Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 472 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6623 przypisów.
Taras Trasiło, właśc. Triasiło Fedorowicz (zm. po 1636) — ataman kozacki, jedna z najważniejszych postaci ukraińskiego folkloru oraz ukraińskiej idei narodowej; organizator kampanii na Krymie (1629); przywódca antyfeudalnego powstania Kozaków i chłopów w 1630; zmusił wojska polskie do opuszczenia Korsunia; w maju 1630 okopał się pod Perejasławiem, gdzie 1 czerwca miała miejsce tzw. „noc Tarasa”: wypad Kozaków do obozu wojsk polskich, gdzie udało im się zadać duże straty przeciwnikowi; 15 czerwca Kozacy zdobyli kilka polskich armat; brak artylerii zmusił hetmana Stanisława Koniecpolskiego do zawarcia w drugiej połowie czerwca ugody perejasławskiej; hetman polski żądał między innymi wydania Fedorowicza, na co jednak starszyzna nie chciała się zgodzić, niemniej odsunięto go od dowodzenia; Fedorowicz opuścił Perejasław wraz ze swoimi stronnikami, aby organizować kolejne powstanie przeciwko Polakom, jednak bez większych sukcesów. [przypis edytorski]
taras (tu daw.) — więzienie, loch (por. zatarasować). [przypis edytorski]
taras — tu: więzienie. [przypis edytorski]
taras — tu: więzienie. [przypis redakcyjny]
Taraszkiewicz, Bronisław (1892–1938) — białoruski polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej, przewodniczący Białoruskiego Koła Poselskiego, przywódca Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady, działacz społeczny, językoznawca, tłumacz, jeden z twórców ortografii języka białoruskiego. [przypis edytorski]
taratatka (daw.) — wierzchnia odzież męska używana w Polsce w XVIII i XIX w; kurtka ozdobiona szamerunkiem, tj. naszywkami ze sznura. [przypis edytorski]
tarcica — materiał drzewny powstały po pocięciu okrąglaków wzdłuż. [przypis edytorski]
tarcica — nieheblowana deska. [przypis edytorski]
tarcica — nieheblowana deska. [przypis edytorski]
tarcica — niewygładzone deski lub belki drewniane. [przypis edytorski]
tarcice — deski nieobrobione. [przypis redakcyjny]
tarcice — nieheblowane deski powstałe w tartaku przez podłużne rozpiłowanie (przetarcie) okrągłego drewna. [przypis edytorski]
tarczą (…) trzymając (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: tarczę. [przypis edytorski]
…tarcza krwawa dźwignęła się (…) Książę Władysław śmiał się… — historyczne. [przypis autorski]
tarcza Minerwy roboty Fidiasza — por. Plinius, XXXVI, 4, s. 726: „Scuto eius, inquo Amazonum proelium caelavit intumesente ambitu parmae; eiusdem concava parte Deorum et Gigantum dimicationem”. [przypis redakcyjny]
tarczan (daw.) — dziś: tapczan. [przypis edytorski]
tarcz — dziś forma M.lp: tarcza. [przypis edytorski]
tarcz — dziś popr.: tarcza. [przypis edytorski]
tarcz — dziś r.ż.: tarcza. [przypis edytorski]
tarcz — dziś: tarcza. [przypis edytorski]
tarczej (starop. forma) — dziś popr. D.lp r.ż.: tarczy. [przypis edytorski]
tarcz grabina (starop. forma) — tarcza hrabiego. [przypis edytorski]
Tarczowładny (mit. gr.) — Zeus, władca bogów, którego atrybutem była egida, tarcza sporządzona przez boskiego kowala Hefajstosa. [przypis edytorski]
tarcz (starop.) — dziś r.ż.: tarcza. [przypis edytorski]
tarcz (starop. forma) — dziś r.ż.: tarcza. [przypis edytorski]
tarcz (starop. forma) — dziś r.ż.: tarczę. [przypis edytorski]
Tarczyn — miasto między Skierniewicami a Czerskiem. [przypis redakcyjny]
tarczy (starop. forma) — D.lm: tarcz; stem tarczy: stoma tarczami. [przypis edytorski]
