Przypisy

kapitan Władysław Nowakowski „Serb” (1898–1964) — oficer służby stałej WP, kampanię 1939 r. odbył w szeregach 30 DP, w czasie okupacji w NOW, NSZ i AK, w powstaniu dowódca Zgrupowania „Żubr”. Po nieudanych próbach opanowania wyznaczonych obiektów na Marymoncie zgrupowanie wycofało się (na rozkaz ppłk Niedzielskiego) do Kampinosu. Jego oddziały powracały jednak do Warszawy i uczestniczyły w dalszych walkach nie tylko na Marymoncie, ale i na Żoliborzu. [przypis edytorski]

kapitan Zdzisław Zołociński ps. „Piotr” (1916–1964) — oficer służby stałej WP, saper, od 1940 w konspiracji warszawskiej oraz przez jakiś czas tarnowskiej, od lutego do lipca 1944 w 27 Wołyńskiej Dywizji AK, w powstaniu dowódca plutonu, a następnie kompanii w batalionie „Czata 49”. Według Muzeum Powstania Warszawskiego dowódca desantu kanałowego na Plac Bankowy w nocy z 30 na 31 sierpnia. Dwukrotnie ranny we wrześniu, po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]

kapitan Zygmunt Netzer ps. „Kryska” (1898–1977) — w latach 1918–1928 oficer służby stałej artylerii WP, od 1930 do 1939 urzędnik państwowy, w konspiracji działał w Wojskowej Służbie Ochrony Powstania, w powstaniu pełnił różne funkcje, w tym zastępcy dowódcy obrony Czerniakowa, ciężko ranny, w 1945 powrócił do stolicy jako inwalida, działał w ZBoWiD. [przypis edytorski]

kapita — perska miara objętości, ok. 2 l. [przypis edytorski]

kapitel (archit.) — głowica kolumny. [przypis edytorski]

kapitel (archit.) — głowica, zwieńczenie kolumny, filara lub pilastra. [przypis edytorski]

kapitele — górna część kolumny, bezpośrednio wspierająca łuk lub sklepienie. [przypis edytorski]

kapitel — głowica kolumny. [przypis edytorski]

kapitel — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, zwykle ozdobiona rzeźbą. [przypis edytorski]

kapitel (z łac. caput: głowa) — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, pełniąca też funkcje dekoracyjne. [przypis edytorski]

kapitel — zwieńczenie kolumny. [przypis edytorski]

Kapitoł, własc. Kapitol — wzgórze w Rzymie, dawniej świątynia najwyższych bóstw rzymskich. [przypis edytorski]

Kapitol — historyczne wzgórze rzymskie. [przypis edytorski]

kapitolińskie gęsi — legendarne gęsi z Kapitolu, które głośnym krzykiem ocaliły miasto przed najazdem Galów. [przypis edytorski]

kapitolińskie zbawicielki — gęsi; nawiązanie do legendy, według której żyjące w świątyni Junony na Kapitolu, poświęcone bogini gęsi swoim „krzykiem” obudziły obrońców Rzymu, spostrzegłszy jako pierwsze podkradających się pod mury miasta napastników-Gallów. [przypis edytorski]

kapitoliński pagórek — Kapitol, wzgórze w Rzymie; w starożytności twierdza i miejsce kultu, m.in. stała na nim świątynia triady głównych bóstw: Jowisza Kapitolińskiego (władcy bogów), Junony i Minerwy. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno ze wzgórz w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; laur Kapitolu to przenośne określenie oficjalnego uznania, jakie może zyskać poeta; wieńcem laurowym, jako symbolem nieśmiertelności nagradzano w Rzymie najwybitniejszych twórców (por. laureat). [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzymskich; zalał krwią Kapitol: tu przenośnie, gdyż Juliusz Cezar został zasztyletowany w sali posiedzeń senatu, znajdującej się w portyku na Polu Marsowym, na zachód od Kapitolu. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzym. (m.in. Jowisza, Junony i Minerwy); w pobliżu znajdowało się też Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym; na Kapitolu mieściły się świątynie najważniejszych bóstw rzym. (m.in. Jowisza, Junony i Minerwy); w pobliżu znajdowało się też Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu, będące symbolem miasta. Kapitol stanowił naturalną twierdzę oraz ważne miejsce kultu: na wierzchołku zbudowano świątynię gł. bóstw oraz liczne inne przybytki; u stóp wzgórza znajdowało się archiwum państwowe. [przypis edytorski]

