Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4075 przypisów.
janczary — dzwonki przy końskiej uprzęży. [przypis edytorski]
janczary — dzwonki przy końskiej uprzęży. [przypis edytorski]
janczary — groźna piechota turecka, tworzona z poturczonych dzieci chrześcijańskich. [przypis redakcyjny]
janczary — piechota turecka; dziś popr. forma M. lm: janczarzy a. janczarowie. [przypis redakcyjny]
janczar — żołnierz dawnej piechoty tureckiej. [przypis edytorski]
janczar (z tur.) — pieszy żołnierz turecki a. służący w stroju tureckim. [przypis edytorski]
janczar (z tur.) — pieszy żołnierz turecki. [przypis redakcyjny]
janczarzy a. janczarowie (z tur.) — doborowe oddziały piechoty tureckiej. [przypis edytorski]
janczarzy a. janczarowie (z tur.) — piechota turecka. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
janczarzy — doborowe oddziały piechoty tureckiej. [przypis edytorski]
Janczarzy — doborowe oddziały piechoty tureckiej. [przypis edytorski]
janczarzy — wyborowa piechota turecka (pierwotnie gwardia przyboczna sułtana), formowana z dzieci chrześcijańskich, od młodego wieku przyuczanych do walki. [przypis edytorski]
janczarzy (z tur.) — piechota turecka. [przypis edytorski]
Jan Damasceński, Johannes Damascenus — żył około 700, więc w czasie, kiedy mahometanizm opanował już większą część wschodu nad Morzem Śródziemnym. Brał żywy udział w walkach między obrazoburcami a Kościołem, stając po stronie Kościoła. Umarł jako mnich w klasztorze Saba pod Hierozolymą. Z licznych dzieł najważniejsze: Πηγή γνώσεως. Pierwsza część zawiera wstęp dialektyczny, druga przegląd sekt heretyckich, trzecia systematyczny wykład dogmatyki. (Ta trzecia część została przełożona na język łaciński pt. De fide orthodoxa). [przypis autorski]
Jan Dawid Michaelis — teolog w Getyndze, wydał tłumaczenie Pisma Św. Starego Testamentu z objaśnieniami. [przypis redakcyjny]
Jan de Nivelle — bohater licznych fr. piosenek ludowych oraz przysłowia o nieposłuszeństwie: Pies Jana de Nivelle ucieka, kiedy się go woła. U źródeł tego motywu leży postać fr. barona, Jeana de Montmorency-Nevele (1422–1477), który nie wykonał rozkazu króla Ludwika XI, za co został wydziedziczony przez ojca i znienawidzony przez lud. [przypis edytorski]
Jan Długosz herbu Wieniawa (1415–1480) — kronikarz, duchowny, dyplomata, wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka. [przypis edytorski]
Jandrić, Čedomil — wraz z bratem szpiegował przeciwko c. k. monarchii. [przypis edytorski]
Ja ne baczyła (ukr.) — nie widziałam. [przypis redakcyjny]
Janek — ukochany i wielekroć w listach wspominany brat, zmarły w r. 1844. [przypis redakcyjny]
Janem Langem Ślązakiem — [przypis edytorski]
Janet, Pierre (1859–1947) — francuski lekarz neurolog i psycholog; badał histerię i leczył ją za pomocą hipnozy. [przypis edytorski]
Jan Farurej z Garbowa — rycerz, brat Zawiszy Czarnego. [przypis edytorski]
Jan Guttner (1883–1947) — aktor. [przypis edytorski]
Jan Henryk Pestalozzi (1746–1827) — wybitny pedagog szwajcarski, zwolennik powszechnego nauczania i swobodnego rozwijania wrodzonych uzdolnień ucznia. [przypis edytorski]
Jan Hyrkan II (zm. 30 p.n.e.) — arcykapłan i król Judei w 67 p.n.e., wkrótce po wstąpieniu na tron pokonany przez swojego młodszego brata; z pomocą Nabatejczyków bezskutecznie usiłował odzyskać władzę; dzięki Rzymianom został etnarchą Judei (47–40); pojmany do niewoli przez Partów, sprowadzony przez Heroda Wielkiego do kraju, został wkrótce oskarżony przez niego o spisek i zabity. [przypis edytorski]