tarda sunt quae in commune consuluntur; privatam gratiam statim mereare, statim recipias (łac.) — powolne jest to, co się dla dobra publicznego robi; na prywatną wdzięczność wnet zasłużysz, wnet ją odbierzesz. [przypis redakcyjny]
Tardieu, Auguste Ambroise (1818–1879) — francuski lekarz i specjalista w zakresie kryminalistyki. [przypis edytorski]
Ta religia tak bogata w cuda, świętych, pobożnych (…) — Św. Paweł, 1 Kor 1, 18. [przypis tłumacza]
Tarent i Brunduzjum — miasta portowe w płd.-wsch. Italii: Tarent, nad Zat. Zatoką Tarencką (Morze Jońskie); Brunduzjum, popr. Brundizjum (łac. Brundisium), ob. Brindisi, nad Morzem Adriatyckim. [przypis edytorski]
Tarent — miasto w płd. Italii, założone w 706 p.n.e. przez Spartan. [przypis edytorski]
Tarent — miasto w płd. Włoszech. [przypis redakcyjny]
Tarentyjczycy — mieszkańcy Tarentu, miasta w płd. Italii, założonego w 706 p.n.e. przez Spartan; w III w. p.n.e., obawiając się ekspansji Rzymu, Tarentyjczycy wezwali na pomoc króla Epiru, Pyrrusa; który jednak nie pokonał Rzymian i Tarent musiał się poddać. [przypis edytorski]
Targać (gw.) — odrywać. [przypis edytorski]
targać nogą (daw.) — kuleć. [przypis edytorski]
targać się na coś — zuchwale coś atakować. [przypis edytorski]
targać się — zuchwale atakować. [przypis edytorski]
Targa kłaczystą brodę — Podobnie w Korsarzu (11, 4) o Seidzie: „he tore his beard”. [przypis redakcyjny]
targować — dziś: targować się. [przypis edytorski]
targowica (daw.) — plac targowy; rynek. [przypis edytorski]
targowica (daw.) — targowisko; targ. [przypis edytorski]
Targowica — miejscowość w środkowej części dzisiejszej Ukrainy, w końcu XVIII w. należała do dóbr Stanisława Szczęsnego Potockiego (1751–1805), uważano ją (omyłkowo) za miejsce ogłoszenia w 1792 r. tzw. konfederacji targowickiej, tj. związku przeciwników Konstytucji 3 Maja, którzy wezwali wojska rosyjskie, by ingerowały w polską politykę; Targowica stała się z tego powodu symbolem zdrady narodowej. [przypis edytorski]
targowica — tu: targowisko. [przypis edytorski]
targowica — tu: targowisko; targ. [przypis edytorski]
targowica — tu: targowisko, targ. [przypis edytorski]
Targowica (ukr. Торговиця) — miejscowość położona w środkowej części dzisiejszej Ukrainy, w końcu XVIII w. należała do dóbr Stanisława Szczęsnego Potockiego (1751–1805), uważano ją (omyłkowo) za miejsce ogłoszenia w 1792 r. tzw. konfederacji targowickiej, tj. związku przeciwników Konstytucji 3 Maja, którzy wezwali wojska rosyjskie, by ingerowały w polską politykę. Dlatego Targowica stała się symbolem zdrady narodowej. [przypis edytorski]
Targowiczanie potem chcieli mnie zaszczycić — Zdaje się, że Stolnik zabity został około roku 1791, za czasów pierwszej wojny. [przypis autorski]
Targowla muki (ros.) — handel mąką. [przypis edytorski]
targowy (daw.) — tu: kupny; nie domowej roboty, lecz kupiony na targu. [przypis edytorski]
targum — aramejskie tłumaczenie, lub niekiedy parafraza, hebrajskiego tekstu Biblii. [przypis edytorski]
tarkać (daw.) — głosić, przebąkiwać o pokoju. [przypis redakcyjny]
Tarkankut — jest to najdalej na zachód wysunięty przylądek Krymu. [przypis redakcyjny]
tarka — tu: owoc tarniny, charakteryzujący się cierpkim smakiem. [przypis edytorski]
tarkot — dziś: terkot. [przypis edytorski]
Tarkwiniusze — legendarny ród z etruskiego miasta Tarkwinia, do którego należeli trzej ostatni królowie Rzymu; po obaleniu ostatniego z nich ustanowiono w Rzymie republikę. [przypis edytorski]
Tarkwiniusz Pyszny (535 p.n.e.–509 p.n.e.) — wg tradycji ostatni, despotyczny król Rzymu. [przypis edytorski]
