Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 471 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10728 przypisów.
kapciuch (daw.) — woreczek, w którym trzymany jest tytoń. [przypis edytorski]
kapec — but sukienny lub filcowy. [przypis edytorski]
kapela janczarska — rodzaj orkiestry wojskowej w dawnej Rzeczpospolitej, złożonej z muzyków grających na wojskowych instrumentach tureckich: surmach (rodzaju trąb o przenikliwym brzmieniu), szałamajach (piszczałkach) oraz kotłach, talerzach i bębnach. [przypis edytorski]
kapela „na cały świat chrześcijański najsłynniejsza” — jak głosi epitaphium dyrektora jej, Włocha, dotąd w Katedrze zachowane; [epitaphium (łac.): utwór poświęcony pamięci osoby zmarłej; tu: napis nagrobny na tablicy w kościele; red. WL]. [przypis autorski]
kapelania — stanowisko nadwornego duchownego. [przypis redakcyjny]
Kapel — Bernardo Cappel, statysta [daw.: mąż stanu, polityk], poeta liryczny włoski, jeden z najlepszych XVI w. (1504–1565). [przypis redakcyjny]
kapellani (starop. forma) — kapelani. [przypis edytorski]
kapelmistrz (daw.) — kierownik orkiestry. [przypis edytorski]
kapelmistrz — dyrygent. [przypis edytorski]
kapelmistrz — kierownik orkiestry; dyrygent. [przypis edytorski]
kapelmistrz — kierownik orkiestry. [przypis edytorski]
kapelmistrz (z niem.) — dyrygent. [przypis edytorski]
kapeluszów — dziś popr. forma: kapeluszy. [przypis edytorski]
kapelusz panama — tradycyjny kapelusz wykonywany z liści łyczkowca dłoniastego, pochodzi z Ekwadoru; jego nazwa przyjęła się w czasie budowy Kanału Panamskiego. [przypis edytorski]
kapelusz rdzawociemny (causeam ferrugincani) — filcowy kapelusz z szerokimi kresami dla ochrony przed słońcem i deszczem używany przez żeglarzy, poza tym w ogóle w podróży; na oczy weź szmatkę (scutulam ob os laneam) — ma to być niby używana przez żeglarzy opaska na czole, tuż nad oczami, dla ochrony przed blaskiem słońca na morzu, a właściwie tylko przesłona twarzy, żeby utrudnić rozpoznanie Pleusiklesa. [przypis tłumacza]
kapelusz stosowany — bikorn, dwurożny kapelusz popularny w XVIII i XIX wieku w Europie i Ameryce Północnej, noszony m.in. przez oficerów wojska Napoleona Bonaparte. [przypis edytorski]
kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza popularnego w XVIII i XIX w., noszonego zwłaszcza przez oficerów w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]
kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza powszechnego w XVIII i XIX w., szczególnie w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]
kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza powszechnego w XVIII i XIX w., szczególnie w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]
kapelusz stosowany — kapelusz trójkątny i spłaszczony, używany przeważnie w wojsku. [przypis redakcyjny]
kapelusz stosowany — też: bikorn, dwuróg; rodzaj nakrycia głowy w XVIII i XIX w., użytkowany w Europie i Ameryce Północnej, głównie w wojsku i w marynarce, kojarzony z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]
Kapet Hugo — Tu poeta wprowadza Hugona, wielkiego księcia Francji, Orleanu i Burgundii, założyciela panującej familii Kapetów, ażeby całą żółć swojego gniewu przeciw Kapetom poruszyć, z których krwi pochodził jego główny nieprzyjaciel. [przypis redakcyjny]
Kapetowie — królewski ród Kapetów wiódł się, wedle popularnej gadki, od rzeźnika. [przypis tłumacza]
Kap Horn — Przylądek Horn (najdalej na południe wysunięty punkt Ameryki Południowej, skalisty przylądek na wyspie Horn), ang. Cape Horn, hiszp. Cabo de Hornos, czyli dosł. róg, rogaty; w tekście poprzez grę słów zawarta jest aluzja do męża-rogacza. [przypis edytorski]
kapibara (biol.) — rodzaj lądowo-wodnych gryzoni mieszkających w Ameryce Płd.; kapibara wielka jest największym z żyjących gryzoni (do 65 kg). [przypis edytorski]
