Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159856 przypisów.
Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — francuskojęzyczny pisarz i myśliciel pochodzący ze Szwajcarii; przedstawiciel oświecenia, encyklopedysta; postulował powrót do natury, odrzucał zdobycze cywilizacji, w tym pojęcie własności prywatnej; autor m.in. traktatu Umowa społeczna zawierającego demokratyczną wizję państwa, będącą fundamentem współczesnej myśli politycznej. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — francuskojęzyczny pisarz i myśliciel; postulował powrót do natury, odrzucał zdobycze cywilizacji, w tym pojęcie własności prywatnej; swój model człowieka idealnego, dobrego, wychowywanego w naturze przedstawił w dziele z 1762: Emil, czyli o wychowaniu. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — fr. pisarz oraz filozof, wybitny przedstawiciel oświecenia, encyklopedysta; postulował powrót do natury, odrzucał zdobycze cywilizacji, w tym pojęcie własności prywatnej; swój model człowieka idealnego, dobrego, wychowywanego w naturze przedstawił w dziele z 1762: Emil, czyli o wychowaniu. W Umowie społecznej zawarł poglądy na demokratyczną wizję państwa, będącą fundamentem współczesnej myśli politycznej. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean-Jacques (1712–1778) — genewski pisarz, filozof, pedagog i teoretyk muzyki. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean-Jacques (1712–1778) — genewski pisarz i filozof tworzący w jęz. fr., przedstawiciel oświecenia, encyklopedysta; autor m.in. traktatu Umowa społeczna zawierającego demokratyczną wizję państwa; poematu dydaktycznego o wychowywaniu w zgodzie z naturą zatytułowanego Emil oraz autobiograficznych Wyznań stanowiących jeden z fundamentalnych utworów literatury intymnej. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean-Jacques (1712–1778) — genewski pisarz i filozof tworzący w jęz. fr., przedstawiciel oświecenia, encyklopedysta; autor m.in. traktatu Umowa społeczna zawierającego demokratyczną wizję państwa; poematu dydaktycznego o wychowywaniu w zgodzie z naturą zatytułowanego Emil oraz autobiograficznych Wyznań stanowiących jeden z fundamentalnych utworów literatury intymnej. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean-Jacques (1712–1778) — genewski pisarz tworzący w jęz. francuskim, filozof; autor m.in. traktatu Umowa społeczna (stąd „obrońca praw”); na zachowanie Grimma zwrócił uwagę w autobiograficznych Wyznaniach (ks. IX). [przypis edytorski]
Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — pisarz francuski, autor Nowej Heloizy i Emila. Dzieła swoje pisał z niezwykłą pasją i namiętnością; wywarł duży wpływ na literaturę romantyczną. [przypis redakcyjny]
Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — pisarz francuski, zaliczany do nurtu sentymentalnego, zwolennik życia blisko natury, krytyk cywilizacji, prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — pisarz francuski, zaliczany do nurtu sentymentalnego, zwolennik życia blisko natury, krytyk cywilizacji, prekursor romantyzmu; jako młody człowiek, który porzucił miasto rodzinne, został utrzymankiem, a następnie również kochankiem starszej o 13 lat baronowej de Warens. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — pochodzący z Genewy francuskojęzyczny pisarz i myśliciel epoki schyłkowego oświecenia, autor dzieła Umowa społeczna (Le contrat social, 1762), przedstawiającego koncepcję powstania państwa przez dobrowolną umowę między suwerennym społeczeństwem a władcą. [przypis edytorski]
Rousseau, Jean-Jacques — fr. pisarz, pedagog i filozof. Autor książki Emil, czyli o wychowaniu, w której głosił hasło powrotu do natury. [przypis edytorski]