Tarkwiniusz Pyszny — ostatni król Rzymu, powstanie przeciw niemu (509 p.n.e.) dało początek rzymskiej republice. [przypis edytorski]
Tarkwiniusz Pyszny — wg tradycji siódmy i ostatni król rzymski (535–509 p.n.e.), po którego wypędzeniu ustanowiono w Rzymie republikę. Ostateczna próba jego powrotu do władzy została udaremniona w zwycięskiej dla Rzymian bitwie nad jeziorem Regilus (498 a. 496 p.n.e.). Właśnie w tej bitwie Koriolan miał się wyróżnić po raz pierwszy. [przypis edytorski]
Tarłowie — polski ród magnacki, właściciele Melsztyna od 1601 do 1744 r. [przypis edytorski]
tarlatanowa — wykonana z tarlatanu: sztywnej, krochmalonej tkaniny. [przypis edytorski]
tarlatan (z fr.) — cienki, sztywno nakrochmalony muślin. [przypis edytorski]
tarń (daw.) — tarnina, kolczasty krzew, dający drobne, cierpkie owoce. [przypis edytorski]
tarń — tarnina, kolczasty krzak. [przypis edytorski]
tarń, tarnina — kolczasty krzew, dający drobne, cierpkie owoce. [przypis edytorski]
tarń — według prof. Brücknera Malczewski „chyba tarń mylnie napisał zamiast pospolitego cierń albo dawnego tarn”. Linde jednak przytacza przykłady używania w starszej polszczyźnie tarń i tarnie (to) obok cierń i (to) ciernie. [przypis redakcyjny]
tarnina — krzew ciernisty, rodzaj dzikiej śliwy. [przypis edytorski]
tarnki (daw.) — owoce tarniny a. ogólnie: jagody. [przypis edytorski]
tarnki (starop.) — owoce tarniny; też ogólnie: jagody, owoce. [przypis edytorski]
Tarnów — miasto powiatowe w w województwie małopolskim. [przypis edytorski]
Tarnów — polskie miasto powiatowe, położone w województwie małopolskim, przy ujściu rzeki Białej do Dunajca. [przypis edytorski]
Tarnopol — miasto w zach. części Ukrainy, ok. 110 km na wschód od Lwowa. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Tarnopol — miasto w zachodniej części Ukrainy, ok. 110 km na wschód od Lwowa. [przypis redakcyjny]
tarnosolis — płatki farbowane. [przypis redakcyjny]
Tarnow — dziś popr. pisownia: Tarnów. [przypis edytorski]
Tarnowscy — polski ród magnacki, mający znaczne dobra w Małopolsce. Tarnów był w ich posiadaniu do 1567 r. [przypis edytorski]
Tarnowskie — historyczne ziemie położone na południu Polski; po II wojnie samodzielne województwo, którego tereny obecnie znajdują się w obrębie województwa małopolskiego i podkarpackiego. [przypis edytorski]
Tarnowski, Gabriel (zm. 1632) — poseł na sejm 1611 roku z województwa sieradzkiego, katolik. [przypis edytorski]
Tarnowski, Stanisław (1837–1917) — historyk literatury, krytyk literacki„ jeden z głównych przedstawicieli konserwatystów krakowskich, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Akademii Umiejętności. [przypis edytorski]
Tarnowski, Stanisław (1837–1917) — historyk literatury, krytyk literacki, rektor Uniwersytetu Jagielońskiego, prezes Polskiej Akademii Umiejętności; autor m.in. apologetycznej pracy Zygmunt Krasiński (1892). [przypis edytorski]
Tarnowski, Stanisław (1837–1917) — historyk literatury, krytyk literacki, rektor Uniwersytetu Jagielońskiego, prezes Polskiej Akademii Umiejętności. [przypis edytorski]
Tarnowski, Stanisław (1837–1917) — hrabia, krytyk i historyk literatury, jeden z głównych przedstawicieli konserwatystów krakowskich, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Akademii Umiejętności. [przypis edytorski]
