Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | rosyjski | staropolskie | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | English | lietuvių | polski


Znaleziono 1076 przypisów.

tylko (…) nie dostało (przestarz.) — tylko brakowało. [przypis redakcyjny]

tylko nie (starop.) — mało, o mało że. [przypis redakcyjny]

tylko tej ofierze jednej swojej zły i okrutny — Teobald Książę Praslin zamordował 18 sierpnia 1847 r. swoją żonę, córkę marszałka Sebastianiego, a w więzieniu odebrał sobie życie przy pomocy trucizny. [przypis redakcyjny]

Tylko w chwilach najwyższego podniecenia przemawia Werter do Loty „przez ty”. [przypis redakcyjny]

Tylko wiatr szumi smutnie, uginając kłosy — ten wiersz znajduje się także w utworze Malczewskiego zaczynającym się od słów: O jak przykro do swoich wracać bez nadziei! a ogłoszonym po raz pierwszy w Ateneum 1876, IV, 204. [przypis redakcyjny]

Tymagoras — malarz grecki rodem z Chalkis na Eubei. [przypis redakcyjny]

Tymant — Tymantes z Sykionu, malarz, współczesny Zeuksysa. [przypis redakcyjny]

tymblak — temblak, rzemień do zawieszania szabli na nadgarstku. [przypis redakcyjny]

Tym, co określa zmysł wewnętrzny (…) — ten zawiły wykład Kanta o zmyśle wewnętrznym (§ 24, 25) streszcza E. Adickes w sposób następny: „Chodzi tu o przeprowadzenie myśli, iż jak w świecie zewnętrznym tak i w naszym życiu wewnętrznym nigdy nie możemy poznać rzeczy samej w sobie. Trzeba więc wyróżniać jaźń jako rzecz samą w sobie od jaźni jako zjawiska, czystą apercepcję od empirycznej czyli od zmysłu wewnętrznego. Czysta apercepcja (czysta samowiedza) mówi mi tylko, że jestem i to jako jestestwo samorzutne jako umysłowość (wiec rzecz sama w sobie), ale nie powiada, jaka jest moja właściwość. Ażeby się o tej właściwości czegoś dowiedzieć, potrzebne są, prócz kategorii, oglądy także. A ponieważ nie mamy oglądów umysłowych, skazani więc jesteśmy tylko na zmysłowe, jakich nam dostarcza zmysł wewnętrzny w formie czasu. Rozmaite szczegóły tego zmysłu łączą rozsądek i wyobraźnia za pomocą kategorii i w ten sposób nań działają. A zatem jak nie poznajemy rzeczy zewnętrznych, jakimi są same w sobie, lecz tylko jak na nas działają; tak również poznajemy i siebie samych tylko tak, jak sami na siebie działamy (jakie wrażenia od siebie samych odbieramy). Dwie tedy rzeczy przeszkadzają nam poznać siebie jako rzecz samą w sobie: najprzód forma naszego zmysłowego oglądania siebie, a potem forma naszego poznania rozsądkowego. Pierwsza forma czyni każde poznanie zmysłowym, więc pozwala nam na zmysłowe jeno poznanie siebie samych jako zjawiska; druga forma zaś nie pozwala nam pochwycić naszego poznającego podmiotu (rzeczy samej w sobie) niezależnie od jego form poznawczych, więc niezależnie od aktu poznawania. Tej jednak drugiej przeszkody Kant nie uwydatnia należycie; stanowi ona tylko podstawę tej myśli, że sami działamy na siebie (dass wir uns selbst afficiren)”. [przypis redakcyjny]

tym, co są u lica — tj. koniom lejcowym, poprzedzającym parę dyszlową w czterokonnym zaprzęgu. [przypis redakcyjny]

tymczasem (…) zaczyna powstawać proletaryzacja włościaństwa — Rembowski, Z życia konstytucyjnego w Księstwie Warszawskim, 1906, s. 79 i nast. [przypis redakcyjny]

Tym dzielniej zeszły — tym radykalniej zniknęły. [przypis redakcyjny]

tymi wszystkimi, które podciąga się pod pojęcie materii stanu — Sejm 1768 r. podzielił sprawy należące do sejmu na trzy kategorie. Do pierwszej należały prawa kardynalne, ostatecznie sformułowane, które nigdy nie mogły być zmienione i miały trwać wieczyście. Tutaj należałyby (prócz praw w przypisie drugim na str. 52 wymienionych [o pseudosejmie z 1768 r.]), następujące postanowienia: Religia katolicka panująca, król katolik, neminem captivabimus, wyłączne prawo szlachty do piastowania urzędów i posiadania dóbr ziemskich na własność, władza dziedzica nad chłopem, kara śmierci na szlachcica za zabójstwo poddanego, art. de non praestanda oboedientia, liberum veto in materiis status. — Do drugiej zaliczono materie status, którą to nazwą objęto olbrzymi zakres różnych spraw najważniejszej dla państwa wagi, jak np. podnoszenie lub ustanowienie nowych podatków i taryf, pomnożenie wojska, zwołanie pospolitego ruszenia, wypowiedzenie wojny i zawarcie pokoju, traktaty polityczne i handlowe, zakreślanie kompetencji i kreowanie nowych urzędów, porządek sejmowania i sejmikowania, nawet nobilitacje i indygenaty. W materiach status utrzymano liberum veto w pełni, tak że nie tylko wymagały jednomyślności, ale wszystkie uchwały w ich przedmiocie powzięte upadały w razie zerwania sejmu. Trzecią wreszcie kategorię stanowiły materie jurydyczne i ekonomiczne, do których uchwalania wystarczała większość głosów. [przypis redakcyjny]