kapica (starop.) — habit. [przypis edytorski]
kapica (starop.) — odzież klasztorna. [przypis redakcyjny]
kapica (starop.) — tu: habit; kaptur. [przypis edytorski]
kapica — wierzchnie okrycie mnicha. [przypis edytorski]
kapieć (daw.; gw.) — marnieć, niszczeć; ginąć, umierać. [przypis edytorski]
kapieć (gw.) — marnieć, niszczeć; ginąć, umierać. [przypis edytorski]
kapik (z niem. Kappe) — kapturek, ubiór kobiecy na głowę. [przypis redakcyjny]
kapilarność — dosł. włoskowatość, zjawisko podnoszenia się cieczy na różną wysokość w rurkach o niewielkiej średnicy. [przypis edytorski]
kapiszon (daw.) — kaptur przyszyty do płaszcza a. innego okrycia. [przypis edytorski]
kapiszon — miedziana a. mosiężna spłonka używana od XIX w. w odprzodowej broni palnej, mająca formę miseczki zawierającej piorunian rtęci, wybuchający po uderzeniu przez kurek, co powodowało zapalenie prochu w lufie i oddanie strzału. [przypis edytorski]
kapiszon — niewielka ilość materiału wybuchowego okryta papierkiem, służąca do strzelania z zabawkowych pistoletów. [przypis edytorski]
kapiszonówka (daw. pot.) — strzelba kapiszonowa: długa broń palna z zamkiem kapiszonowym, w której odpalenie następuje przy użyciu kapiszona, miedzianej miseczki zawierającej piorunian rtęci; wynaleziona w 1818, wyparła broń skałkową, również ładowaną od strony wylotu lufy, po czym w drugiej połowie XIX w. została z kolei wyparta przez broń odtylcową na naboje zespolone. [przypis edytorski]
kapiszonówka — strzelba kapiszonowa, długa broń palna z zamkiem kapiszonowym, w której odpalenie następuje przy użyciu kapiszona, miedzianej miseczki zawierającej piorunian rtęci; wynaleziona w 1818, wyparła broń skałkową, również ładowaną od strony wylotu lufy, po czym w drugiej połowie XIX w. została z kolei wyparta przez broń odtylcową na naboje zespolone. [przypis edytorski]
Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej — niem. Das Kapital. Kritik der politischen Oekonomie (t. I. 1867, t. II 1885, t. III 1894), główne dzieło Karola Marksa, zawierające jego wykład ekonomii i krytykę kapitalizmu oraz współczesnego mu sposobu organizacji produkcji. [przypis edytorski]
kapitalistyczny sposób produkcji — termin, który pojawia się w pierwszym zdaniu głównego dzieła Karola Marksa pt. Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej: „Bogactwo społeczeństw, w których panuje kapitalistyczny sposób produkcji, jawi się jako »olbrzymie zbiorowisko towarów« (…)”. [przypis edytorski]
kapitalizować — składać dochody na kapitał. [przypis redakcyjny]
kapitalne (z łac. capitalis: główny) — doniosły, ważny, istotny. [przypis edytorski]
kapitalnie (daw.) — głównie, przede wszystkim. [przypis edytorski]
kapitalny — tu: najważniejszy. [przypis edytorski]
kapitalny — tu: świetny. [przypis edytorski]
kapitalny (z łac. capitalis: główny) — doniosły, ważny, istotny. [przypis edytorski]
Kapitan Anacharzis — Antoni Bolesław Dobrowolski. [przypis edytorski]
kapitan Józef Krzyczkowski ps. „Szymon” (1901–1989) — od 1941 r. w ZWZ/AK, dowódca VIII Rejonu VII Obwodu AK (obejmującego Powiat Warszawski), w powstaniu w stopniu kapitana dowodził grupą „Kampinos”, ciężko ranny w nieudanym ataku na lotnisko na Bielanach. Po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]
kapitan korwety — stopień oficerski w marynarce francuskiej. [przypis edytorski]
kapitan pułku wymaże — w innej wersji tekstu: „rotmistrz z listy go wymaże”. [przypis edytorski]
kapitan Władysław Nowakowski „Serb” (1898–1964) — oficer służby stałej WP, kampanię 1939 r. odbył w szeregach 30 DP, w czasie okupacji w NOW, NSZ i AK, w powstaniu dowódca Zgrupowania „Żubr”. Po nieudanych próbach opanowania wyznaczonych obiektów na Marymoncie zgrupowanie wycofało się (na rozkaz ppłk Niedzielskiego) do Kampinosu. Jego oddziały powracały jednak do Warszawy i uczestniczyły w dalszych walkach nie tylko na Marymoncie, ale i na Żoliborzu. [przypis edytorski]
