Przypisy

Astolf — syn króla brytyjskiego, Ottona, brata Amona i Milona; dlatego „stryjeczny” Orlanda i Rynalda. [przypis redakcyjny]

Astrabora — kraina w płd. Egipcie. [przypis redakcyjny]

Astragor — bóg piekielny; tu: diabeł. [przypis redakcyjny]

Astragor — diabeł. [przypis redakcyjny]

astra (łac. M.lm) — gwiazdy. [przypis redakcyjny]

Astrea — „gwiaździca”, przydomek bogini sprawiedliwości, Dike; w wieku złotym przebywała z ludźmi na ziemi, w wieku spiżowym ostatnia przeniosła się do nieba, gdzie jako Panna błyszczy w zodiaku. [przypis redakcyjny]

astrofil (z gr.) — miłośnik gwiazd. [przypis redakcyjny]

astrolabia własc. astrolabium — dawny przyrząd do wyznaczania pozycji na ziemi względem ciał niebieskich. [przypis redakcyjny]

Astulf — właśc. Aistulf, król longobardzki, pokonany przez Pipina; „potomka jego”, tj. syna, Dezyderiusa, wziął Karol Wielki do niewoli. [przypis redakcyjny]

Asturgia — Asturia, kraina w północnej Hiszpanii nad Zatoką Biskajską. [przypis redakcyjny]

Aswerus — jeden z królów perskich, znany z księgi Estery. Historycy uważają go za Kserksesa (486–465); Aman pragnął zgubić Żydów, po udaremnieniu jego planów powiesił się. [przypis redakcyjny]

asygnacją — [z] poleceniem pisemnym. [przypis redakcyjny]

asygnacja — tu: piśmienne zlecenie, upoważniające do podjęcia pieniędzy. [przypis redakcyjny]

asylum (łac.) — schronienie. [przypis redakcyjny]

asymptota (z gr. niestykająca się) — jest to linia prosta, dążąca do zetknięcia się z linią krzywą, ciągnącą się w nieskończoność, lecz niemogąca jej dosięgnąć; tak że można ja uważać za styczną do linii krzywej w odległości nieskończenie wielkiej; stąd nazwano ją u nas ledwo-nie-styczną. [przypis redakcyjny]

asystencja (daw.) — otoczenie, straż. [przypis redakcyjny]

asystencja — dwór, służba. [przypis redakcyjny]

asystencja (łac.) — towarzystwo. [przypis redakcyjny]

asystencja — tu: orszak zbrojny. [przypis redakcyjny]

asystent — tu: dworzanin, członek świty. [przypis redakcyjny]

A szczo? Ne kazały (ukr.) — a co, nie mówiłyśmy. [przypis redakcyjny]

a tak — a więc. [przypis redakcyjny]

A tak cię tymi księgami daruję — słowa zacytowane przez Piotra Statoriusa-Stojeńskiego w gramatyce świadczą, że utwór powstał przed lipcem 1567. [przypis redakcyjny]

A taki breszesz i breszesz (ukr.) — No właśnie kłamiesz i kłamiesz a. No właśnie szczekasz i szczekasz; ukr. brechaty — kłamać (o człowieku); szczekać (o psie). [przypis redakcyjny]

a tak — tu: więc. [przypis redakcyjny]

Atalanta — bohaterka niedościgniona w biegu, zabijała z tyłu włócznią każdego zalotnika, który ją w biegu wyprzedził (gdyż taki był warunek pozyskania jej ręki). Hippomenes wziął się na sposób i wyrzucał podczas biegu złote jabłka, które Atalanta zbierała i przez to dała się prześcignąć. [przypis redakcyjny]

ataman koszowy — ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny; kosz — obóz kozacki. [przypis redakcyjny]

ataman koszowy — ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny. [przypis redakcyjny]

ataman kurzeniowy — dowódca kurnia, oddziału kozackiego. [przypis redakcyjny]

Atar — w religii staroirańskiej nazwa ognia jako elementu oczyszczającego i zabezpieczającego przed złem. [przypis redakcyjny]

Ateizm to stara formuła — por. przypis do słów Męża „Jednak to obraz twój i wszystkich twoich, i wieku twego, i teorii twojej”, wypowiedzianych w rozmowie z Filozofem w początkowych scenach Części Drugiej dramatu. Ateizm traktowany jest tu jako jeden z elementów światopoglądu materialistycznego (fr. myślicieli XVIII w.), który Krasiński uważał za przestarzały i skompromitowany przez rewolucję 1789 r. [przypis redakcyjny]

a ten — chodzi o Orestesa. [przypis redakcyjny]

atencji — [dla] okazania względów. [przypis redakcyjny]

atencji — uwagi, grzeczności. [przypis redakcyjny]

atentować — kusić się. [przypis redakcyjny]

atentować — pilnować, doglądać. [przypis redakcyjny]