Janičarai, turk. jeni-tšeri, jaunieji kareiviai. [przypis tłumacza]
Janicki, Klemens (1516–1543) — łac. Ianicius; polski poeta piszący po łacinie, humanista renesansowy; pochodził z rodziny chłopskiej, uczył się w Gnieźnie i Poznaniu (m.in. w Akademii Lubrańskiego); został sekretarzem arcybiskupa gnieźnieńskiego Andrzeja Krzyckiego w 1536 r., przyjął go na swój dwór wojewoda krakowski Piotr Kmita i umożliwił studia w Padwie (1538–1540) zakończone dyplomem doktora filozofii; w uznaniu dokonań literackich Janicki został też uhonorowany przez papieża Pawła III laurem poetyckim; poeta laureatus zmarł jednak przedwcześnie z powodu puchliny wodnej. [przypis edytorski]
Ja niczoho ne znaju, pane. Kołyb ja szczo, abo szczo, abo bude szczo, to nechaj mini, oto szczo (z ukr.) — ja nic nie wiem, panie. Gdybym ja coś, albo co, albo cokolwiek, to niech mnie, ot co. [przypis redakcyjny]
Ja nie będę gonił — w domyśle: jak ptak myśliwski, któremu podano skwarnę. [przypis redakcyjny]
ja nie chcę kaduka — nie chcę otrzymać majątku Macieja, oskarżając go jako nieszlachcica o bezprawne nabycie dóbr ziemskich. Kadukiem nazywano majątek pozostawiony bez testamentu i prawnych spadkobierców lub dobra skonfiskowane wyrokiem sądu, które otrzymywał zwykle oskarżający. [przypis redakcyjny]
Ja nie chcę śmierci ani potępienia grzesznego, tylko czekam, by się nawrócił, a żył żywotem wiecznym — por. Ez 18, 23. [przypis edytorski]
Janiela (gw.) — Aniela. Zachodzi tu tzw. prejotacja, czyli pojawia się głoska j przed samogłoską. Inne realizacje: jidźta — idźcie. [przypis edytorski]
janielski (gw.) — anielski. [przypis edytorski]
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Chłopi, Część czwarta - Lato
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Ja nie mam bękartów w rodzinie — Piotr Ludwik, pierwszy z rodu Farnese, tak głośny swymi cnotami, był, jak wiadomo, naturalnym synem świątobliwego papieża Pawia III. [przypis autorski]
ja (niem.; gw.) — tak. [przypis edytorski]
ja (niem.) — tak. [przypis edytorski]
Ja (niem.) — tak. [przypis edytorski]
ja (niem.) — Tak. [przypis edytorski]
Ja nie rewolucjonista (…) To ten nasz wiek przeklęty takie dziwolągi tworzy — S. Żeromski, Dzienniki II. 1886–1887, Warszawa 1954, s. 15 (18 XI 1886). [przypis autorski]
Ja nie winowat (ros.) — ja niewinny. [przypis edytorski]
Jan III — król polski Jan III Sobieski, wspomniany w związku jego zwycięstwem nad wojskami tureckimi pod Wiedniem (1683). [przypis edytorski]
Jan III Sobieski (1629–1696) — król Polski od 1674. Brał udział w zwalczaniu powstania Chmielnickiego w 1648, w walkach z Tatarami, Szwecją, Moskwą i Turcją. Poprzez ślub z Marią Kazimierą zbliżył się do dworu. Po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego został wybrany na króla Polski. Rozbił wojska tureckie w bitwie pod Wiedniem. Wybitny wódz i mecenas sztuki. [przypis edytorski]
Jan III Sobieski (1629–1696) — król Polski od 1674. Brał udział w zwalczaniu powstania Chmielnickiego w 1648, w walkach z Tatarami, Szwecją, Moskwą i Turcją. Poprzez ślub z Marią Kazimierą zbliżył się do dworu. Po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego został wybrany na króla Polski. Chciał załagodzić stosunki polsko-tureckie, ale w 1683 podpisał traktat przyjaźni z Austrią i rozbił wojska tureckie w bitwie pod Wiedniem. Słynął jako wybitny wódź i mecenas sztuki. [przypis edytorski]