Kapitol — jedno z wzgórz rzymskich, od XII w. znajdowała się tam siedziba władz Rzymu oraz sądu. [przypis edytorski]

kapitolów — kontaminacja; zwieńczenie kolumny to kapitel. [przypis edytorski]

Kapitol Stanów Zjednoczonych (ang. United States Capitol) — budynek w Waszyngtonie pełniący funkcję siedziby Kongresu Stanów Zjednoczonych (amerykańskiego parlamentu); wzgórze, na którym się znajduje, nazwano Wzgórzem Kapitolińskim (ang. Capitol Hill). [przypis edytorski]

Kapitol — tu: ratusz. [przypis edytorski]

Kapitol — wzgórze w Rzymie, mieszczące wiele świątyń; w pobliżu znajdowało się m.in. Forum Romanum, miejsce najważniejszych obchodów i wydarzeń politycznych w Rzymie. [przypis edytorski]

Kapitol — wzgórze w Rzymie, na którym stała świątynia Jowisza, Junony i Minerwy. [przypis edytorski]

kapituła — rada duchownych. [przypis edytorski]

kapituła — rada przełożonych zakonu, tu ogólnie: zgromadzenie. [przypis edytorski]

kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie a. funkcjonująca przy katedrze. [przypis edytorski]

kapituła — rada sprawująca władzę w zakonie. [przypis edytorski]

kapitularz — pomieszczenie klasztorne przeznaczone na zebrania kapituły, czyli rady starszych duchownych. [przypis edytorski]

Kapkaz (gwar.) — Kaukaz. [przypis edytorski]

Kapkaz (gw.), własc. Kaukaz — Słupecki, pochodzący spod Kielc, przypomina doświadczenia z zaboru rosyjskiego, gdzie chłopów brano do wojska (po kilku z danej wsi, drogą losowania) nawet na 25 lat; służba wojskowa odbywała się często w odległych regionach Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]

Kapłani egipscy powiadali Herodotowi, iż od czasu ich pierwszego króla (…) słońce zmieniło cztery razy swą drogę (…) — por. Herodot, Dzieje, II, 142. W relacji Herodota nie ma mowy o zamianie miejscami morza i lądu: podkreśla się, że mimo zmian na niebie, w Egipcie nie zmieniło się nic związanego z ziemią lub Nilem. [przypis edytorski]

kapłanka — w wersji ang. devotee, tj. gorliwa wyznawczyni, głosicielka. [przypis edytorski]

kapłanów boga Belusa na oknach starego kościoła — tj. wizerunków babilońskich kapłanów Bela z biblijnej opowieści w Księdze Daniela (Dn 14, 1–22). [przypis edytorski]

kapłan, odprawiony przez króla z bardzo skromną pensyjką — w 1534 król Henryk VIII ogłosił się głową Kościoła w Anglii, w latach 1536–1541 rozwiązał klasztory w swoim królestwie, przejął ich dochody i sprzedał majątki; mnichom zaoferował możliwość zatrudnienia w charakterze kaznodziejów utrzymywanych przez Koronę, podczas gdy pozostali otrzymywali dożywotnią pensję, rekompensującą utratę źródeł utrzymania. [przypis edytorski]

kapłanu — dziś popr. forma C. lp: kapłanowi. [przypis edytorski]

kapłany (daw. forma) — dziś: kapłani. [przypis edytorski]

kapłany — dziś popr. forma N.lm: kapłanami. [przypis edytorski]

kapłonić — kastrować; od kapłon: wykastrowany i specjalnie utuczony młody kogut, którego mięso dzięki takiej hodowli cenione było jako wyjątkowo wykwintne w smaku. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, kurczak o delikatnym mięsie. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, kurczak o delikatnym mięsie; rozkroił na powietrzu (…) kapłona — rozkrajanie w powietrzu pieczonego drobiu było wśród szlachty popularną umiejętnością towarzyską, którą popisywano się przy stole. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, tuczony na mięso; dania z kapłonów były wówczas uważane za bardzo wykwintne. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany kogut, tuczony na mięso. [przypis edytorski]

kapłon — kastrowany, specjalnie tuczony dla delikatnego mięsa młody kogut; hodowaną w podobny sposób, wysterylizowaną młodą kurę nazywano pulardą. [przypis edytorski]