Tarnowski, Stanisław (1837–1917) — hrabia, krytyk i historyk literatury, jeden z głównych przedstawicieli konserwatystów krakowskich, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Akademii Umiejętności. Do jego zainteresowań należała historia literatury doby odrodzenia i romantyzmu oraz metodologia historii literatury. [przypis edytorski]
Tarnowski, Stanisław (1837–1917) — jeden z najbardziej konserwatywnych historyków literatury, współautor słynnego pamfletu Teka Stańczyka. [przypis edytorski]
Tarnowski, Stanisław (1837–1917) — krytyk i historyk literatury, jeden z głównych przedstawicieli konserwatystów krakowskich, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Akademii Umiejętności. [przypis edytorski]
Tarnowski — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Dwaj rektorowie. St. Tarnowski i L. Wyczółkowski (rys. K. Frycz). [przypis edytorski]
Tarnowski, Zdzisław (1862–1937) — hrabia, właściciel ziemski, polityk; dziedziczny członek Izby Panów w parlamencie austriackim, poseł na galicyjski Sejm Krajowy, prezes Stronnictwa Prawicy Narodowej, członek Naczelnego Komitetu Narodowego, senator z listy BBWR (1928–1930). [przypis edytorski]
taroczkowo-bezikowy (neol.) — słowo utworzone od nazw dwóch gier karcianych, taroka i bezika. [przypis edytorski]
taroczkowy (neol.) — zdatny głównie do gry w karty (konkretnie: w taroka). [przypis edytorski]
taro — jadalne bulwy rośliny o tej samej nazwie. [przypis edytorski]
tarok a. tarot — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia. [przypis edytorski]
tarok a. tarot (wł.) — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia. [przypis edytorski]
tarok pochodzi z czasów Karola VI — w istocie pierwsze znane talie tarota pochodzą z XV w., a Karol VI Habsburg żył w latach 1685–1740. [przypis edytorski]
tarok — tu: wysoka karta. [przypis edytorski]
tarot a. tarok (wł.) — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia. [przypis edytorski]
tarot a. tarok (wł.) — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia; tu: cała tradycja związana z tymże wróżeniem, odwołująca się do symboliki kabalistyki i okultyzmu. [przypis edytorski]
Tarot — karty hierograficzne (tj. mające za zadanie przedstawiać rzeczy święte), których symbolika ma wykładać religijne, naukowe i polityczne doktryny świata starożytnego; symbolikę tę wywodzi się z astrologii (znaczenia poszczególnych gwiazd i planet oraz ich stosunku do znaków Zodiaku); Tarot znany był wtajemniczonym kapłanom w Egipcie, Chaldei, Chinach oraz kabalistycznym bractwom różokrzyżowców, uprawiającym teozofię i alchemię; z talii kart tarotowych wywodzą się dzisiejsze karty do gry, składa się ona z 22 kart reprezentujących tzw. Wielkie Arkana przedstawiających podstawowe symbole oraz 56 kart zw. Małymi Arkanami; te ostatnie dzielą się na 4 znaki odpowiadające kolorom dzisiejszych kart do gry: buławy (dziś: trefl), puchary (pik), sztylety (kier) i denary (karo); każdy znak (kolorze) zawiera 10 liczb i 4 figury (król, dama, rycerz, walet); figury te mają być hieroglificznym wyobrażeniem czterech głosek alfabetu hebrajskiego (odpowiadających imieniu Jahwe: Jhwh) i symbolizować cztery żywioły (cztery stany skupienia materii), a wszystkie te elementy razem tworzyć mają obraz wszechświata (Natury, Boga). [przypis edytorski]
Tarpejska Skała — stroma ściana skalna w płd. części wzgórza kapitolińskiego w Rzymie, z której w czasach republiki rzymskiej strącano zbrodniarzy i zdrajców. [przypis edytorski]
Tarpejska Skała — stroma ściana skalna w płd. części wzgórza kapitolińskiego, z której w czasach republiki rzymskiej strącano zbrodniarzy i zdrajców. [przypis edytorski]