Jan III Sobieski (1629–1696) — król Polski w latach 1674–1696, pokonał armię turecką w bitwie pod Wiedniem (1683). [przypis edytorski]
Jan III Sobieski (1629–1696 w Wilanowie) — król Polski od 1674. [przypis edytorski]
Jan III Sobieski — król Polski w latach 1674–1696, znany ze zwycięstwa nad Imperium Osmańskim w bitwie pod Wiedniem w 1683r. [przypis edytorski]
Jan II Kazimierz Waza (1609–1672) — król Polski (1648–1668), tytularny król Szwecji (do 1660) z dynastii Wazów; następca Władysława IV na tronie polskim. [przypis edytorski]
Jan II Kazimierz Waza (1609–1672) — król Polski i wielki książę litewski w latach 1648–1668, syn króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazy i Konstancji Habsburżanki, arcyksiężniczki austriackiej, przyrodni brat Władysława IV Wazy. [przypis edytorski]
Jan II Kazimierz Waza (1609–1672) — król Polski w latach 1648–1668, syn króla Zygmunta III Wazy (1566–1632). [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Jan II Raciborski, zwany Żelaznym — (ok. 1365–1424), książę raciborski od ok. 1380. [przypis edytorski]
Jan II, właśc. Merkuriusz (zm. 535) — papież (od 533); pierwszy papież, który po wyborze zmienił imię. [przypis edytorski]
Janikuł — Janikulum, wzgórze za Tybrem, obok Watykanu (oraz legendarny gród boga Janusa na nim). [przypis edytorski]
Janina Trojanowska-Zborowska ps. „Jasia” (1923–1944) — podchorąży AK, łączniczka w batalionie „Parasol”, w powstaniu walczyła na Woli, Starym Mieście i Czerniakowie, najprawdopodobniej zamordowana przez Niemców po wzięciu do niewoli 23 września 1944 r. [przypis edytorski]
Janina — właśc. Janinagrube, podobóz KL Auschwitz-Birkenau w Libiążu k. Oświęcimia. [przypis edytorski]
Janin, Jules (1804–1874) — francuski krytyk i powieściopisarz; pisywał słynne felietony w ”Journal des Débats”, piśmie wychodzącym w Paryżu. [przypis edytorski]
Janin, Jules Gabriel (1804–1874) — francuski pisarz i krytyk literacki. [przypis edytorski]
janioł (gw.) — anioł. [przypis edytorski]
Jan I Olbracht (1459–1501) — król Polski w latach 1492–1501, w 1497 r. zorganizował wyprawę pospolitego ruszenia przeciko Turcji i pod Koźminem na Bukowinie (dziś płd. Ukraina) poniósł klęskę, którą miało przypłacić życiem ok. 5000 szlachty polskiej. [przypis redakcyjny]
Janiszewski, Jan Chryzostom (1818–1891) — duchowny katolicki, polityk. [przypis edytorski]
Jan Jakub — Jan Jakub (Jean Jacques) Rousseau (1712–1778), pochodzący z Genewy francuskojęzyczny pisarz i myśliciel, współpracownik Encyklopedii, wybitny przedstawiciel oświecenia; autor m.in. wpisanej w 1806 na indeks ksiąg zakazanych niezwykle popularnej powieści sentymentalnej Nowa Heloiza (1761), w formie listów dwojga nieszczęśliwych kochanków: skromnego nauczyciela i jego arystokratycznej uczennicy; traktatu Umowa społeczna, który zainspirował reformy polityczne, szczególnie w okresie rewolucji we Francji; dzieła pedagogicznego Emil, czyli o wychowaniu (1762), zawierającego ustęp znany jako „Wyznanie wiary wikarego sabaudzkiego”, stanowiący rodzaj wykładu chrystianizmu oderwanego od wszelkiego określonego wyznania i będący główną przyczyną potępienia tego utworu. [przypis edytorski]
Jan Jakub — Jean Jacques Rousseau. [przypis edytorski]
Jan Jakub Rousseau (1712–1778) — pisarz francuski, zaliczany do nurtu sentymentalnego, zwolennik życia blisko natury, krytyk cywilizacji, prekursor romantyzmu; autor epistolarnego romansu Nowa Heloiza, autobiograficznych Wyznań, filozoficzno-politycznego dzieła Umowa społeczna i in. [przypis edytorski]