tym mniej podlega wzruszeniom, które są złe, i tym mniej boi się śmierci — „i tym mniej boi się śmierci” dorzucił autor zapewne później, nie ma bowiem tej myśli w Dowodzie, lecz dopiero w Przyp. do Tw. 38 i 39. [przypis redakcyjny]

Ty mówisz (…) — Tu Beatrycze aż do końca tej pieśni objaśnia jeszcze jeden zarzut, jaki mógł jej zrobić poeta: to jest, dlaczego widzimy tyle rzeczy stworzonych, tak szybko przemijających? To, co przemija, nie jest bezpośrednio od Boga, tylko pośrednio stworzone przez siły, jakich On, o czym wyżej jest wzmianka, udzielił gwiazdom. Ciało więc ludzkie, jak było w pierwszych naszych rodzicach w Adamie i Ewie, bezpośrednio stworzone jak dusza je ożywiająca jest nieśmiertelne i kiedyś w dzień Sądu Ostatecznego zmartwychwstanie, żeby się na wieczność z duszą połączyć. [przypis redakcyjny]

Tymot — Timoteo Bendedei, uczony Ferarczyk. [przypis redakcyjny]

Tym, że krótką chwilę — wiersz powstał w Korabnikach pod Krakowem na przełomie 1888–1889 r. [przypis redakcyjny]

Tym zakazana w to królestwo droga, co nie wierzyli w Chrystusa jak w Boga — Tu poeta rozwija swoją zasadę, jak on pojmuje sprawiedliwość bożą, stosując ją do wiecznej szczęśliwości tych, którzy nie byli i nie są chrześcijanami. [przypis redakcyjny]

Tyndarski łabąć — Jowisz (Zeus) pod postacią łabędzia nawiedzający żonę Tyndareusa, Ledę. [przypis redakcyjny]

tynf a. tymf — pieniądz tak nazwany od mincarza za Jana Kazimierza (18 groszy srebrnych). [przypis redakcyjny]

tynf — dawny srebrny pieniądz polski wartości 18 groszy, wycofany z obiegu uchwałą sejmu z r. 1766; nazwa pochodzi od nazwiska Andrzeja Tumpe, zarządcy mennicy w r. 1663. [przypis redakcyjny]

Tynf — Tümpfe, Jędrzej, dzierżawca mennicy. [przypis redakcyjny]

tynf — złoty, nazwany tak od nazwiska mincerza Tynfa. [przypis redakcyjny]

Tyngintana — płn.-zach. część Maroka z miastem Tanger (staroż. Tingis, stąd Tingitana). [przypis redakcyjny]

Tyngitana — kraina w płn.-zach. Afryce, Maroko. [przypis redakcyjny]

typowo nowoczesny człowiek o dwu duszach — por. Paulsen, Schopenhauer, Hamlet, Mephisto, s. 43. [przypis redakcyjny]

Typowo romantyczna sceneria: noc księżycowa w pobliżu kościoła, godzina bliska północy, zjawia się upiór Dziewicy. [przypis redakcyjny]

tyrańskie (przysł.) — po tyrańsku. [przypis redakcyjny]

tyrani w Rzymie — zarzut (jako ogólny, niesłuszny) trafia najlepiej Domicjana; ale Staszic myśleć mógł o Kaliguli, którego wspomina dalej, jako wzór tyrana. [przypis redakcyjny]

tyrannidem (…) inducere in Rempublicam (łac.) — tyranię wprowadzić do ustroju Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

tyrannis (łac.) — tyrania. [przypis redakcyjny]

Tyriis in locis (łac.) — przysłowiowe Tyria maria zmienił Pasek na Tyria loca; Tyria maria: tyryjskie morza, w znaczeniu: niebezpieczne morza (dla żeglujących) stały się przysłowiowe, odkąd Tyryjczycy, tj. pochodzący od nich Kartagowie, stali się panami morza Śródziemnego. [przypis redakcyjny]

tyrkotny a. terkotny (starop.) — od: terkotać; mówiący szybko i miarowo, terkocący jak wóz lub młyn w ruchu. [przypis redakcyjny]

Tyr — miasto w Fenicji. [przypis redakcyjny]

tyrs (mit. gr.) — laska opleciona bluszczem i winorośli; atrybut Dionizosa, boga wina i urodzaju. [przypis redakcyjny]

Tyrteusz — grecki poeta z VII wieku p.n.e. Swoimi utworami pobudził męstwo Spartan w czasie wojny, którą prowadzili z Meseńczykami. Przytoczone przez Leona słowa Tyrteusza są urywkiem poematu Tyrteusz (1861) Władysława Ludwika Anczyca (1821–1913). Prus cytuje widocznie z pamięci, gdyż z odstępstwami od tekstu oryginalnego (np. u Anczyca: „O, Sparto, ruń! Zanim ślad twej wielkości…”). [przypis redakcyjny]

