Przypisy

gen. Józef Kustroń (1892–1939) — generał brygady WP, w kampanii 1939 r. dowódca 21 Dywizji Piechoty Górskiej, poległ w walce 16 września pod Ułazowem. [przypis edytorski]

gen. Leopold Okulicki ps. „Kobra”, „Niedźwiadek” (1898–1946) — oficer służby stałej WP, w kampanii 1939 roku w sztabie Naczelnego Wodza, następnie w sztabie Armii „Warszawa”, w latach 1940–1941 Komendant ZWZ na obszarze okupacji sowieckiej, aresztowany przez NKWD w styczniu 1941 r., opuścił ZSRR z tzw. Armią Andersa, zrzucony do kraju jako cichociemny w maju 1944 r., objął funkcję I zastępcy szefa sztabu Komendy Głównej AK. Jeden z głównych zwolenników rozpoczęcia powstania w Warszawie, od 1 października 1944 r. do 19 stycznia 1945 r. Komendant Główny AK, następnie Komendant Główny organizacji „NIE”. Ponownie aresztowany przez NKWD w marcu 1945 r., sądzony w tzw. procesie szesnastu, zamordowany przez Sowietów w więzieniu w Moskwie w grudniu 1946 r. [przypis edytorski]

Gennistan — prawdop.: kraina dżinnów. [przypis edytorski]

Genosse Kommandant (niem.) — towarzysz dowódca. [przypis edytorski]

Genosse (niem.) — towarzysz. [przypis edytorski]

gen. Philippe Leclerc de Hauteclocque (1902–1947) — generał francuski, w 1940 r. poparł gen. Charlesa de Gaulle'a, zasłynął jako dowódca 2 Dywizji Pancernej, która wyzwoliła 25 sierpnia 1944 r. Paryż. Po wojnie dowodził wojskami francuskimi w Indochinach, zginął w wypadku lotniczym. [przypis edytorski]

genre'ek (z fr.) — rodzaik, odmianka (od fr. genre: rodzaj, gatunek itp.). [przypis edytorski]

genre (fr.) — gatunek. [przypis edytorski]

genre (fr.) — rodzaj. [przypis edytorski]

genre (fr.) — rodzaj, styl. [przypis edytorski]

genre (wł.) — rodzaj. Tu: rodzaj towarzystwa. [przypis edytorski]

gen. Robert Elliott Urquhart (1901–1988) — brytyjski wojskowy, w 1944 roku w stopniu generała majora dowódca 1 Dywizji Powietrznodesantowej, która w bitwie pod Arnhem poniosła ogromne straty i praktycznie przestała istnieć. [przypis edytorski]

gens de la haute main (fr.) — ludzie sprawujący władzę. [przypis edytorski]

gens du terroir (fr.) — miejscowi ludzie. [przypis edytorski]

gente do mato (port.) — ludzie z lasu. [przypis edytorski]

gentelman (ang.) — pan. [przypis edytorski]

…gentibus — przetłumaczone w nast. zdaniu. [przypis edytorski]

gentilezza (wł.) — uprzejmość, grzeczność. [przypis edytorski]

gentilhomme (fr.) — dawniej szlachcic; obecnie określamy w ten sposób mężczyznę dobrze wychowanego. [przypis edytorski]

gentkartė — karta, generacija. [przypis edytorski]

gentleman (ang.) — dawniej szlachcic; obecnie określamy w ten sposób mężczyznę dobrze wychowanego. [przypis edytorski]

gentleman-like (ang.) — jak dżentelmen. [przypis edytorski]

gentlemen (ang.) — panowie. [przypis edytorski]

Gentlemen, my dear gentlemen (ang.) — Panowie, drodzy panowie. [przypis edytorski]

gentys — čia: giminaičiai. [przypis edytorski]

Genueńczyki — dziś popr. forma M. lmos: Genueńczycy. [przypis edytorski]

genug davon (niem.) — dość tego. [przypis edytorski]

genug (niem.) — dość, wystarczy. [przypis edytorski]

genuinus (łac. med.) — właściwy, prawdziwy. [przypis edytorski]

