Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7358 przypisów.
Baronius — Cesare Baronio (1538–1607), wł. kardynał, historyk Kościoła katolickiego a. Justus Baronius Calvinus (ok. 1570 – po 1608), niem. teolog, uczeń Cesare Baronia, autor pism apologetycznych. [przypis edytorski]
Baronius, Cezary, właśc. Cesare Baronio (1538—1607) — włoski kardynał, historyk Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
baronostwo — tu: para małżeńska: baron i baronowa; baron: tytuł szlachecki używany w różnych krajach europejskich, zazwyczaj niższy niż wicehrabia lub hrabia. [przypis edytorski]
baron pochowany naprzeciwko swej żony — aluzja do dwuwiersza z komedii L. De Boissy Złudne pozory, gdzie jest mowa o człowieku, który jakby zmarł za życia w niedobranym małżeństwie: Ci-git, sans avoir rendu l'ame,/ Le baron entree vis-a-vis de sa femme. („Tu spoczywa, nie oddawszy ducha, baron pochowany naprzeciwko swej żony”). [przypis redakcyjny]
Baron — słynny aktor. [przypis tłumacza]
baron — tu w znaczeniu: średniowieczny pan feudalny. [przypis redakcyjny]
baron — tytuł szlachecki używany w różnych krajach europejskich, zazwyczaj niższy niż wicehrabia lub hrabia; w Anglii używany po podboju normańskim (XI w.), początkowo tożsamy z tytułem lorda, oznaczał pana feudalnego zasiadającego w radzie królewskiej. [przypis edytorski]
baron Żyl — w innej wersji: szlachetny Idzi. [przypis edytorski]
barować się (daw., gw.) — zmagać się, siłować się. [przypis edytorski]
barować się (daw., gw.) — zmagać się z czymś a. kimś, brać się za bary. [przypis edytorski]
barować się — tu: siłować się, brać się za bary z kimś a. czymś. [przypis edytorski]
Barrault, Jean-Louis (1910–1994) — mim, działający też jako reżyser, scenarzysta i aktor. [przypis edytorski]
Barrès, Maurice (1862–1923) — francuski pisarz, polityk, teoretyk francuskiego nacjonalizmu, członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]
Barrès, Maurice (1862–1923) — francuski powieściopisarz, eseista, polityk i teoretyk nacjonalizmu; od 1889 członek Izby Deputowanych. [przypis edytorski]
Barrès, Maurice (1862–1923) — francuski powieściopisarz, eseista, polityk i teoretyk nacjonalizmu. [przypis edytorski]
Barrès, Maurice (1862–1923) — francuski powieściopisarz, polityk, teoretyk francuskiego nacjonalizmu. [przypis edytorski]
Barrès, Maurice (1862–1923) — powieściopisarz i nacjonalista francuski. [przypis edytorski]
Barren — ogólna nazwa, nadawana pustyniom i nieurodzajnym okolicom północnej Kanady. Słowo to, nie dające się na polski przetłumaczyć, ma podobne znaczenie, jak np. dżungla, step, pampasy itp. [przypis tłumacza]
Barrett Browning, Elizabeth (1806–1861) — jedna z najwybitniejszych poetek brytyjskich epoki wiktoriańskiej. [przypis edytorski]
Barrière du Roule — Weehawken. [przypis autorski]
Barry, Paul de (1587–1661) — francuski jezuita, autor popularnych książek dewocyjnych, rektor kolegiów jezuickich m.in. w Awinionie i Nimes. [przypis edytorski]
Barskich — konfederatów barskich. [przypis edytorski]
Barszczanie — konfederaci barscy. [przypis edytorski]
Barszczanie — Konfederaci Barscy, uczestnicy szlacheckiego związku zbrojnego skierowanego przeciw rosyjskiej interwencji w Polsce, działającego w latach 1768–1772. [przypis edytorski]
Barszczewski, Stefan (1862–1937) — polski pisarz, dziennikarz; w latach 1891–1893 podróżował po Brazylii, Argentynie, Paragwaju i Urugwaju, przesyłając korespondencję do pism krajowych, m.in. do „Kuriera Warszawskiego”, „Przeglądu Emigracyjnego” i „Wędrowca”. [przypis edytorski]
barta (daw.) — siekiera podwójna. [przypis redakcyjny]
