Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 470 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7934 przypisów.
najwznioślejsi z Rzymian — Brutus, Kasjusz, Kato, z którymi Kleopatra zestawia Antoniusza [Katon Młodszy, podobnie jak Brutus i Kasjusz, był republikaninem, który po klęsce w decydującej bitwie (z Juliuszem Cezarem pod Tapsus) popełnił samobójstwo; red. WL]. [przypis tłumacza]
najźralszy (daw.) — najdojrzalszy. [przypis edytorski]
najzacniejsza pieśń Salomonowa — Pieśń nad pieśniami, najwybitniejszy utwór liryczny poezji hebrajskiej; autorstwo jej przypisuje się Salomonowi (X w. p.n.e.). [przypis redakcyjny]
najzakamienialszy — dziś popr. forma: najbardziej zakamieniały. [przypis edytorski]
najzapaleńszych — najbardziej zapalonych. [przypis edytorski]
najzapaleńszy — najżarliwszy. [przypis edytorski]
najzatwardzialszy — dziś: najbardziej zatwardziały. [przypis edytorski]
najzgubniejszy — przynoszący zgubę, nieszczęście. [przypis edytorski]
najznaczniejszej — w wydaniu z 1790 r.: najzacniejszej. [przypis edytorski]
najzylbrowy (z niem. Neusilber: nowe srebro) — z imitacji srebra, wykonanej ze stopu miedzi, cynku i niklu, zwanej mosiądzem wysokoniklowym lub nowym srebrem. [przypis edytorski]
nakarać się (daw.) — opamiętać się; karać się: brać sobie przestrogę. [przypis edytorski]
na karb (daw.) — na odpowiedzialność. [przypis edytorski]
nakarbować — ponacinać, poznaczyć bliznami. [przypis edytorski]
na karcie — tu: na rachunku. [przypis edytorski]
nakarmiać — dziś popr.: karmić. [przypis edytorski]
nakarmi boju Chrześcijany (starop.) — nasyci bojem chrześcijan. [przypis edytorski]
nakarmijcie — dziś popr. forma 2 os. lm. trybu rozkazującego: nakarmcie. [przypis edytorski]
na karm — jako karmę. [przypis edytorski]
nakasz-bassi — malarz. [przypis autorski]
na katy (starop. forma) — dziś: na katów; tu: do katów. [przypis edytorski]
na Kaukazie ucierał się z Czeczeńcami — z początkiem XIX wieku na Kaukaz zaczęli trafiać polscy zesłańcy siłą wcielani do armii carskiej, prowadzącej w tym czasie wojnę na Kaukazie (1817–1864), która miała na celu podporządkowanie plemion kaukaskich Moskwie. [przypis edytorski]
Na każdą wklęsłość w naturze przypada odpowiednia wypukłość — [Komentarz autora z Uwag.] Aforyzm: „na każdą wklęsłość przypada w naturze jedna wypukłość” ja sam niegdyś ukułem i na serio wziąłem. W nim to streszcza się dosadnie dążność do symetrycznego poglądu na świat, jaką się nabywa u nas wskutek szkolnego wychowania, lektury itd. Z pewnością trzy czwarte czytelników moich pisałoby się na ten aforyzm, którego trafności obiektywnej dlatego badać nie potrzeba, bo jego psychologiczne powstanie jest wytłumaczone w duchu uwagi [do słów „bicz losu pędzi nas do wszechwiedzy (…)” w rozdziale VIII]. Zastosowaniem owego aforyzmu byłaby bajka o Panu Bogu, który za karę zesłał na ludzi choroby, lecz równocześnie w kamieniach, roślinach itp. poukrywał na każdą chorobę osobne lekarstwo; zadaniem ludzi jest teraz wszystkie te lekarstwa wyszukać. Zasada tej bajki jest tak bardzo w każdym z nas zawarta, tak łatwo narzuca się mocą swej symetryczności, że najpewniej musiano ją już gdzieś kiedyś wypowiedzieć, czy to w formie legendy, czy nawet w formie teorii; zapewne panowie uczeni będą o tym wiedzieli. [przypis autorski]
na każde zawołanie — na podwody wybierano najlepsze konie; był to jeden z najdotkliwszych i najbardziej ruinujących obowiązków poddanego. [przypis redakcyjny]