Genus avium (łac.) — gatunki ptaków. [przypis edytorski]

genus generalissimus (łac.) — rodzaj najogólniejszy. [przypis edytorski]

genus proximum (łac.) — najbliższy rodzaj, bezpośrednio nadrzędny względem danego. Definicje klasyczne konstruuje się od ogółu do szczegółu, podając „gatunek” (genus), czyli ogólniejszy zakres, do którego należy wyraz definiowany, oraz „różnicę gatunkową” (differentia specifica), zespół cech zawężających ten szerszy zakres. [przypis edytorski]

Genzeryk (ok. 390–477) — król Wandalów, wyznawca arianizmu; poprowadził swój lud z Hiszpanii do rzymskiej płn.-zach. Afryki, którą podbił i gdzie założył nowe państwo germańskie ze stolicą w Kartaginie; w 455 zdobył i złupił Rzym. [przypis edytorski]

geodetyczny — tu: geologiczny. [przypis edytorski]

Geoffrey z Monmouth (ok. 1100–ok. 1155) — walijski duchowny, twórca m.in. Historii królów Brytanii (Historia Regum Britanniae, 1136), dzieła, które przyczyniło się do upowszechnienia w Europie legend arturiańskich, do XVI w. uważanego za wiarygodne historycznie i tłumaczonego na różne języki; w dedykacji tej książki Geoffrey twierdził, że jest ona tłumaczeniem „starożytnej księgi w języku brytyjskim”; współcześni historycy uznają ją za bezwartościową historycznie własną pracę literacką Geoffreya z Monmouth, stworzoną na podstawie elementów z dzieł Bedy (VI w.), Gildasa (VI w.), Nenniusza (IX w.) oraz Annales Cambriae (X w.), z wykorzystaniem ustnej tradycji bardów, średniowiecznych walijskich genealogii i list królów oraz własnej bujnej wyobraźni. [przypis edytorski]

Geoffry — właśc. Goffrey z Monmouth, kronikarz angielski. [przypis edytorski]

geografią — dziś popr. forma B. lp: geografię. [przypis edytorski]

geomancja — wróżenie z linii, figur i znaków nakreślonych na ziemi, rozsypanych garści piasku, soli a. podobnych substancji oraz z topografii terenu. [przypis edytorski]

geometra (daw.) — geodeta, człowiek zajmujący się pomiarami gruntów. [przypis edytorski]

geometra — tu daw.: geodeta, specjalista od pomiarów terenu i sporządzania planów. [przypis edytorski]

geometria Euklidesowa — geometria obiektów na płaszczyźnie; od nazwiska Euklidesa (ok. 365–ok. 300 p.n.e.), greckiego matematyka. [przypis edytorski]

geometria wykreślna — dział geometrii zajmujący się przedstawianiem figur trójwymiarowych na płaszczyźnie za pomocą rzutowania na nią ich punktów; efekty takiego odwzorowania nazywa się rzutami. [przypis edytorski]

geometryczna progresja — dziś: postęp geometryczny a. ciąg geometryczny. [przypis edytorski]

George Byron (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg; filozoficzne wywody Ślaza formułujące w końcu zabawną grę słowną dotyczącą kłamstwa przypominają fragment z Don Juana przywołujący postać Berkeleya. [przypis edytorski]

George Eliot (pseud.), właśc. Mary Ann Evans (1819–1880) — angielska pisarka należąca do czołowych twórców epoki wiktoriańskiej, autorka powieści cechujących się realizmem i przenikliwością psychologiczną. [przypis edytorski]

George Sand (1804–1876) — właśc. Armandine Aurore Lucille Dudevant, po mężu Dupin; francuska pisarka epoki romantyzmu; autorka wielu powieści; kochanka Alfreda de Musseta i Fryderyka Chopina. [przypis edytorski]

George Sand, właśc. Armandine Aurore Lucille Dudevant (1804–1876) — francuska pisarka epoki romantyzmu; autorka wielu powieści, przyjaciółka wybitnych twórców kultury. [przypis edytorski]

George Sand, właśc. Aurore Dudevant (1804–1876) — francuska pisarka epoki romantyzmu, autorka powieści feministycznych i społeczno-obyczajowych, przyjaciółka wybitnych twórców kultury. [przypis edytorski]

George Sand — właśc. Aurore Dudevant (1804–1876), fr. pisarka epoki romantyzmu, autorka powieści feministycznych i społ.-obycz., przyjaciółka wybitnych twórców kultury. [przypis edytorski]

Georges de Porto-Riche (1837–1899) — zob. artykuł T. Żeleńskiego Zgon Jerzego Porto-Riche. [przypis edytorski]

