Przypisy

sierdzić (przestarz.) — wzbudzać złość, gniewać. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw., gw.) — gniewać się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw. gw.) — gniewać się, złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw., gw.) — gniewać się, złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw.) — złościć się, gniewać się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw.) — złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się — gniewać się, złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się (przestarz.) — złościć się; wybuchać gniewem. [przypis edytorski]

sierdzić się — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]

sierdzić się — złościć się, gniewać się. [przypis edytorski]

sierdzić się — złościć się. [przypis edytorski]

sierdziście (daw.) — gniewnie; por. sierdzić się (na kogoś), rozsierdzony. [przypis edytorski]

sierdziście (daw.) — gniewnie. [przypis edytorski]

sierdzisty (daw.) — śmiały, czupurny. [przypis edytorski]

sierdzisty — rozsierdzony, gniewny. [przypis edytorski]

sierdzity a. sierdzisty — groźny. [przypis edytorski]

sierdzity, częściej sierdzisty — zapalczywy, skłonny do gniewu. [przypis edytorski]

siermięga — chłopska kapota z taniego, niebielonego płótna. [przypis edytorski]

siermięga (daw.) — wierzchnie ubranie chłopskie. [przypis edytorski]

siermięga — odzież wierzchnia z grubego materiału, noszona przez chłopów i ubogą szlachtę. [przypis edytorski]

siermięga — odzież wierzchnia z grubego materiału, noszona przez chłopów w daw. Polsce. [przypis edytorski]

siermięga — rodzaj płaszcza noszonego dawniej przez ubogich chłopów. [przypis edytorski]

siermięga — strój chłopski z samodzielnie tkanego płótna. [przypis edytorski]

siermięga — wierzchnie ubranie noszone przez chłopów w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

siermięga — wierzchnie ubranie noszone przez chłopów w daw. Polsce. [przypis edytorski]

siermięga — wierzchni strój z grubego materiału, na przęłomie XIX i XX w. charakterystyczny dla chłopów. [przypis edytorski]

siermiężka (daw.) — zdr. od siermięga: wierzchnie ubranie z grubego samodziału noszone przez chłopów w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

siermiężni — chłopi, chodzący w siermięgach, tj. w odzieży wierzchniej z siermiężnego, grubego i niebielonego płótna. [przypis edytorski]

siermiężny — prosty; wykonany z grubego materiału, zgrzebny. [przypis edytorski]

siermiężny — tu: noszący siermięgę, dawną chłopską odzież wierzchnią z grubego materiału. [przypis edytorski]

Sierno-Sołowiewicz, Nikołaj Aleksandrowicz (1834–1866) — rosyjski publicysta i rewolucjonista, do 1860 w służbie państwowej, własnoręcznie wręczył carowi pismo wzywające do reform w imię chrześcijaństwa; jeden z organizatorów związku Ziemla i Wola; w 1862 aresztowany razem z Czernyszewskim, więziony w Twierdzy Pietropawłowskiej, w 1865 zesłany na Syberię. [przypis edytorski]

sierocą niedołężnych rodziców — pozbawiają starych ludzi opieki dorosłych synów, powoływanych do wojska i ginących w wojnach. [przypis edytorski]

Sierociński, Jan Henryk (1798–1837) — polski ksiądz unicki, powstaniec listopadowy, zesłaniec; w 1833 wziął udział w zawiązanym przez polskich zesłańców syberyjskich tzw. spisku omskim; razem z 11 spiskowcami skazany na karę śmierci, zamienioną na chłostę w postaci 6000 uderzeń kijami, której nie przeżył. [przypis edytorski]

sieroco — jak sieroty. [przypis edytorski]

Sierosławski, Stanisław (1877–1942) — krakowski dziennikarz i nowelista, konferansjer „Zielonego Balonika”. [przypis edytorski]

Sieroszewski, Wacław (1858–1945) — polski pisarz, podróżnik, badacz, etnograf i działacz niepodległościowy. [przypis edytorski]

Sieroszewski, Wacław (1858–1945) — pseud. Wacław Sirko; pisarz, działacz polityczny i niepodległościowy, podróżnik, etnograf. [przypis edytorski]

Sierotka — przydomek jednego z Radziwiłłów, Mikołaja Krzysztofa (1549–1616). [przypis edytorski]

Sierpinek (Scharping), Mateusz (ok. 1530–1597) — gdański żeglarz, kapitan kaperski, od 1561 w służbie króla Zygmunta Augusta, mianowany dowódcą floty (praefectus navium nostrarum); w 1569 za swoje zasługi otrzymał szlachectwo. [przypis edytorski]

Sierra do Marr — pasmo górskie w południowo-wschodniej Brazylii, rozciągające się wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlantyckiego. Najwyższe szczyty liczą nieco ponad 2 tys. metrów. [przypis edytorski]

sierra (hiszp.) — łańcuch górski. [przypis edytorski]

sierra (hiszp., z łac. serra: piła) — łańcuch górski. [przypis edytorski]

Sierra-Morena — łańcuch górski w Hiszpanii, rozciągający się wzdłuż południowego skraju płaskowyżu Mesety Iberyjskiej. [przypis edytorski]

Sierra Morena — łańcuch górski w Hiszpanii, rozciągający się wzdłuż południowego skraju płaskowyżu Mesety Iberyjskiej. [przypis edytorski]

