imię Mehmed Emin i na prośbę gen. Gordona, gubernatora należącej formalnie do Egiptu prowincji Ekwatoria, obejmującej płd. część dzisiejszego Sudanu Południowego i płn. Ugandy, podjął się obowiązków głównego lekarza wojskowego w tej prowincji; w 1878 mianowany gubernatorem Ekwatorii, podejmował liczne wyprawy przyrodnicze; po wybuchu powstania Mahdiego, odcięty od sił brytyjsko-egipskich, wycofał się w 1885 z wojskiem i cywilami nad Jez. Alberta, skąd kilka lat później zostali przez wielką ekspedycję ratunkową Stanleya przeprowadzeni do Bagamoyo; w 1890 przeszedł na służbę Niemieckiej Spółki Wschodnioafrykańskiej, podjął kilka wypraw w rejon Wielkich Jezior Afrykańskich celem zdobycia pierwszeństwa odkrycia źródeł Nilu dla Niemiec; został zamordowany w Kongu przez arabskiego handlarza niewolnikami. [przypis edytorski]
Emin pasza — z pochodzenia Żyd niemiecki, był po zajęciu przez Egipt kraju leżącego koło Albert-Nianza gubernatorem Ekwatorii, przebywał najczęściej w Wadelai. Mahdyści atakowali go kilkakrotnie. Uratowany został przez Stanley'a, który przeprowadził go wraz z większą częścią żołnierzy do Bagamojo nad Oceanem Indyjskim. [przypis autorski]
emir — dowódca wojskowy a. zarządca prowincji w krajach arabskich. [przypis edytorski]
Emir Rzewuski, właśc. Wacław Seweryn Rzewuski (1784–1831) — podróżnik, orientalista, pamiętnikarz, poeta, jeździec i znawca koni. Pochodził z rodu Rzewuskich herbu Krzywda, wykształcony w Wiedniu w szkole kadetów, brał udział w walkach wojsk austriackich przeciw armii napoleońskiej; w 1811 r. porzucił żonę (Aleksandrę Rozalię z Lubomirskich, matkę ich czwórki dzieci) i rodzinną ziemię, dalsze swoje dzieje łącząc z krajami arabskimi. Zwany „Złotobrodym Emirem” (na Wschodzie także Emir Tadż el faher Abd-el-Niszan; Emir Arslan), stał się inspiracją dla romantyków: Adama Mickiewicza (Farys) i Juliusza Słowackiego (Duma o Wacławie Rzewuskim). [przypis edytorski]
emir — tu: rozkaz. [przypis redakcyjny]
emir (tur.) — rozkaz. [przypis edytorski]
emir (tur.) — rozkaz. [przypis redakcyjny]
emir — tytuł honorowy przysługujący dowódcom i książętom w państwach islamu. [przypis edytorski]
emir — wysoki dowódca wojskowy a. zarządca prowincji w krajach muzułmańskich; bej (z tur.): wódz. [przypis edytorski]
emiry (z arab.) — tu: listy, rozkazy sułtańskie. [przypis redakcyjny]
emir (z arab. wódz, dowódca, książę) — wysoki dowódca wojskowy w krajach muzułmańskich; także: tytuł honorowy przysługujący potomkom Mahometa, tytuł przełożonego zarządzającego prowincją z nadania kalifa. [przypis edytorski]
emisaryjusz klubów — wysłannik tajnych związków politycznych.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]
emisja promieni röntgenowskich nieodłącznie towarzyszy fluorescencji (…). Myśl tę powziął pierwszy p. Henryk Poincaré — [por.] „Revue générale des sciences”, 30 stycznia 1896. [przypis autorski]
Emmenez moi avec vous comme je voudrai (fr.) — niech mnie pan weźmie z sobą, jakżebym chciała itd. [przypis redakcyjny]
emocjów — dziś popr. D.: emocji. [przypis edytorski]
emolument (łac.) — pożytek. [przypis redakcyjny]
emolumentum (łac.) — dobro. [przypis redakcyjny]
Emonez, młody chłopiec z Chio (…) — Diogenes Laertios, Życie Archezilausa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IV, 34. [przypis tłumacza]
Emori (…) estimo — Cicero, Tusculanae quaestiones [wyd. też pod tytułem: Tusculanae disputationes], I, 8. [przypis tłumacza]
emotional (ang.) — emocjonalny, uczuciowy. [przypis edytorski]
Empedokles (494–434 p.n.e.) — filozof gr., twórca koncepcji czterech żywiołów, także poeta i lekarz. [przypis edytorski]
Empedokles (494–434 p.n.e.) — filozof, poeta i lekarz grecki, twórca koncepcji czterech żywiołów, które wskutek działania dwóch pierwotnych sił: miłości i nienawiści, mieszają się ze sobą i tworzą różnorodne rzeczy. [przypis edytorski]
Empedokles (494–434 p.n.e.) — filozof, poeta i lekarz grecki, twórca koncepcji czterech żywiołów, które wskutek działania dwóch pierwotnych sił: miłości i nienawiści, mieszają się ze sobą i tworzą różnorodne rzeczy. Jako pierwszy stworzył teorię postrzegania zmysłowego. Wyjaśniał je tym, że każdy z przedmiotów emituje pewne wypływy, emanacje (aporrhoai), zaś zmysły ludzkie są wyposażone w specjalne pory przystosowane do odbierania wypływów od zewnętrznych przedmiotów, np. widziane mogą być rzeczy, które pasują do odpowiednich porów oka. Teorię postrzegania przejęli od Empedoklesa inni filozofowie i uczeni. [przypis edytorski]
Empedokles (494–434 p.n.e.) — filozof, poeta i lekarz grecki, twórca koncepcji czterech żywiołów, które wskutek działania dwóch pierwotnych sił: miłości i nienawiści, mieszają się ze sobą i tworzą różnorodne rzeczy. [przypis edytorski]
Empedokles odrzucił królowanie, które mu ofiarowali — Diogenes Laertios, Empedokles z Agrygentu [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VIII, 63. [przypis edytorski]