Georges Feydeau (1862–1921) — fr. dramatopisarz, autor licznych fars; najbardziej znany z Damy od Maksyma (1899). [przypis edytorski]

George, Stefan (1868–1933) — poeta niemiecki, zwolennik hasła „sztuka dla sztuki”. Jak podaje Tomasz Szarota, George głosił co prawda teorię „heroizmu nadczłowieka”, potępił jednak nazizm. [przypis edytorski]

Georgia marsh — popr.: Marching Through Georgia (Maszerując przez Georgię), popularna piosenka marszowa napisana przez Henry'ego Claya Worka w 1865, odnosząca się do słynnego „marszu ku morzu” wojsk generała Shermana przez terytoria Konfederacji w celu zdobycia miasta Savannah w stanie Georgia pod koniec 1864. [przypis edytorski]

Georgianka (daw.) — Gruzinka. [przypis edytorski]

Georgi, Friedrich von (1852–1926) — minister obrony narodowej i generał pułkownik austro-węgierskiej armii. [przypis edytorski]

Georgiki — poemat dydaktyczny o rolnictwie (uprawie roli, sadownictwie, hodowli bydła i pszczelarstwie), napisany w I w. p.n.e. przez poetę rzymskiego Wergiliusza, który pragnął swym dziełem wesprzeć politykę cesarza Augusta i jego dążenia do odbudowy gospodarczej Rzymu po latach wyniszczających wojen; złożony z czterech ksiąg poemat dedykowany był Mecenasowi. Wydanie, o którym wspomina się tu: we francuskim przekładzie, o silnej stylizacji klasycystycznej, pochodzi z 1798 roku. [przypis edytorski]

georginia — dalia; roślina ogrodowa o okazałych, wielobarwnych kwiatach. [przypis edytorski]

geotropiczna reakcja — kierunkowa reakcja ruchu lub wzrostu organizmów, zwykle roślin, na siłę ciążenia. [przypis edytorski]

Gepner, Abram (1872–1943) — przed wojną kupiec i radny, w jej trakcie m.in. przewodniczący Zakładu Zaopatrzenia przy Radzie Żydowskiej w getcie warszawskim. [przypis edytorski]

Gepräges — hier: Verzierung des Ringes. [przypis edytorski]

geradėjystė — geradarystė, gero darymas. [przypis edytorski]

geradėjystė — geras darbas, geradarystė. [przypis edytorski]

Gerajstos — przylądek na wyspie Eubei. [przypis edytorski]

gerania — dziś: geranium. [przypis edytorski]

geranie — dziś popr.: geranium (ndm). [przypis edytorski]

geranij — dziś powszechniejsza forma D. lm: geranii. [przypis edytorski]

geranium — pelargonia pachnąca. [przypis edytorski]

Gerbault, Alain (1893–1941) — żeglarz fr., w l. 1923–1929 odbył samotny rejs dookoła świata na jachcie Firecrest; odznaczony Legią Honorową, autor książek opisujących doświadczenia z żeglugi, m.in. Seul à travers l'Atlantique (Sam przez Atlantyk) z 1925 r. [przypis edytorski]

Gerbert z Aurillac (ok. 945–1003) — francuski mnich benedyktyński, uczony, od 999 papież (jako Sylwester II); spopularyzował w chrześcijańskiej Europie osiągnięcia naukowe świata arabskiego: cyfry arabskie, system dziesiętny oraz przyrządy astronomiczne. [przypis edytorski]

gerdas — garsas, žinia. [przypis edytorski]

gereński — od Gerenii w Messenie, miejsca wychowania Nestora. [przypis edytorski]

Gerhard, Adele (1868–1956) — niemiecka pisarka i działaczka na rzecz praw kobiet. [przypis edytorski]

Gerion (mit. gr.) — olbrzym o trzech głowach i trzech ciałach, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Gerion (mit. gr.) — olbrzym o trzech głowach, trzech tułowiach i trzech parach kończyn; właściciel trzody wołów, zabity przez Heraklesa podczas wykonywania jednej z dwunastu prac. [przypis edytorski]

Gerion (mit. gr.) — potwór o trzech zrośniętych razem ciałach, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Gerion — olbrzym z Hibernii (dzisiejszej Hiszpanii), któremu Herkules zabrał sławne stado wołów i krów. [przypis edytorski]