Rousseau nie zazdrościł Wenturze i Baclowi — por. Wyznania Russa. [przypis tłumacza]
Rousseau otworzył oczy na przyrodę — nie zapominam, iż pomiędzy Russem a Chateaubriandem był Goethe, ale Goethe zaczął przenikać do Francji aż znacznie później i to w dość ograniczonym zakresie, dla obcości języka. [przypis tłumacza]
Rousseau pierwszy — był to Jean-Baptiste Rousseau (1670–1741), francuski dramaturg i poeta; przypisywano mu oszczercze wiersze, z powodu których został w 1712 dożywotnio wygnany z Francji. [przypis edytorski]
Rousseau, Théodore (1812–1867) — francuski malarz, autor malarstwa pejzażowego, zrywającego z akademicką tradycją pejzażu idealizowanego, inicjator i przywódca grupy tzw. barbizończyków. [przypis edytorski]
Routh, Bernard (1695–1768) — francuski jezuita pochodzenia irlandzkiego; umierającego Monteskiusza usiłował nakłonić, żeby wydał mu swoje rękopisy. [przypis edytorski]
rowien — równy, niezmienny. [przypis edytorski]
rowieśnik — dziś popr. pisownia: rówieśnik. [przypis edytorski]
rowny — dziś popr: równy. [przypis edytorski]
Royal Albert Hall — sala koncertowa w Londynie poświęcona mężowi królowej Wiktorii, księciu Albertowi, miejsce wydarzeń kulturalnych, koncertów, konferencji, balów i odczytów naukowych; mieści ok. 8000 ludzi. [przypis edytorski]
Royal Dutch (pot.) — Royal Dutch Petroleum Company (niderl.: Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij), dawna holenderska spółka wydobywcza; w 1907 połączona ze spółką brytyjską, utworzyła obecny koncern Shell. [przypis edytorski]
„Royale” i „Remingtony” — marki maszyn do pisania. [przypis edytorski]
Royal Institution, właśc. The Royal Institution of Great Britain — bryt. stowarzyszenie naukowo-edukacyjne, zajmujące się głównie popularyzacją nauki, lecz także prowadzeniem badań naukowych. [przypis edytorski]
Royal Society, Towarzystwo Królewskie, właśc. The President, Council, and Fellows of the Royal Society of London for Improving Natural Knowledge — jedno z najstarszych na świecie towarzystw naukowych, zał. w Londynie w 1660; zajmuje się naukami przyrodniczymi i matematyką, pełni rolę brytyjskiej akademii nauk. [przypis edytorski]
Royer, Joseph-Nicolas-Pancrace (1705–1755) — francuski kompozytor i klawesynista. [przypis edytorski]
Royston — miasto w hrabstwie Hertfordshire, 61 km na północ od centrum Londynu. [przypis edytorski]
Roy, William (1726–1790) — szkocki inżynier wojskowy, geodeta; dokonał pomiarów Szkocji, połączył geodezyjnie Brytanię i Francję. [przypis edytorski]
Rożdiestwienski, Siergiej Wasilijewicz (1868–1934) — rosyjski historyk, archiwista, członek Rosyjskiej Akademii Nauk. [przypis edytorski]
rożna świętego Wawrzyńca — nawiązanie do rodzaju męczeńskiej śmierci jednego ze świętych kościoła katolickiego, który wg tradycji miał zginąć przy via Tiburtina w Rzymie 10 sierpnia 258 r. spalony na rozżarzonej kracie (ruszcie, ale nie rożnie); Wawrzyniec był diakonem i skarbnikiem wspólnoty chrześcijańskiej; kiedy władze rzymskie zażądały od niego wydania skarbów kościoła, zatroszczył się o potajemne odesłanie części z nich do swej rodzinnej Hiszpanii; wśród cennych przedmiotów uratowanych w ten sposób miał znajdować się m.in. legendarny święty Graal (Sangreal z daw. hiszp. grial: kubek), czyli kielich, którego Jezus Chrystus miał używać podczas Ostatniej Wieczerzy. [przypis edytorski]