Jan Jakub — tu: Jean Jacques Rousseau (1712–1778), francuskojęzyczny pisarz i myśliciel pochodzący ze Szwajcarii, twórca epoki schyłkowego oświecenia, sentymentalizmu, prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]
Jan — Jan Kruszewski, służący, który Z. Krasińskiemu od jego lat dziecinnych towarzyszył we wszystkich podróżach. [przypis redakcyjny]
Jan — Jan Salwiati, kardynał. [przypis redakcyjny]
Jan — Jan Zamoyski. [przypis redakcyjny]
Jan Jerzy Sulzer (1720–1779) — profesor akademii berlińskiej. Główne jego dzieło nosi tytuł Allgemeine Theorie der schönen Künste (1771–1774). [przypis redakcyjny]
Jan Joachim Winckelmann (1717–1768) — autor dzieła Dzieje sztuki starożytnej, które stało się podstawą właściwego odczucia i zrozumienia sztuki starożytnej. [przypis redakcyjny]
Jan Juliusz Popinot — [patrz:] Cezar Birotteau. [przypis tłumacza]
Jan Kanty (1390–1473) — Jan z Kęt, święty Kościoła katolickiego, ksiądz, wykładowca Akademii Krakowskiej. [przypis edytorski]
Jan Kapistran (1386–1456) — franciszkanin, kaznodzieja, założyciel klasztorów i święty katolicki, który w 1456 r. wraz z Węgrami poprowadził krucjatę przeciwko imperium osmańskiemu. [przypis edytorski]
Janka — w oryginale ang.: Jane. [przypis edytorski]
Jankes (ang. Yankee) — pot. Amerykanin. [przypis edytorski]
Jankes (ang. Yankee) — pot. Amerykanin. [przypis edytorski]
Jankes — określenie Amerykanina, czasem używane jako pogardliwe, szczególnie przez Brytyjczyków w stosunku do zbuntowanych Amerykanów podczas amerykańskiej wojny o niepodległość (1775–1783). [przypis edytorski]
Jankes — żartobliwe określenie Amerykanina, osoby pochodzącej z płn. części Stanów Zjednoczonych; używane gł. w znaczeniu negatywnym, pogardliwym. [przypis edytorski]
Jankes (z ang. yankee) — potoczne określenie Amerykanina, czasem używane jako pogardliwe. [przypis edytorski]
Janko muzykant — nowela Henryka Sienkiewicza z 1879 r.; jej tytułowym bohaterem jest chłopiec o imieniu Janko, wyróżniający się talentem muzycznym na tle innych dzieci ze wsi, który jednak swoją pasję przypłacił życiem; w utworze tym Sienkiewicz zwraca uwagę na problem związany z możliwością kształcenia uwarunkowaną pochodzeniem społecznym dzieci. [przypis edytorski]
jankor — prawdopodobnie zniekształcone łac. rankor: uraza, żal; wściekłość. [przypis edytorski]
Jankowska-Mendelson, Maria (1850–1909) — z domu Zaleska, 1° voto Jankowska, 2° voto Mendelsonowa, działaczka socjalistyczna, współzałożycielka kółek socjalistycznych w zaborze pruskim, publicystka i pisarka, współtwórczyni I Proletariatu (1882), finansowała „Przedświt” w okresie redagowania go przez Mendelsona. [przypis edytorski]
Jankowski, Antoni (1783–1831) — szwoleżer, weteran gwardii napoleońskiej, kampanii 1807 roku, walk w Hiszpanii, wojny z Austrią, wyprawy na Moskwę, kampanii roku 1813; generał Wojska Polskiego. [przypis edytorski]
Jan Kozłow (1779–1840) — poeta ros., tłumacz Sonetów Krymskich Mickiewicza. [przypis edytorski]
Jan Kropidło — (ok. 1364–1421), syn księcia strzelnickiego Bolka III, sprawował kolejno urzędy biskupie w wielu diecezjach. [przypis edytorski]
Janku — dziś popr. forma C.: Jankowi. [przypis edytorski]