Na każdym miejscu i o każdej dobie… — urywek z wiersza Mickiewicza Do M… (Maryli): „Tak w każdym miejscu i o każdej dobie, Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił, Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie, Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.” [przypis redakcyjny]
Na każdy piorun wykrzyk wtórował — każdemu piorunowi towarzyszył okrzyk (ucztujących); uczta Skirgiełły porównywana jest do nieokiełznanej, niszczącej burzy. [przypis edytorski]
na każdy przypadek — na wszelki wypadek. [przypis edytorski]
na kiego — dziś: po co. [przypis edytorski]
na kilka zawodów — dziś: na kilka sposobów. [przypis edytorski]
nakisać — kisnąć. [przypis edytorski]
nakiwać (daw.) — nagadać komuś, upomnieć, pogrozić (od kiwania palcem). [przypis edytorski]
nakładną — dziś: nałożą. [przypis edytorski]
nakład pierwszego wydania Człowieka-maszyny (…) miał się niebawem wyczerpać — Egzemplarze tego wydania należą dziś do „białych kruków” bibliograficznych. Biblioteka Uniwersytecka w Lipsku jest np. jedyną znaczniejszą książnicą niemiecką, posiadającą pierwsze wydanie Człowieka-maszyny. [przypis tłumacza]
Na Kleine, na Puppe! Komm, komm (niem.) — No, mała, no, laleczko! Chodź, chodź. [przypis edytorski]
naklektać — tu: naopowiadać, nagadać. [przypis edytorski]
na Kleparzu — [na] przedmieściu Krakowa, gdzie przedawano konie. [przypis redakcyjny]
Na kogóż więc czekam? Z jakiego miasta przyjdzie wódz, aby to uczynił? — nie mogę wymawiać się tym, że do Ateńczyka po wojnie peloponeskiej nie będą tu mieli zaufania; trzeba działać natychmiast. [przypis tłumacza]
na kogoś to coś (…) patrzy — tu: wygląda na kogoś; podobne jest do kogoś (o rodzaju zachowania). [przypis edytorski]
na koło (starop.) — dziś: wkoło, naokoło. [przypis edytorski]
na koło (starop. forma ort.) — wkoło, wokoło, naokoło. [przypis edytorski]
na koło (starop.) — naokoło, wkoło. [przypis edytorski]
na kolacją (daw.) — dziś: na kolację. [przypis edytorski]
na kolacją (daw.) — na kolację. [przypis edytorski]
na kolanach modliłem się do mego patrona, który przecież więcej niż inni wie, co to pokusa — patronem jest św. Antoni a. Antoni Wielki (250/251?–356), egipski pustelnik, opat i ojciec pustyni, ortodoksyjny asceta. [przypis edytorski]
na kolbę pokuszać (daw.) — narażać się na kije. [przypis edytorski]
na kolebkach (starop.) — w powozach. [przypis redakcyjny]
na kolumnach wyryć miejskich — ówczesny sposób archiwizacji uchwał oraz traktatów międzypaństwowych. [przypis edytorski]
na komitecie cenzorialnym — w Umowie społecznej IV, 7 mówi Russo o cenzurze. „Działa ona w sferze niedostępnej dla przymusu prawnego, tzn. w sferze opinii publicznej, dlatego nie może być wyposażona we władzę przymusu; może tylko swoim moralnym autorytetem wpływać na poglądy obywateli i regulować je”. „Cenzura utrzymuje obyczaje, przeciwdziałając zepsuciu się opinii, utrzymując ich prawość w drodze mądrych zastosowań, czasem nawet ustalając je, gdy są jeszcze niepewne”. Oczywiście cenzura może oddać usługi tylko wówczas, kiedy prawa mają jeszcze pełną swoją moc, może ona tylko utrzymywać dobre obyczaje, ale nigdy nie może ich przywrócić. „Nie można zanadto podziwiać sztuki, z jaką sprężynę tę, całkowicie zatraconą przez współczesnych, stosowali u siebie Rzymianie, a lepiej jeszcze Lacedemończycy”. [przypis redakcyjny]
na komornym siedzieć — nie mieć własnego domu i mieszkać w izdebce w domu innego, bogatszego chłopa, przeważnie w zamian za świadczoną pracę. [przypis edytorski]