Rożniecki, Aleksander (1774–1849) — polski wojskowy; uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 i powstania kościuszkowskiego, żołnierz Legionów Polskich; od 1807 inspektor kawalerii Księstwa Warszawskiego, ranny pod Lipskiem, dostał się do niewoli rosyjskiej; od 1815 dowódca jazdy Królestwa Polskiego; wysługiwał się administracji carskiej, tropił i tępił spiski patriotyczne, posługując się prowokacjami, wymuszeniami, fałszerstwami; znienawidzony jako organizator tajnej policji carskiej; po wybuchu powstania listopadowego uciekł z Warszawy i zaciągnął się do armii carskiej; był członkiem Rady Państwa Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]
Rożninecki inaczej to sformułował. R. 907 i 971 całe wojsko, Wariagi i o wiele liczniejsi Słowianie, przysięgają, więc Wołos dla nich konieczny; r. 945 posły, przedstawiciele nie wojska, lecz państwa, więc tylko boga państwowego, ruskiego, nie słowiańskiego kultu, wzywają przy tym. [przypis autorski]
rożni — różni, doprowadza do poróżnienia się stron, do kłótni. [przypis edytorski]
Rozalinda — bohaterka idyllicznej komedii Jak wam się podoba Szekspira, córka wygnanego księcia, mieszkająca w Lesie Ardeńskim w przebraniu pasterza. [przypis edytorski]
Rozalinda — bohaterka szekspirowskiej komedii Jak wam się podoba. [przypis edytorski]
Rozalinda i Helena — ang. Rosalind and Helen, A Modern Eclogue, zbiór poezji Shelleya z 1819 r. [przypis edytorski]
rozamorować — rozkochać. [przypis edytorski]
rozamorowany — rozkochany; por.: amor. [przypis edytorski]
roza — róża. [przypis edytorski]
rozbawion (daw.) — tu: forma krótsza przymiotnika r.m., z końcówką zerową, użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
rozbef a. rostbef (z ang.) — mięso z lędźwiowej części wołu. [przypis edytorski]
rozbełdowane — rozkopcone. [przypis autorski]
rozbestwiony — bezczelny. [przypis edytorski]
Rozbicki, Soter Antoni (1823–1876) — polski humorysta i facecjonista, do którego przylgnęła łatka grafomana. [przypis edytorski]
rozbiegą — dziś popr. forma: rozbiegną. [przypis edytorski]
rozbiegą się — dziś popr. forma: rozbiegną się. [przypis edytorski]
rozbierą — dziś popr.: rozbiorą, tu: wyprzęgną z powozu. [przypis edytorski]
rozbierać (daw.) — analizować. [przypis edytorski]
rozbierać (daw.) — rozpatrywać, analizować. [przypis edytorski]
rozbierać (daw.) — rozważać, analizować. [przypis edytorski]
rozbierać (gw.) — tu: brać, osłabiać. [przypis edytorski]
rozbierać (gw.) — tu: osłabiać, rozstrajać. [przypis edytorski]
rozbierać (starop. forma) — rozważać. [przypis edytorski]
rozbierać (starop.) — rozważać, analizować. [przypis edytorski]
rozbierać (starop.) — rozważać. [przypis edytorski]
rozbierać — tu: analizować. [przypis edytorski]
rozbierać (tu daw.) — analizować, rozważać. [przypis edytorski]
rozbierać — tu: osłabiać, obezwładniać. [przypis edytorski]
rozbierać — tu: rozpatrywać, przemyśliwać, analizować. [przypis edytorski]
rozbierać — tu: roztrząsać, analizować. [przypis edytorski]
rozbierając (starop.) — rozważając. [przypis edytorski]
rozbieranie (daw.) — rozpatrywanie, rozważanie, analiza. [przypis edytorski]
rozbieranie (daw.) — rozpatrywanie, rozważanie, analiza. [przypis edytorski]
rozbieranie (daw.) — rozważanie, analiza. [przypis edytorski]
rozbieranie (starop.) — tu: rozważanie, analizowanie. [przypis edytorski]
Rozbieżność pomiędzy moim punktem widzenia a zapatrywaniami wymienionych w tekście myślicieli rosyjskich polega na tym, że nie analizują oni pojęcia „społecznie zorganizowane”, lecz na nim poprzestają, że tworzą oni sobie z tego społecznego doświadczenia pewien rodzaj bóstwa. Niedostrzegalnie przerasta ono u nich w „panpsyche”. Z mitologią tą nie mam nic wspólnego. Z uznania świata zewnętrznego za wynik społecznego współżycia wynika to tylko następstwo, że współżycie ludzkie jest faktem pierwotnym, że jedynie przez jego analizę posuwamy naprzód sprawę