kapitan Zdzisław Zołociński ps. „Piotr” (1916–1964) — oficer służby stałej WP, saper, od 1940 w konspiracji warszawskiej oraz przez jakiś czas tarnowskiej, od lutego do lipca 1944 w 27 Wołyńskiej Dywizji AK, w powstaniu dowódca plutonu, a następnie kompanii w batalionie „Czata 49”. Według Muzeum Powstania Warszawskiego dowódca desantu kanałowego na Plac Bankowy w nocy z 30 na 31 sierpnia. Dwukrotnie ranny we wrześniu, po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]
kapitan Zygmunt Netzer ps. „Kryska” (1898–1977) — w latach 1918–1928 oficer służby stałej artylerii WP, od 1930 do 1939 urzędnik państwowy, w konspiracji działał w Wojskowej Służbie Ochrony Powstania, w powstaniu pełnił różne funkcje, w tym zastępcy dowódcy obrony Czerniakowa, ciężko ranny, w 1945 powrócił do stolicy jako inwalida, działał w ZBoWiD. [przypis edytorski]
kapita — perska miara objętości, ok. 2 l. [przypis edytorski]
kapitę pszennej lub jęczmiennej mąki za cztery sigle — czyli 6 franków; w Atenach kosztowała ta sama ilość pszenicy około 20 centimów [tj. 1/5 franka], jęczmień połowę tego. Gdzie indziej było jeszcze taniej. [przypis tłumacza]
kapitelami — głowicami. [przypis redakcyjny]
kapitel (archit.) — głowica kolumny. [przypis edytorski]
kapitel (archit.) — głowica, zwieńczenie kolumny, filara lub pilastra. [przypis edytorski]
kapitele — górna część kolumny, bezpośrednio wspierająca łuk lub sklepienie. [przypis edytorski]
kapitele (z łac. caput: głowa) — głowice kolumn. [przypis redakcyjny]
kapitel — głowica kolumny. [przypis edytorski]
kapitel — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, zwykle ozdobiona rzeźbą. [przypis edytorski]
kapitel — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, zwykle ozdobiona rzeźbą. [przypis redakcyjny]
kapitel (z łac. caput: głowa) — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, pełniąca też funkcje dekoracyjne. [przypis edytorski]
kapitel — zwieńczenie kolumny. [przypis edytorski]
Kapitoł, własc. Kapitol — wzgórze w Rzymie, dawniej świątynia najwyższych bóstw rzymskich. [przypis edytorski]
Kapitol — historyczne wzgórze rzymskie. [przypis edytorski]
kapitolińskie gęsi — legendarne gęsi z Kapitolu, które głośnym krzykiem ocaliły miasto przed najazdem Galów. [przypis edytorski]
kapitolińskie zbawicielki — gęsi; nawiązanie do legendy, według której żyjące w świątyni Junony na Kapitolu, poświęcone bogini gęsi swoim „krzykiem” obudziły obrońców Rzymu, spostrzegłszy jako pierwsze podkradających się pod mury miasta napastników-Gallów. [przypis edytorski]
kapitoliński pagórek — Kapitol, wzgórze w Rzymie; w starożytności twierdza i miejsce kultu, m.in. stała na nim świątynia triady głównych bóstw: Jowisza Kapitolińskiego (władcy bogów), Junony i Minerwy. [przypis edytorski]
Kapitol — jedno ze wzgórz w Rzymie. [przypis edytorski]
Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; laur Kapitolu to przenośne określenie oficjalnego uznania, jakie może zyskać poeta; wieńcem laurowym, jako symbolem nieśmiertelności nagradzano w Rzymie najwybitniejszych twórców (por. laureat). [przypis edytorski]
Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzymskich; zalał krwią Kapitol: tu przenośnie, gdyż Juliusz Cezar został zasztyletowany w sali posiedzeń senatu, znajdującej się w portyku na Polu Marsowym, na zachód od Kapitolu. [przypis edytorski]
Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzym. (m.in. Jowisza, Junony i Minerwy); w pobliżu znajdowało się też Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]
Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzym. (m.in. Jowisza, Junony i Minerwy); w pobliżu znajdowało się też Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]
Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu, będące symbolem miasta. Kapitol stanowił naturalną twierdzę oraz ważne miejsce kultu: na wierzchołku zbudowano świątynię gł. bóstw oraz liczne inne przybytki; u stóp wzgórza znajdowało się archiwum państwowe. [przypis edytorski]
Kapitol — jedno z wzgórz rzymskich, od XII w. znajdowała się tam siedziba władz Rzymu oraz sądu. [przypis edytorski]
kapitolów — kontaminacja; zwieńczenie kolumny to kapitel. [przypis edytorski]
Kapitol Stanów Zjednoczonych (ang. United States Capitol) — budynek w Waszyngtonie pełniący funkcję siedziby Kongresu Stanów Zjednoczonych (amerykańskiego parlamentu); wzgórze, na którym się znajduje, nazwano Wzgórzem Kapitolińskim (ang. Capitol Hill). [przypis edytorski]
Kapitol — tu: ratusz. [przypis edytorski]
Kapitol — wzgórze w Rzymie, mieszczące wiele świątyń; w pobliżu znajdowało się m.in. Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]
Kapitol — wzgórze w Rzymie, na którym stała świątynia Jowisza, Junony i Minerwy. [przypis edytorski]
Kapitol — zamek warowny starożytnego Rzymu, mieszczący świątynię Jowisza. [przypis redakcyjny]
kapituła — rada duchownych. [przypis edytorski]
kapituła — rada przełożonych zakonu, tu ogólnie: zgromadzenie. [przypis edytorski]
kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie a. funkcjonująca przy katedrze. [przypis edytorski]
kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie. [przypis edytorski]
kapituła — tu: rada a. zgromadzenie księży. [przypis redakcyjny]
kapitułę generalną — ogólne zgromadzenie zakonne. [przypis redakcyjny]
kapitulacja — zobowiązanie, umowa żołnierska. [przypis redakcyjny]
kapitularza — skarbca kapitulnego. [przypis redakcyjny]
kapitularz — pomieszczenie klasztorne przeznaczone na zebrania kapituły, czyli rady starszych duchownych. [przypis edytorski]
Kapkaz (gwar.) — Kaukaz. [przypis edytorski]
Kapkaz (gw.), własc. Kaukaz — Słupecki, pochodzący spod Kielc, przypomina doświadczenia z zaboru rosyjskiego, gdzie chłopów brano do wojska (po kilku z danej wsi, drogą losowania) nawet na 25 lat; służba wojskowa odbywała się często w odległych regionach Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]
Kapłańską [koronę] zostaw innemu kapłanowi. […] twoja matka została kiedyś wzięta do niewoli — syn matki wziętej do niewoli jest niezdatny do pełnienia funkcji kapłana. Tak samo rzecz się ma z synem niewolnicy. [przypis tłumacza]
kapłan, czy lewita — por. Łk 10:31-33. „I przydało się, że niektóry kapłan zstępował tąż drogą, a ujźrzawszy go, minął. Także i Lewit, będąc podle onego miejsca, i widząc go, minął. A Samarytan niektóry idąc, przyszedł wedle niego, ujźrzawszy go, ulitował się.” [przypis redakcyjny]
Kapłani egipscy powiadali Herodotowi, iż od czasu ich pierwszego króla (…) słońce zmieniło cztery razy swą drogę (…) — por. Herodot, Dzieje, II, 142. W relacji Herodota nie ma mowy o zamianie miejscami morza i lądu: podkreśla się, że mimo zmian na niebie, w Egipcie nie zmieniło się nic związanego z ziemią lub Nilem. [przypis edytorski]
kapłanka — w wersji ang. devotee, tj. gorliwa wyznawczyni, głosicielka. [przypis edytorski]
kapłanów boga Belusa na oknach starego kościoła — tj. wizerunków babilońskich kapłanów Bela z biblijnej opowieści w Księdze Daniela (Dn 14, 1–22). [przypis edytorski]
kapłan, odprawiony przez króla z bardzo skromną pensyjką — w 1534 król Henryk VIII ogłosił się głową Kościoła w Anglii, w latach 1536–1541 rozwiązał klasztory w swoim królestwie, przejął ich dochody i sprzedał majątki; mnichom zaoferował możliwość zatrudnienia w charakterze kaznodziejów utrzymywanych przez Koronę, podczas gdy pozostali otrzymywali dożywotnią pensję, rekompensującą utratę źródeł utrzymania. [przypis edytorski]