Tyrteusz — liryczny poeta grecki; zasłynął pieśniami bojowymi, dzięki którym wojska lacedemońskie (Sparty) wygrały wojnę meseńską. [przypis redakcyjny]

Tyś młodsze nogi wyprzedził u grobu — Wedle Ewangelii św. Jana, rozdz. 20, w. 3. [przypis redakcyjny]

Tyś mnie wywiodła na wolność z niewoli — To jest: z niewoli grzechu, z którego wyzwolona dusza czuje i ocenia rzeczywistą wolność duchową. [przypis redakcyjny]

Ty śpisz Eneaszu — Eneasz, książę trojański, który [wg rzymskiego eposu, Eneidy] po upadku Troi, po wielu przygodach i długiej tułaczce udał się do Italii. Eneaszem nazywa Słowacki ironicznie swego przyjaciela Brzozowskiego, dla podkreślenia ich doznanych przygód podróżnych. [przypis redakcyjny]

Tyś wtedy dowodził podkopywaczom, szedłeś do krainy romantyczności naszej (…) — mowa tu o spotkaniu Gaszyńskiego z Danielewiczem w czasie kampanii 1831 r. Gaszyński z korpusem Gełguda szedł na Litwę, Danielewicz ranny był w bitwie pod Ostrołęką. [przypis redakcyjny]

tysiąca osób — wraz z arbitrami, tj. publicznością; posłów zebrało się tylko 111, brakowało też wielu senatorów. [przypis redakcyjny]

tysiąc milionami — Rewolucję poprzedziły niepokonane trudności finansowe, wywołane marnotrawstwem dworu; gdy wszystkie pożyczki zawodziły, postanowione zostało zwołanie Stanów (Etats Géneraux) w celu obmyślenia źródeł dochodu, co stało się powodem przewrotu: Stany, przekształciwszy się w Zgromadzenie Narodowe, uznały, że muszą ująć ster państwa w swoje ręce. [przypis redakcyjny]

tysiąców — dziś popr. forma D. lm: tysięcy. [przypis redakcyjny]

tysiącooczy (mit. gr. i rz.) — Argus był olbrzymem o tysiącu oczu. [przypis redakcyjny]

Tysiąc tysięcy królów — rewolucyjne przekleństwo, w którym w miejsce „diabłów” występują „królowie”. [przypis redakcyjny]

ty (starop.) — [forma B.lm] tych. [przypis redakcyjny]

Tytan — Helios, bóg słońca i światła dziennego, przemierzający sklepienie niebieskie na rydwanie zaprzężonym w ogniste rumaki. [przypis redakcyjny]

Tytani (mit. gr.) — w mitologii synowie Nieba i Ziemi [Uranosa i Gai], którzy chcieli zdobyć niebiosa, lecz zostali przez Jowisza [właśc. Zeusa] porażeni piorunami; [nie wiadomo, o którego z Tytanów tu chodzi: może o Astrajosa, boga światła gwiazd i ojca bogów wiatru, lub o jednego z tytanów uosabiających ciała niebieskie: np. Saturna czy Heliosa; red. WL]. [przypis redakcyjny]

Tytanowe koło — słoneczne, bóg słońca nosił też nazwę Tytana. [przypis redakcyjny]

Tytan — powieść Jean Paul Richtera (1800). [przypis redakcyjny]

Tytan — słońce, wstępujące po Raku w znak Lwa. [przypis redakcyjny]

tytle (z łac.) — litery. [przypis redakcyjny]

Tyton — syn króla trojańskiego, Laomedonta, porwany przez jutrzenkę (Eos, Aurora), która uprosiła dlań od Jowisza nieśmiertelność, ale że zapomniała prosić o wieczną młodość, więc Tyton cały zesechł, skurczył się i stracił głos; bogini zamieniła go w konika polnego. [przypis redakcyjny]

tytułem, który wobec świata i trwa najdłużej, i najwięcej błyszczy — Tytuł poety. [przypis redakcyjny]

tytuł — tu: znak (mowa o księżycu). [przypis redakcyjny]

tytuł zaczyna od „jaśnie” — w dawnej Polsce każdy urząd, choćby nominalny, dawał prawo do tytułu „jaśnie wielmożny”. [przypis redakcyjny]

Tytus Liwiusz (59 p.n.e.–17 n.e.) — historyk rzymski. [przypis redakcyjny]

Tytyr — bohater pierwszej sielanki Wergilego. [przypis redakcyjny]

tywon — też: ciwun (na Litwie), podstarości (ekonom) w dobrach szlacheckich. [przypis redakcyjny]

Tyzafern — „pierwszy rycerz” saraceński. [przypis redakcyjny]

Tyzenhauz, Andrzej — łowczy litewski. [przypis redakcyjny]

Tyzyfona (mit. gr.) — siostra Alekto i Megery, jedna z Erynii. [przypis redakcyjny]