Jan Kuraś z Wielowsi — jest to ojciec Ferdynanda Kurasia. Urodził się około r. 1843. Uczęszczał do szkół średnich w Tarnowie. Był czynny w powstaniu w r. 1863 jako kurier, co go do więzienia na 9 miesięcy na zamku w Krakowie zawiodło. Pisarzem w Dzikowie był w r. 1869. Posiadał wielkie zdolności. Rozumiał język niemiecki, ruski, francuski, łaciński, nawet hebrajszczyzna nie była mu obcą. W młodości pisał piękne, pełne polotu wiersze, które jednak bez śladu przepadły. Umarł w r. 1907 w Wielowsi. (Informacje pochodzą od rodziny śp. Kurasia, które i inni znający go w zupełności potwierdzają, podnosząc jego niezwykłe zdolności). [przypis autorski]
Jan Łomignat — Pierwowzoru tej szczególnie przez autora umiłowanej postaci szukali komentatorowie w wielu najwybitniejszych ludziach owego wieku: wedle jednych miał to być Luter, wedle innych Cezar Borgia, kardynał Odet de Châtillon, Jan du Bellay. Jeszcze raz trzeba tu powtórzyć, co zaznaczyliśmy w wielu miejscach, iż tego rodzaju wąskie i literalne „wykłady” raczej utrudniają niż ułatwiają zrozumienie ducha dzieła. Brat Jan, to przede wszystkim niezmiernie ciekawa projekcja ideału samego pisarza i tej jego dwoistości, którą podnosiliśmy we wstępie: to najbardziej energiczny, jaki może być pod słońcem, protest przeciw życiu zakonnemu, a zarazem „najszczerszy mnich, jaki od początku mnichostwa mniszył się kiedy pomiędzy mnichami”! [przypis tłumacza]
Jan Lorentowicz, który zbiorowi swych portretów literackich nadał tytuł „Młoda Polska” — J. Lorentowicz, Młoda Polska, t. 1–3, Warszawa 1908–1913. [przypis autorski]
Jan Ludwik Popławski w szkicu „O modernistach” (1899) (…) zalew kultury przez barbarzyńców — J. L. Popławski, Szkice literackie i naukowe, Warszawa 1910, s. 162–188. [przypis autorski]
Jan Luksemburski — (1296-1346), król Czech od 1310, zginął w bitwie pod Crécy. Źródła podają, że był wtedy niewidomy, a walczył przywiązany do dwóch rycerzy. [przypis edytorski]
Jan Maciej Karol Wścieklica — dramat Witkacego z 1925 r. odczytywany jako satyra na Wincentego Witosa, co znacznie wpłynęło na jego popularność. [przypis edytorski]
Jan Maria Michał — ks. Jan Kowalski (1871–1942); polski arcybiskup mariawicki, założyciel i zwierzchnik Kościoła Katolickiego Mariawitów, święty Kościoła Katolickiego Mariawitów; wiezień obozu koncentracyjnego w Dachau, zginął w komorze gazowej w obozie zagłady na zamku Hartheim. [przypis edytorski]
Jan Mateusz, właśc. Gian Matteo Giberti (1495–1543) — sekretarz kardynała Gulio de' Medici (późniejszego papieża Klemensa VII), ulubieniec Leona X, przez Klemensa VII mianowany datariuszem i biskupem Werony. Bardzo wpływowa postać na dworze papieskim; krytykowany przez Aretina; w lipcu 1525 jeden z jego ludzi dokonał zamachu na pisarza. [przypis edytorski]
Jan Medyceusz — prawdopodobnie Ludovico di Giovanni de' Medici (1498–1526), słynny wł. kondotier. [przypis edytorski]
Jan Nepomucen, św. — Czech, utopiony (1393) na rozkaz króla Wacława IV, ponieważ (według podania) nie chciał naruszyć tajemnicy spowiedzi; w Polsce dość pospolite są jego posągi, zazwyczaj nad strumykami. [przypis redakcyjny]
Janociana II, 14, p. 25. [przypis autorski]
Jan od Krzyża, hiszp. Juan de la Cruz, właśc. Juan de Yepes y Alvarez (1542–1591) — hiszpański zakonnik, teolog, autor poezji i pism mistycznych, reformator zakonu karmelitów; kanonizowany w 1726. [przypis edytorski]
Jan Odo — Jean Audeau, prawdopodobnie jakiś sąsiad albo dobry znajomy Rabelais'go. [przypis tłumacza]
Jan Olbracht (1459–1501) — syn Kazimierza Jagiellończyka, król Polski od 1492. [przypis edytorski]
Janosik — rozbójnik słowacki o imieniu Juraj (1688–1713), często występujący w legendach. [przypis edytorski]