na komorze — chodzi o komorę celną, czyli graniczny urząd celny. [przypis edytorski]
na kondzie — na kondycji, tj. na posadzie korepetytora, nauczyciela domowego. [przypis edytorski]
na kongresach w Velehradzie Morawskim, poświęconych sprawie Unii — w latach 1907–1936 w Velehradzie na Morawach odbyło się 7 teologicznych kongresów ekumenicznych, na których próbowano wypracować porozumienie między prawosławnym Wschodem a łacińskim Zachodem. [przypis edytorski]
na koniec (…) lada jaki — Proroctwo zniesienia Inkwizycji i pomyślniejszych widoków przyszłości. [przypis tłumacza]
nakoniec (starop. forma ort.) — dziś popr.: na koniec. [przypis edytorski]
nakoniec (starop. forma ort.) — dziś popr.: na koniec; w końcu, ostatecznie. [przypis edytorski]
na koniec trzeciego okresu twórczości Szekspira — o ile w miejsce dawniejszego podziału na trzy okresy — z Furnivallem i Dowdenem przyjmiemy cztery. Furnivall był autorem dzieła The succession of Shakespere's Works and The Use of metrical Tests in settling it itd. (Następstwo dzieł Szekspira i użycie kryteriów metrycznych przy jego ustalaniu), Londyn 1877, nadto wstępu do wydania Leopold Shakespeare. Edward Dowden, profesor uniwersytetu w Dublinie, autor znakomitego dzieła Shakspere, his Mind and Art (Szekspir, jego umysł i sztuka) 1874, oraz dziełka Shakspere Primer (Elementarz szekspirowski), streszczającego doskonale najważniejsze wyniki badań nad poetą po r. 1877. Od tego czasu wyszło do r. 1912 15 wydań. Podział na cztery okresy przyjął się powszechnie. [przypis tłumacza]
Na kosmologiczne tedy pytanie co do wielkości świata pierwsza a ujemna odpowiedź brzmi: nie ma wcale pierwszego początku pod względem czasu, ani ostatecznej granicy pod względem przestrzeni (…) — łatwo zauważyć, że tutaj przeprowadzono dowodzenie w całkiem inny sposób, niż dogmatyczne, powyżej w antytezie antynomii pierwszej. Tam przyjmowaliśmy świat zmysłowy, według pospolitego i dogmatycznego trybu widzenia, za rzecz daną samą w sobie co do swej całkowitości przed wszelkim odwrotem, i odmówiliśmy mu, jeśli by nie zajmował całego czasu i wszystkiej przestrzeni, jakiego bądź w ogóle określonego miejsca w obojgu. Stąd i wnioskowanie inaczej tam niż tu wypadło, mianowicie wywnioskowano rzeczywistą jego nieskończoność. [przypis autorski]
na koszu osiąść — spotkać się z odmową propozycji małżeństwa. [przypis edytorski]
na koszu — tu: odrzucony przez kobietę. [przypis edytorski]
nakowalnia (daw.) — kowadło. [przypis redakcyjny]
nakowalnia — kowadło. [przypis redakcyjny]
nakowalnia (starop.) — kowadło. [przypis redakcyjny]
na kowalowę (daw.) — dziś: na kowalową. [przypis edytorski]
nakrapiany — pokryty cętkami, kropkami. [przypis edytorski]
nakręcać (daw.) — ukierunkowywać; fałszywie interpretować. [przypis edytorski]
na kredę — na kredyt. [przypis edytorski]
na krewnéj nie mścijmy się głowie — nie zabijajmy naszego krewnego. [przypis edytorski]
na krydę — na kredyt. [przypis edytorski]
nakryślić — dziś: nakreślić. [przypis edytorski]
nakrzesać — tu: naciąć. [przypis edytorski]
na krzesła przerabia warsztaty — na krzesła senatorskie zamienia warsztaty rzemieślnicze. „Cudotworność” Fortuny określa tu autor przy pomocy poetyckiej przenośni; w XVIII w. bowiem uzyskanie godności senatorskiej przez mieszczanina było niemożliwe. [przypis redakcyjny]
na kseb, na ocib — po kujawsku: „do siebie”, „od siebie”. [przypis edytorski]
na księżą oborę (daw., gw.) — na cmentarz. [przypis edytorski]
na księżą oborę poglądać — szykować się na śmierć. [przypis edytorski]