Gerion trójkształtny — olbrzym o trzech głowach i trzech parach rąk; miał mieszkać w Hesperii, gdzieś na terenach dzisiejszej Hisz­panii. [przypis edytorski]

Geri Spina — właśc. Ruggeri Spina; jeden z przywódców stronnictwa czarnych gwelfów we Florencji ok. 1300 r., kiedy papież Bonifacy VIII próbował poprzez swoich posłów pogodzić dwa odłamy gwelfów. [przypis edytorski]

Germain, Sophie (1776–1831) — francuska matematyczka, specjalistka w teorii liczb, jako jedna z pierwszych zajmowała się teorią sprężystości. [przypis edytorski]

Germanca (z ros.) — forma D.lp: Niemca. [przypis edytorski]

German Colony (ang.: kolonia niemiecka) — tu: Ha-Moszawa ha-Germanit (hebr.), osiedle mieszkaniowe w Jerozolimie założone w 2. poł. XIX w. przez członków niemieckiej grupy protestanckiej, która wyemigrowała do Palestyny. Podczas II wojny światowej brytyjskie władze Mandatu Palestyny uznały niemieckich kolonistów za wrogów i deportowały ich do Australii. [przypis edytorski]

Germania — rzymska nazwa ziem na wschód od Renu i na północ od górnego i środkowego Dunaju, zamieszkiwanych przez Germanów; później: poetycka nazwa Niemiec. [przypis edytorski]

Germanin — przedstawiciel ludu indoeuropejskiego zamieszkującego w starożytności północną część Europy; od Germanów wywodzi się naród niemiecki oraz narody skandynawskie. [przypis edytorski]

germanisierte Wasserintellekte (niem.) — zgermanizowane rozwodnione umysły. [przypis edytorski]

Germersheim — miasto w Niemczech, w Nadrenii-Palatynacie, nad rzeką Ren. [przypis edytorski]

Germinal — chodzi o zachodni pagórek Palatynu, zwany Cermalus (wł. Germalus). [przypis edytorski]

Germinal — nazwa pierwszego miesiąca wiosennego w kalendarzu, wprowadzonym w czasie rewolucji francuskiej; kalendarz ten obowiązywał w latach 1793–1805 oraz przez dwa miesiące (Germinal i Floréal) w czasie Komuny Paryskiej w 1871 r.; nazwa pochodzi od fr. przymiotnika germinal, oznaczającego coś związanego z kiełkowaniem. [przypis edytorski]

geront (gr. geron: starzec) — członek geruzji, Rady Starszych, organu władzy w starożytnej Sparcie, złożonego z obywateli powyżej 60. roku życia, odpowiedzialnego przygotowywanie uchwał głosowanych później na Zgromadzeniu Ludowym oraz pełniącego funkcje trybunału najwyższej instancji. [przypis edytorski]

Geront (z gr. geron: starzec) — w sztukach Moliera (Szelmostwa Skapena, Lekarz mimo woli) typ łatwowiernego starca. [przypis edytorski]

Gerovitus qui lingua latina Mars dicitur (łac.) — Gerovitus, który po łacinie nazywany jest Marsem. [przypis edytorski]

Gerson, Wojciech (1831–1901) — polski malarz, pejzażysta, historyk sztuki, twórca wielu obrazów z historii Polski. [przypis edytorski]

gersteklis — karkimas, gergulys. [przypis edytorski]

gers — trump.: geras. [przypis edytorski]

Gerusalemme liberata (wł.) — Jerozolima wyzwolona (1575), włoski epos rycerski autorstwa Torquato Tasso, bardzo popularny w czasach romantyzmu. [przypis edytorski]

geruzja — rada starców, najważniejsza władza państwowa w staroż. gr. miastach-państwach. [przypis edytorski]

gerydon (franc. guéridon) — mały stolik, zazwyczaj okrągły, przeznaczony do odkładania drobiazgów. [przypis edytorski]

gerydon (fr. guéridon) — mały stolik, zazwyczaj okrągły, przeznaczony do odkładania drobiazgów. [przypis edytorski]

gerydon (fr. guéridon) — niewielki, lekki stolik o jednej nodze. [przypis edytorski]

gerydon (z fr.) — niewielki okrągły stolik o jednej nodze. [przypis edytorski]

gerylas — partyzant (w oryginale mowa o powstańcach hiszpańskich). [przypis edytorski]