Bartek zwycięzca — nowela Henryka Sienkiewicza z 1882 r., jej tytułowym bohaterem jest Bartek, prosty chłop, który po wybuchu wojny francusko-pruskiej został wcielony do pruskiego wojska i ogłupiony propagandą, dzięki swojej ogromnej sile wyróżniał się w bitwie pod Gravelotte, zyskując uznanie pruskich oficerów. [przypis edytorski]
Bartek Zwycięzca — tytułowy bohater noweli Henryka Sienkiewicza z 1882, prosty chłop, który po wybuchu wojny francusko-pruskiej zostaje wcielony do pruskiego wojska i ogłupiony propagandą, dzięki swojej ogromnej sile wyróżnia się w bitwie pod Gravelotte, zyskując uznanie pruskich oficerów. [przypis edytorski]
Bartel, Kazimierz (1882–1941) — polski matematyk i polityk, profesor Politechniki Lwowskiej; premier pięciu rządów Rzeczypospolitej, senator i poseł na Sejm, wicepremier oraz minister wyznań i oświecenia publicznego w pierwszym rządzie Józefa Piłsudskiego. Po zajęciu Lwowa przez Wehrmacht został aresztowany przez Gestapo i rozstrzelany. [przypis edytorski]
Bartel, Kazimierz — kilkakrotny premier we wczesnym okresie rządów obozu sanacyjnego. [przypis edytorski]
Bartelski, Lesław (1920–2006) — poeta, prozaik, krytyk literacki i varsavianista, działacz Związku Literatów Polskich. [przypis edytorski]
Bartenstein — dziś: Bartoszyce. [przypis edytorski]
Bartenstejnski — dziś popr. pisownia: bartensteinski. [przypis edytorski]
Barth, Henrich (1821–1865) — niemiecki podróżnik, badacz Afryki i uczony; podczas pięcioletniej podróży (1850–1855) badał wnętrze Afryki, dokumentując miejscowe kultury. [przypis edytorski]
Bartholdy, Feliks właśc. Mendelssohn-Bartholdy, Felix (1809–1847) — niemiecki kompozytor. [przypis edytorski]
Bartków — Bartkowy, to jest syn Bartka. [przypis edytorski]
bartnik — człowiek trudniący się hodowlą leśnych pszczół. [przypis edytorski]
bartnik — osoba zajmująca się hodowlą pszczół w barci, to jest w wydrążonym pniu drzewa w lesie. [przypis edytorski]
bartnik słabemu (…) powrozowi wierzy — bartnicy zbierali dawniej miód dzikich pszczół, wspinając się na drzewa po linach. [przypis edytorski]
bartnik w Kruszwicy — legendarny Piast. [przypis redakcyjny]
„Bartnik” — właśc. „Bartnik Postępowy”, czasopismo pszczelarsko-ogrodnicze, wydawane w latach 1875–1939 we Lwowie. [przypis edytorski]
bartodziej a. bartnik — pszczelarz hodujący pszczoły leśne. [przypis edytorski]
Bartol — chodzi o Bartolusa de Sassoferrato (1314–1357) wybitnego prawnika wł., który przyczynił się do rozwoju kodeksu cywilnego; był profesorem uniwersytetów w Bolonii, Pizie i Perugii. [przypis edytorski]
Bartold — koń Brandymarta. [przypis redakcyjny]
Bartoszewicz, Julian (1821–1879) — polski historyk i publicysta, autor licznych prac, szczególnie biograficznych (np. Znakomici mężowie polscy w wieku XVIII, t. 1–3, 1853–56); ojciec Kazimierza, również historyka. [przypis edytorski]
Bartoszewicz, Kazimierz (1852–1930) — polski historyk, publicysta, satyryk, wydawca i kolekcjoner sztuki. [przypis edytorski]
Bartoszewicz, Kazimierz (1852–1930) — publicysta, satyryk, wydawca, kolekcjoner sztuki (dar z jego zbiorów wzbogacił bibliotekę miejską i muzeum sztuki Łodzi), po odbyciu studiów prawniczych i filozoficznych na UJ w Krakowie prowadził księgarnię, wydając zbiory najwybitniejszych polskich poetów, w tym klasyków literatury; organizator życia literackiego, prowadził satyryczną batalię przeciw obozowi Stańczyków, redagował pisma: „Szkice Społeczne i Literackie” (1875–1876), „Diabeł” (1875–1879), „Przegląd Literacki i Artystyczny” (1882–1886), „Ananas” (1885–1897), „Kurier Krakowski” (1888–1889), „Przegląd Literacki” (1896–1899) i in. Wspomniana tu „Pospolita” to może „Rzeczpospolita”, dziennik wyd. od 15 czerwca 1920 do 31 grudnia 1931 r., organ konserwatywnego Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, którego fundatorem i właścicielem był Ignacy Jan Paderewski (od 1924 r. Wojciech Korfanty). [przypis edytorski]