poznania. Dlatego też nie pojmuję, jak można dostrzegać różnicę pomiędzy materializmem dziejowym jako socjologią a jakąś tam niezależnie i na zewnątrz niego istniejącą filozofią. Jeżeli społeczne współżycie człowieka nie jest źródłem zrozumienia wszystkich wartości psychicznych i intelektualnych, które ukazują się nam jako świat naiwnego postrzegania, świat religii, moralności, nauki, sztuki — materializm dziejowy jest pomyłką. To nie znaczy, abym ja twierdził, jak to zdaje się myśleć o mnie p. Józef Kotarbiński, że człowiek czy ludzkość wymyślili czy wytworzyli morze itp. Czym jest morze poza ludzkim wzrokiem, wrażliwością, wzruszeniem, intelektem, doświadczeniami naszych instrumentów itp. — to może wiadomym jest p. Kotarbińskiemu: dla mnie jest pewnym, że nie ma w tym kompleksie zbiorowego ludzkiego doświadczenia, oznaczanym mianem morza, żadnego okrucha treści nie nabytej przez ludzki gatunek w jego biologicznej i dziejowej walce. Rozpatrywanie nawet tak „zmysłowo pewnych” kompleksów, jak morze, las, pole etc. jako wytworów ludzkiego współżycia jest niezbędne właśnie w krytyce i historii sztuki: artysta bowiem jest tym punktem, w którym urastają dla nas, dla ludzkości te zbiorowe wartości o jakiś nowy ton, punktem, w którym to ich narastanie zostaje jasno sformułowane. Gdyby p. Kotarbiński choć trochę rozumiał Taine'a (halucination vraie) — byłby oszczędził sobie napisania swojego o mnie artykułu. Nie pisać o rzeczach, do których się nie jest przygotowanym, jest rzeczą względnie łatwą, ale krytyka, cudzą pracę zawodowo zaśmiecająca, żyć przecież z czegoś musi. [przypis redakcyjny]
rozbijać (daw.) — czynić rozboje, napady, rabunki. [przypis edytorski]
rozbił obóz i kazał go obwarować — Rzymianie obwarowują obóz zawsze, Lacedemończycy nie. Agesilaos każe obóz obwarować z powodu wyjątkowych okoliczności. Z wyjątkiem Greków kolonistów otaczały go wkoło wrogie narody. [przypis tłumacza]
rozbiór Czech — właśc. rozbiór Czechosłowacji; chodzi o naruszenie integralności terytorialnej Czechosłowacji w wyniku układu monachijskiego (29 września 1938 r.), w którym Wlk. Brytania i Francja zgodziły się na aneksję regionu Sudetów przez III Rzeszę; w konsekwencji Polska skorzystała ze sprzyjającej sytuacji, żeby zająć Zaolzie, zaś Węgry odebrały Czechosłowacji płd. Słowację i Ruś Zakarpacką (parawanem tego aktu agresji był tzw. arbitraż wiedeński). Kryzys polityczny wywołany tymi wydarzeniami doprowadził do rozpadu Czechosłowacji i utworzenia zależnego od III Rzeszy Protektoratu Czech i Moraw oraz prohitlerowskiej I Republiki Słowackiej (w marcu 1939). [przypis edytorski]
rozbiór (daw.) — analiza. [przypis edytorski]
rozbiór etymologiczny i syntaktyczny — analiza wyrazów pod względem ich pochodzenia i funkcji w zdaniu. [przypis edytorski]
rozbitą piersią — tu: zniszczonymi, starymi płucami. [przypis edytorski]
rozbit — dziś popr.: rozbitek. [przypis edytorski]
rozbit — dziś: rozbitek. [przypis edytorski]
rozbitem i chorem — z uwagi na rym zachowujemy tu dawną formę N.lp. [przypis edytorski]
Rozbite Rozdziały — wiersz nawiązuje do Rozkładu jazdy Tymoteusza Karpowicza. [przypis edytorski]
rozbłąkana — od: rozbłąkać się, według Lindego: ze wszystkim się zabłąkać zawikłać. Kniaźnin mówi o „rozbłąkanych włosach”. [przypis redakcyjny]
rozbłysła — to imiesłów przymiotnikowy bierny, nie czasownik. [przypis edytorski]
rozblomblowana — szybko płynąca. [przypis autorski]
rozbójnictwo — λῃστρικοὶ (Niese), λειτουγοὶ (Dindorf), stąd u Clementza „dienstthuenden Priester”, [pominięto tłum. na rosyjski], altaris ministri. [przypis tłumacza]