A teraz (…) strzeżesz — Szekspir, Cymbelin, akt III, sc. 6. Zdanie to wypowiada nie Imogena, lecz Belarius. [przypis redakcyjny]

Atesis — Adyga, rzeka w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]

atestacja — poświadczenie; tu w daw. pisowni z podwojoną spółgłoską: attestacyja. [przypis redakcyjny]

atestata — poświadczenia. [przypis redakcyjny]

Athenodorus pochodził według wyraźnego świadectwa Pauzaniasza z Klitoru — Phoc, cap. 9 p. 819 edit. Kuhn. [przypis redakcyjny]

atłan — okrzyk tatarski, „do koni!”(od at, koń). [przypis redakcyjny]

Atlańska granica — północna Afryka, gdzie leżą góry Atlas. [przypis redakcyjny]

Atlant — czarownik, wychowawca Rugiera i Marfizy. [przypis redakcyjny]

Atlantyda — mityczna kraina, która miała być miejscem istnienia rozwiniętej cywilizacji zniszczonej przez serię trzęsień ziemi i zatopionej przez wody morskie. [przypis redakcyjny]

Atlas (mit. gr.) — tytan, który za karę za udział w walce przeciw bogom olimpijskim z wyroku Zeusa dźwigał na swych barkach sklepienie niebieskie. [przypis redakcyjny]

Atlas (mit. gr.) — tytan podtrzymujący na swoich barkach kulę ziemską. [przypis redakcyjny]

Atlas — w mitologii greckiej olbrzym skazany przez Zeusa na podtrzymywanie stropu niebieskiego. [przypis redakcyjny]

Atlas — w mitologii greckiej tytan dźwigający z rozkazu Zeusa na barkach sklepienie niebios. [przypis redakcyjny]

atmosfera katakumbowa — nastrój smutku i przygnębienia; katakumby: cmentarze rzymskie, w czasach prześladowań pierwszych chrześcijan służyły im jako schronienie. [przypis redakcyjny]

atmosfera — tu: nastrój, usposobienie. [przypis redakcyjny]

A tobie, panie Pawle… — w „niejasnym” sformułowaniu zarzutu możemy się domyślać, że mowa tu o nowobogackich w rodzaju kamerdynera królewskiego Ryxa, który za intymne usługi oddane królowi został krociowym panem i starostą piaseczyńskim. [przypis redakcyjny]

„A toć jest — powiada dalej Biblia — pismo, które jest rozłożone: Mene, Thekel, Ufarsin, co prorok Daniel wytłumaczył królowi: policzone, zważone, rozdarte”. Baldasar, Belsarzar, zwany także Baltasarem, ostatni król babiloński. [przypis redakcyjny]

A to za krzywdę biorą twoje lata — będąc już w takim wieku, wyrządzasz sobie (ściślej: swojemu wiekowi) krzywdę. [przypis redakcyjny]

Atrarwan — stan kapłański w staroirańskim mazdaizmie. [przypis redakcyjny]

atrium — salon, miejsce przyjęć. [przypis redakcyjny]

A trochę dalej: Gianni, Ganello, (…) Tribaldello — Wszyscy ci trzej zdrajcy swojego kraju. [przypis redakcyjny]

atrybucje — uprawnienia komuś przysługujące. [przypis redakcyjny]

atrybut — cecha, przymiot. [przypis redakcyjny]

Atrydzi (mit. gr.) — Menelaos i Agamemnon jako synowie Atreusza. [przypis redakcyjny]

attendentiam (łac.) — pieczę. [przypis redakcyjny]

attendere (łac.) — baczyć, pilnować. [przypis redakcyjny]

attendere (łac.) — pilnować, poświęcać uwagę. [przypis redakcyjny]

attestacje (lm) — poświadczenia. [przypis redakcyjny]

Attolli malos zamiast Attolli vela (…) cum navigarent, non est dubium, quod olim erexerant arbores (łac.) — „Wznieść maszty” zamiast „wznieść żagle”… [bo] „skoro płynęli, to niewątpliwie podnieśli uprzednio maszty”. [przypis redakcyjny]

attyk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej; attycyzm — grecki styl retoryczny, charakteryzujący się prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli. [przypis redakcyjny]

attyk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej, np. stugębna sława; attycyzm — grecki styl retoryczny, charakteryzujący się prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli. [przypis redakcyjny]