Bartosz Paprocki, Szymon Okolski — autorzy herbarzy polskich w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
Barts — potoczna angielska nazwa londyńskiego szpitala św. Bartłomieja (St Bartholomew's Hospital). [przypis edytorski]
Baruch ben Neria — sekretarz i przyjaciel proroka Jeremiasza, przypisuje się mu autorstwo Księgi Barucha. [przypis edytorski]
Baruch de Spinoza — Rozpowszechniona forma nazwiska „Spinoza” jest skrótem. Przodkowie filozofa pisali się: de Espinoza, przybrawszy nazwisko od nazwy miasteczka Espino w Portugalii. W Amsterdamie jego krewniacy pisali się rozmaicie, jak widać z dokumentów u Freudenthala (Lebensgeschichte Spinozas, 1899, s. 109). Najczęściej znajduje się tu: Espinoza, także z końcówką: -za lub -se, przy tym też z dodatkiem: de lub d', rzadziej: Despinoza (-sa) lub despinoza (tak podpisywał się najczęściej ojciec filozofa), a spotyka się raz: Spinosa i raz: Spinoza. W dochowanych 11 podpisach filozofa mamy raz: Spinoza (ze znakiem miękczącym nad n; jest to najdawniejszy podpis), cztery razy: despinoza (jest tu zwykłe w XVII wieku łączenie przedimka, a więc: de Spinoza), pięć razy: de Spinoza i raz: d'Spinoza. Na jedynym dziele, które się ukazało za jego życia pod jego nazwiskiem, widzimy zarówno w wydaniu łacińskim, jak i holenderskim: Benedictus de Spinoza. Na jego pieczęci były litery: B. D. S. W Opera Posthuma i w Nagelate Schriften przyjaciele podali: B. d. S. W aktach urzędowych pisano: Espinoza (-sa), w kołach przyjaciół i przeciwników: de Spinoza, czasem przez „s” i niekiedy bez „de”. S. Dunin-Borkowski (Der junge De Spinoza, 1910, s. 81 i 86) przyjął formę „Despinoza” (tak przepisuje powyższe: despinoza!) jako najbardziej uzasadnioną (czyni wyjątek dla nagłówka swego dzieła, zob. s. V), oświadczając przytym, że „dowolna i mało usprawiedliwiona forma »de Spinoza« daje się przyjąć ze względu na podpisy filozofa”. Ale właśnie ten wzgląd jest najważniejszy i zaleca pisanie: de Spinoza. C. Gebhardt (Chronicon Spinozanum t. I, s. 272 i polemika t. II, s. 251) doszedł też do przekonania, że należy przyjąć: Benedictus de Spinoza, ale przy braniu samego nazwiska trzeba „de” opuszczać, podobnie jak to czynią Niemcy z „von”, Francuzi i Hiszpanie z „de” i Portugalczycy z „do”. To zdanie jest najsłuszniejsze. [przypis tłumacza]
Baruch Spinoza a. Benedykt Spinoza (1532—1677) — słynny filozof holenderski, który w dziele Ethica, ordine geometrico demonstrata et ta quinque partes distincta, in quibus agitur I. de Deo, II. de natura et origine mentis, III. de origine et natura affectuum, IV. de servitute humana, V. de potentia intellectus seu de libertate humana głosi naukę, iż istnieje tylko jedna jedyna substancja, jeden jedyny byt rzeczywisty, i że cała mnogość danych nam w doświadczeniu rzeczy i istot, nie wyjąwszy nas samych, jest szeregiem przejawów owej substancji, dzięki czemu wszechświat cały (natura) jest ową substancją (zwaną przez Spinozę też Bogiem). [przypis autorski]
Barut — miasto nadmorskie Bejrut w Syrii. [przypis redakcyjny]
barva (lenk.) — spalva. [przypis edytorski]
barwa (daw.) — tu: mundur. [przypis edytorski]
barwa — liberia sługi dworskiego. [przypis redakcyjny]
barwa — liberia służby, odmienna kolorem w każdym domu magnackim. [przypis redakcyjny]
barwa — liberia, tj. oficjalny strój służącego. [przypis edytorski]
barwa — mundur, liberia. [przypis redakcyjny]
barwa — mundur. [przypis redakcyjny]
barwa (starop.) — sukno, mundur. [przypis redakcyjny]
barwa — sukno na mundur. [przypis redakcyjny]
barwa — tu: cecha, znamię. [przypis redakcyjny]