Sierra Morena — w tłumaczeniu Walentego Zakrzewskiego: Czarna góra; w tłumaczeniu Józefa Wittlina Sierra: Morena, jak w oryginale. [przypis edytorski]

Sierra Nevada (hiszp: Góry Śnieżne) — masyw górski w płd. Hiszpanii, u podnóża którego leży Grenada. [przypis edytorski]

sierżant Mercier — dowódca oddziału Gwardii Narodowej, który 4 marca 1823 odmówił wykonania rozkazu usunięcia z sali obrad Izby Deputowanych posła Jacques'a Antoine'a Manuela, wykluczonego przez rojalistyczną większość za ostrą krytykę rządu, planującego interwencję wojskową w Hiszpanii. [przypis edytorski]

sierżant Mercier, Paweł Ludwik Courier, Manuel — sierżant Mercier: popularny wśród ówczesnej opozycji dowódca oddziału Gwardii Narodowej, który 4 marca 1823 odmówił wykonania rozkazu usunięcia z sali obrad Izby Deputowanych posła Manuela, wykluczonego przez rojalistyczną większość za ostrą krytykę rządu, planującego interwencję wojskową w Hiszpanii; Paul Louis Courier (1772–1825): francuski hellenista i publicysta liberalny; jeden z najbardziej zaciekłych krytyków rządów Restauracji, atakował je w szeregu listów i pamfletów; Jacques Antoine Manuel (1775–1827): polityk liberalny, poseł opozycji w okresie Restauracji. [przypis edytorski]

sierżant — stopień podoficerski. [przypis edytorski]

sierzchoła (gw.) — sierść. [przypis edytorski]

sierzp — dziś popr.: sierp. [przypis edytorski]

sieść (daw.) — siąść. [przypis edytorski]

sieść (daw.) — usiąść. [przypis edytorski]

sieść — dziś popr. forma bezokolicznika: siąść. [przypis edytorski]

sieść — dziś popr.: siąść. [przypis edytorski]

sie selbst haben es gewunscht (niem.) — sam pan tego chciał. [przypis edytorski]

siestra — błąd w stylizacji, taka wymowa możliwa była na wschodzie Polski, a z tekstu wynika, że Bogdaniec leżał w Wielkopolsce. [przypis edytorski]

siestrze — dziś popr.: siostrze. [przypis edytorski]

siestrzeńcami i siestrzenicami — dziś: siostrzeńcami, siostrzenicami. [przypis edytorski]

sietniak a. sietniok (gw.) — idiota, debil. [przypis edytorski]

sie to rozleci (daw.) — rozejdzie się, wyda się. [przypis edytorski]

sieur (daw. fr.) — pan. [przypis edytorski]

Sievers, Jakob (1731–1808) — rosyjski dyplomata, mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym Katarzyny II w Rzeczypospolitej, autor pamiętnika Jak doprowadziłem do drugiego rozbioru Polski. [przypis edytorski]

siewać (daw.) — siać od czasu do czasu. [przypis edytorski]

siewać — dziś tylko: siać. [przypis edytorski]

siewba — siew, obsiewanie pól. [przypis edytorski]

siewierzanie — mieszkańcy Siewierza. [przypis edytorski]

siewierz (daw.) — północ. [przypis edytorski]

Siewierz — Nowogród Siewierski, miasto nad Desną, w płd.-zach. części dzisiejszej Ukrainy. [przypis edytorski]

sie wi (gw.) — się wie, tj.: wiadomo. [przypis edytorski]

Siewna — tj. dzień katolickiego święta Matki Boskiej Siewnej, obchodzonego 8 września, kiedy zaczynano orkę i sianie zbóż ozimych (oficjalnie: święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny). [przypis edytorski]

Sieyès, Emmanuel Joseph (1748–1836) — francuski ksiądz i polityk, rzecznik praw stanu trzeciego, którego był reprezentantem; jego broszura pt. Czym jest stan trzeci? stała się manifestem rewolucji francuskiej, przyczyniła się do przekształcenia Stanów Generalnych w Zgromadzenie Narodowe w czerwcu 1789. [przypis edytorski]

Sieyès, Emmanuel Joseph (1748–1836) — francuski ksiądz i polityk, rzecznik praw stanu trzeciego, którego był reprezentantem; jego broszura pt. Czym jest stan trzeci? stała się manifestem rewolucji francuskiej, przyczyniła się do przekształcenia Stanów Generalnych w Zgromadzenie Narodowe w czerwcu 1789; głosował za ścięciem króla, był członkiem Dyrektoriatu, po przewrocie Bonapartego 18 brumaire'a mianowany na marionetkowe stanowisko drugiego konsula, wkrótce zrezygnował; po 1800 odsunięty od władzy. [przypis edytorski]

sifkarta (daw. pot., z niem.: Schiffskarte: karta okrętowa; Schiff: statek, okręt; Karte: karta, bilet) — bilet na podróż statkiem. [przypis edytorski]

Si fractus illabatur orbis, impavidum ferient ruinae (łac.) — choćby cały świat się zawalił, on zginie w ruinach nieustraszony; słowa rzym. poety Horacego. [przypis edytorski]

siga (daw.; ros. сиг, sig) — sieja, ryba z rodziny łososiowatych, żyjąca w jeziorach i rzekach. [przypis edytorski]

Sigeum — Sigeion, starożytne miasto greckie w Troadzie. [przypis edytorski]