rozbójnicy, należący do sekty nabateńczyków (koczujące plemię arabskie) — mowa o nizarytach, skrajnym odłamie muzułmańskich ismailitów, któremu udało się zbudować na terenie Iranu własne państwo z ośrodkiem w twierdzy Alamut (ok. 1090–1273), na wsch. od Kazwinu. W 1140 zdobyli górską twierdzę Masjaf w Syrii. Kiedy przywództwo nad nizarytami syryjskimi objął Raszid ad-Din Sinan, zasłynęli wśród krzyżowców jako nieustraszeni zabójcy, „asasyni”, dokonujący zamachów na przeciwników politycznych. [przypis edytorski]
rozbójnik lepiej się zna na swoich narzędziach — aluzja do przeszłości Reisz-Lakisza. [przypis tłumacza]
rozbolały — dziś popr.: zbolały. [przypis edytorski]
rozbrat — niezgoda, niezgodność, rozbieżność, rozejście się. [przypis edytorski]
Rozbrat wieczny duszy z ciałem (…) — jest to dość wyraźna aluzja do słów z Psalmu miłości Zygmunta Krasińskiego (z powodów politycznych promowanego na najważniejszego z polskich wieszczów romantycznych przez St. Tarnowskiego, jednej z ważnych postaci wśród krakowskich stańczyków): „Z szlachtą polską polski Lud. / Dusza żywa z żywem ciałem / Zespojone świętym szałem; / Z tego ślubu jeden Duch, / Wielki naród polski sam, / Jedna wola, jeden ruch (…)”. Konserwatywny projekt „zbawienia” ojczyzny oceniony został w dramacie Wyspiańskiego jako niemożliwy do zrealizowania z powodu duchowej niemocy cechującej szlachtę, klasę, na którą Krasiński wskazywał jednoznacznie jako na jedyną predystynowaną do roli przywódczej w Polsce. [przypis edytorski]
rozbrechtał — rozcieńczył. [przypis redakcyjny]
rozbrzęczonych — dziś: rozbrzęczanych. [przypis edytorski]
rozbrzmieją — dziś popr. forma 3 os. lm. cz. przysz.: rozbrzmią. [przypis edytorski]
rozbujała (daw.) — rozbujana, kołysząca się, falująca. [przypis edytorski]
rozbujały — dziś: bujający się, rozbujany. [przypis edytorski]
rozchamrany (gw.) — potargany, wymięty, porozpinany. [przypis edytorski]
rozchód przechodzi dochód — łac. sumptus superat censum. [przypis edytorski]
rozchodnik ostry — pospolita roślina płożąca się o grubych, mięsistych liściach; trująca, mająca właściwości lecznicze, dawniej stosowana do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i przy niektórych schorzeniach skórnych. [przypis edytorski]
rozchodnik — pospolita roślina o mięsistych liściach, płożąca się lub wznosząca, rosnąca zwykle na suchych, piaszczystych lub skalistych, miejscach. [przypis edytorski]
rozchodnik — rozchodnik ostry; roślina trująca, mająca właściwości lecznicze, dawniej stosowana do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i przy niektórych schorzeniach skórnych. [przypis edytorski]
Rozchodzą się z dżamidów pobożni mieszkańce — Mesdżid lub Dżiami, są to zwyczajne meczety. Zewnątrz, po rogach świątyni, wznoszą się cienkie, wystrzelone w niebo wieżyczki, które minaretami, menaré, zowią; są one w połowie swej wysokości otoczone galerią, szurfé, z której miuezzinowie, czyli oznajmiciele, zwołują lud na modlitwę. To zwoływanie, wyśpiewane z galerii, zowie się izanem. Pięć razy na dzień, w oznaczonych godzinach daje się słyszeć izan ze wszystkich minaretów, a czysty i donośny głos miuezzinów przyjemnie rozlega się w powietrzokręgu miast muzułmańskich, w których, z powodu nieużywania kołowych pojazdów, szczególniejsza cichość panuje (Sękowski, Collectanea. T. II, k. 65–68.) [przypis autorski]
rozchrzestany — rozchełstany; niedbale rozchylony. [przypis edytorski]
rozchylonymi usty — dziś: rozchylonymi ustami. [przypis edytorski]
rozciąć węzeł — sens: rozwiązać skomplikowaną sprawę; znaleźć wyjście z trudnej sytuacji. [przypis edytorski]
rozciągnąć płócienne zasłony — by zakryć przed oczyma nieprzyjaciół, co się wewnątrz dzieje. [przypis tłumacza]