na księżej grudzi — nie żyje (dosł.: leży w ziemi koło kościoła). [przypis edytorski]
Na księżycu (…) — fragm. wiersza Juliana Tuwima Satyra na księżyc. [przypis edytorski]
Naksos Bakcha — Bachus (w mit. gr. Dionizos), bóg płodności i wina, przybywszy na wyspę Naksos, spotkał porzuconą tam przez Tezeusza, zrozpaczoną księżniczkę kreteńską Ariadnę; Bachus pocieszył ją i poślubił. [przypis edytorski]
Naksos — największa wyspa archipelagu Cyklady na M. Egejskim; w starożytności centrum uprawy wina, w V w. p.n.e. uzależniona od Aten jako członek Ateńskiego Związku Morskiego. [przypis edytorski]
naksyjski — wyspa Naksos była ogniskiem kultu Bakchusa. Legenda umieszczała także i na niej urodzenie boga, a wiadomo, że miejsc roszczących sobie prawa do tego zaszczytu było wiele. [przypis redakcyjny]
Na kształt budynku w Rzymie (…) / W którem swój u strumienia schował Tybrowego / Popiół cesarz Adryan — grobowiec Hadriana, dziś zamek św. Anioła na Zatybrzu. [przypis redakcyjny]
nakształt (starop. forma ort.) — dziś popr.: na kształt. [przypis edytorski]
na której przebycie barbarzyńca potrzebował całego roku, ukończył w niespełna jednym miesiącu — przesada. Siły zbrojnej Agesilaosa Ksenofont nie podaje, pewno umyślnie. [przypis tłumacza]
na którem przyzwalał (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: na które przyzwalałem. [przypis edytorski]
na którym nikt z czytelników się nie rozumie — nikt z czytelników się nie zna. [przypis edytorski]
Na którym z bratem swym Eteokl płonął — Eteokles i brat jego Polinik, w pojedynku nawzajem siebie zamordowali. Gdy ciało drugiego brata na stos włożono, podczas gdy pierwszego już gorzało, w tej chwili płomień się rozdzielił, ażeby prochów tych, co za życia najzaciętszymi byli wrogami, zarazem jeden ogień nie strawił. [przypis redakcyjny]
na który wszelako los srodze zasłużył za takie sprzyjanie wrogom swego ludu — τῆς δὲ πρὸς ἀλλοφύλους πίστεως ἕνεκεν ἀκολούθοις πάθεσι χρησάμενος, ad fidem quam etc. [przypis tłumacza]
Na kudłatem lew grzbiecie miał to pismo swoje: »Dziesiąty« — papież Leon X. [przypis redakcyjny]
nakugluje się (starop.) — nażartuje. [przypis redakcyjny]
na kupce Ormiany (daw.) — dziś popr. forma B. lm: na kupców Ormian. [przypis edytorski]
na kuraż (daw.) — dla odwagi. [przypis edytorski]
na kuraż (z fr.) — na odwagę. [przypis edytorski]
na kusze — w oryg. burbolt (birdbolt), krótka strzała z tępym końcem do polowań na małe ptaki, która nie przebijała ciała i była stosunkowo bezpieczna. [przypis edytorski]
nałajać (starop.) — ponarzekać, powyrzekać na co. [przypis edytorski]
na łbie utykając — dotykając głowy; stukając się w głowę (gest oznaczający głupotę a. szaleństwo). [przypis edytorski]
Nałęcze — śrdw. ród wielkopolskich możnowładców, który dał początek herbowi Nałęcz. [przypis edytorski]
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. [przypis edytorski]
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. Przypomnienie momentu uratowania Zbyszka od egzekucji przez Danuśkę. [przypis edytorski]
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. Przypomnienie sceny, w której Danusia uratowała Zbyszka przed egzekucją. [przypis edytorski]
Nałęczów — znane uzdrowisko w woj. lubelskim; od 1882 ulubione miejsce kuracji i wypoczynku Bolesława Prusa. [przypis edytorski]
Nałęcz — pol. herb szlachecki, jeden z najstarszych herbów polskich; jego godłem była biała, związana w okrąg chusta (nałęczka) na czerwonym tle. [przypis edytorski]
na łęku — w siodle. [przypis redakcyjny]