barwa (tu daw.) — mundur, strój służby. [przypis edytorski]
barwa — tu daw.: strój, mundur. [przypis edytorski]
barwa — tu: liberia. [przypis edytorski]
barwa — tu: mundur, mundurek. [przypis edytorski]
barwa — tu: mundur. [przypis redakcyjny]
barwa — tu: mundur woźnicy. [przypis edytorski]
barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego; tu mowa o suknie na mundury. [przypis redakcyjny]
barważ — konstrukcja z partykułą pytającą -że (nadającą charakter pytania retorycznego), skróconą do -ż ; inaczej: czy barwa, czyż barwa. [przypis edytorski]
barwena — gatunek ryby. Przysmak rzymski. [przypis redakcyjny]
barwena — ryba morska żyjąca w wodach przybrzeżnych. [przypis edytorski]
barwiczka — kosmetyk do malowania twarzy. [przypis edytorski]
barwiczka — szminka. [przypis redakcyjny]
barwierskie rośliny — rośliny zawierające naturalne barwniki, wykorzystywane do barwienia tkanin, skóry, środków spożywczych. [przypis edytorski]
barwierz (starop.) — balwierz, golarz; felczer. [przypis edytorski]
barwinek — roślina o niebieskich kwiatach; tu: bukiet ślubny. [przypis edytorski]
barwisty — dziś: barwny. [przypis edytorski]
barwnych łąk Tyroli — prawdopodobnie błąd druku lub przekładu, powinno być: Tivoli, miejscowość w pobliżu Rzymu, w starożytności znana jako Tibur. [przypis edytorski]
barwny swój pozór — zupełnie takie samo zjawisko zmiany kilkakrotnej barwy wśród dnia zauważyć się da na Morzu Czarnym, tj. na wybrzeżu północnym, zwłaszcza w Odessie, gdzie można ze znacznej wysokości patrzeć na obszar wodny. Morze Czarne tu ma właśnie ową wedle Tacyta barwę „niepewną” (w przekł. Naruszewicza), barwa ta zmienia się na głęboko modrą w okolicach Jałty; Bosfor, Morze Marmara, Egejskie, Lewantyjskie i Egipskie posiadają wciąż jeszcze ową modrość ciemną i dopiero Adriatyk, Morze Tyrreńskie, Jońskie i Liguryjskie przybierają barwę owego jasnego błękitu, który niekiedy staje się zielonkawy. Otóż Morze Martwe prawdopodobnie z powodu składu chemicznego, a także głębokiego położenia posiada barwy zbliżone do barw Morza Czarnego z okolic północnych. [przypis tłumacza]
barwy (…) niebieska z białym — francuskie barwy koronne. [przypis tłumacza]
barwy (…) sprawuje temperament oczu i światła — [barwy] są zależne od zmysłu wzroku i od oświetlenia. [przypis redakcyjny]
barykada — przegroda, zapora, budowana przeważnie w trakcie walk ulicznych. [przypis edytorski]
barykadów — dziś popr. D.lm: barykad. [przypis edytorski]
Bary miał szerokie, że go nauczyciel gimnastyki Platonem nazwał — od gr. przym. πλατύς: szeroki, barczysty. [przypis edytorski]
baryń (ros. барин) — pan, człowiek należący do klasy wyższej, szlachcic. [przypis edytorski]
Barynczyszka — wyraz ten, utworzony od nazwiska bohatera, przypominał zarazem otoczeniu słowo barin — jaśnie pan; przyrostek „-yszka” nadawał mu odcień pogardliwy. [przypis redakcyjny]
barynia (ros.) — dama. [przypis edytorski]
barynia (z ros.) — pani [przypis autorski]
barynia (z ros.) — szlachetna pani, dama. [przypis edytorski]
Baryni — Barignan Pietro, poeta, rodem z Pesaro. [przypis redakcyjny]
baryn (ros. барин) — wielmożny pan, człowiek należący do klasy wyższej, szlachcic. [przypis edytorski]
bary — ramiona. [przypis edytorski]
Bary stwierdził, że sole metali alkalicznych (…) fluoryzują (…) — [por.] „Comptes rendus”, CXXX, 1900, s. 776. [przypis autorski]
barysznia (ros.) — panna, panienka. [przypis edytorski]
barysznik — pośrednik handlowy na daw. Kresach, ułatwiający transakcje i służący za tłumacza; we Lwowie zajmowali się tym specjalni urzędnicy miejscy. [przypis edytorski]
baryt — minerał nieszlachetny. [przypis autorski]
baryton — męski głos pośredni między tenorem a basem. [przypis edytorski]