Attylę (…) Pirrusa, Seksta — Attyla, przezwany „biczem bożym”; Pirrus, król Epiru, najzaciętszy wróg Rzymian i niszczyciel ziem greckich; Sekstus Pompejusz — morski rozbójnik. [przypis redakcyjny]

A tuć wszytkim historiografom przestrone — Odtąd Brückner opiera się na autografie Potockiego, który zaczyna się na karcie XII rkpsu Ossol. 1822. [przypis redakcyjny]

A ty czemu uciskałeś poddanych?… etc. — zarzuty, stawiane przez Pankracego w rozmowie z Henrykiem pod adresem arystokracji, hr. Henryk powtarza, uzupełniając je „przestępstwami” świeższej daty. [przypis redakcyjny]

A ty odlitaj, Laszku, od kolaski, koły step baczysz (ukr.) — Odlatuj, Polaczku, od kolaski, kiedy widzisz step. [przypis redakcyjny]

a ty (starop. forma) — a tych. [przypis redakcyjny]

auctores (łac.) — sprawcy. [przypis redakcyjny]

auctor lamentorum, profusionum sanguinis et universae in regno miseriae (łac.) — sprawcą łez, rozlewu krwi i powszechnej w królestwie nędzy. [przypis redakcyjny]

audiencją (z łac.) — [forma B.lp r.ż.] posłuchanie. [przypis redakcyjny]

auditor auditorum (łac.) — uczeń wysłuchujący audytorów. [przypis redakcyjny]

audytorów — zastępców biskupich. [przypis redakcyjny]

audytor — słuchacz. [przypis redakcyjny]

audytor — tutaj: uczeń wysłuchujący [od] kolegów [zadanych] lekcji przed przyjściem nauczyciela. [przypis redakcyjny]

Augur — kapłan przepowiadający przyszłość, kapłan wróżbita. [przypis redakcyjny]

augur — kapłan, wróżbita u Rzymian. [przypis redakcyjny]

Augury — „u Rzymian zwali się kapłani, którzy z lotu ptaków czynili wieszczbiarstwa. Rozciągały się te wieszczby […] do sposobu jedzenia lub krzyków ptaszych. Zabobonność ta powszechna prawie była u wszystkich narodów. […] Augures u Rzymian z najznamienitszych obywatelów wybierani bywali”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Wróżb nadużywali często augurzy do celów osobistych i politycznych. [przypis redakcyjny]

Augustanie — żołnierze w liczbie pięciu tysięcy zwani Augustales, których zorganizował Neron w drużynę, oklaskującą go, gdy występował jako aktor lub śpiewak (por. Diona Casjusza Historje rzymskie ks. LXI). [przypis redakcyjny]

augusta — sierpnia. [przypis redakcyjny]

August — Cieszkowski. [przypis redakcyjny]

Augusti (łac.) — sierpnia. [przypis redakcyjny]

August i principino — August Cieszkowski i Jerzy Lubomirski. [przypis redakcyjny]

augustowych — Augusta Cieszkowskiego. [przypis redakcyjny]

August — [tu:] cesarz. [przypis redakcyjny]

augustyni — zakon według reguły św. Augustyna (żył od r. 354 do 430, pochodził z afrykańskiej Tagasty w Numidii). [przypis redakcyjny]

aukcji — pomnożenia, powiększenia. [przypis redakcyjny]

auksyliarny (z łac.) — posiłkowy. [przypis redakcyjny]

Aulida — port w Beocji. [przypis redakcyjny]

Aulis — port w Beocji, w którym zebrała się flota grecka przed wyprawą na Troję. Tam ofiarowano Ifigenię [córkę króla Agamemnona, przywódcy wyprawy] dla uzyskania przychylności bogów. [przypis redakcyjny]

Au printemps… — Na wiosnę liście wytryskują z drzewa i kwiaty upiększają łąkę; więc, pieszczotko moja, biegnijmy na trawę i naśladujmy barwne motyle. Widzisz, jak tulą się do róż? Jak one, ja przytulę moje usta do twoich i wykradnę słodki pocałunek. [Przyp. Aut.] [przypis redakcyjny]

aurea mediocritas (łac.) — złota droga średnia. [przypis redakcyjny]

aures habent et non audient (łac.) — mają uszy, a nie słyszą. [przypis redakcyjny]

auri ani argenti fodyny (łac.) — złota ani srebra kopalni. [przypis redakcyjny]

Aurora — jutrzenka. [przypis redakcyjny]

aury — powietrza, powiewu. [przypis redakcyjny]