kapłon (starop.) — kogut. [przypis edytorski]

kapłon — tuczny kurczak, kastrowany kogut, hodowany na mięso. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany i specjalnie utuczony młody kogut; dania z tak hodowanego drobiu były w kuchni staropolskiej daniem wykwintnym, a zarazem popularnym. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany kogut, hodowany dla delikatnego mięsa. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany kogut kury domowej. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany kogut. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany, młody kogut. [przypis edytorski]

kapłon — wykastrowany, specjalnie tuczony kogut; dania przyrządzone z kapłonów były niegdyś uważane za bardzo wykwintne. [przypis edytorski]

kapłun — właśc. kapłon, wykastrowany kogut. [przypis edytorski]

Kapland — ang. Cape Colony; brytyjska kolonia w południowej Afryce, istniejąca w latach 1795–1910. [przypis edytorski]

Kaplandia — (ang.) Cape; prawdopodobnie leżący w płd. Afryce Przylądek Dobrej Nadziei. [przypis edytorski]

kaplerzyk (daw.) — kołnierz, naszyjnik. [przypis edytorski]

kaplica Di San Sebastiano — prawdopodobnie kaplica w kościele parafialnym San Pietro di Feletto, w prowincji Treviso. [przypis edytorski]

kaplica Madonny degli Angeli — prawdopodobnie chodzi o kościół Maria Regina Degli Angeli Custodi w prowincji Treviso. [przypis edytorski]

kaplica Ostrobramska — kaplica przy Ostrej Bramie w Wilnie, gdzie znajduje się obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, uznawany za cudowny. [przypis edytorski]

kapliczka Ateny Zwycięskiej — niewielka świątynia Ateny Nike (Zwycięskiej) na ateńskim Akropolu, na prawo od Propylejów; najlepiej zachowana świątynia w stylu jońskim; jej budowę zaczęto w czasach Peryklesa, ukończono w 421 p.n.e. [przypis edytorski]

kapotka (tu daw.) — rodzaj damskiego kapelusza wiązanego pod brodą. [przypis edytorski]

kapować (pot.) — donieść. [przypis edytorski]

kapo — w gwarze obozowej więzień-nadzorca komanda. [przypis edytorski]

kapo — w gwarze obozowej: więzień, pełniący funkcję dozorcy pozostałych więźniów. [przypis edytorski]

kapo — więzień pełniący funkcję dozorcy pozostałych więźniów. [przypis edytorski]

kapo — więzień, pełniący funkcję dozorcy pozostałych więźniów. [przypis edytorski]

kapral Kazimierz Twardo ps. „Łysy” (1912–1995) — żołnierz baterii „Kuba”, uczestnik walk o Okęcie, po wojnie powrócił do Warszawy. [przypis edytorski]

Kapral — tu: Napoleon Bonaparte (1769–1821), cesarz Francuzów w latach 1804–1814, król Włoch 1805–1814, twórca Księstwa Warszawskiego, wybitny wódz i polityk; po wielu zwycięstwach poniósł klęskę w trakcie wyprawy na Moskwę, pod Lipskiem i pod Waterloo, zmarł samotnie, wygnany na wyspę św. Heleny. [przypis edytorski]

kaprawy — zaropiały i zaczerwieniony (o oku); mający zaropiałe, zaczerwienione oczy (o człowieku). [przypis edytorski]

kaprawy — zaropiały i zaczerwieniony (o oku). [przypis edytorski]

Kaprea — własc. Capri, włoska wyspa na Morzu Tyrreńskim w Zatoce Neapolitańskiej; w skałach na jej wybrzeżu ukryta jest Lazurowa Grota, w której panuje błękitnawy półmrok, można tam wpłynąć łodzią przez wąskie wejście. [przypis edytorski]

kapryfolium — krzew pnący o różowych lub białych kwiatach. [przypis edytorski]

kapryfolium — pnącze o różowych, białych lub żółtawych kwiatach. [przypis edytorski]

kapryfolium — wiciokrzew; roślina pnąca, kwitnąca na biało lub różowo. [przypis edytorski]

kapry — skoki. [przypis edytorski]

kapsa (z czes.) — kieszeń. [przypis edytorski]

Kapsztad — najstarsze miasto w Południowej Afryce, w XIX w. stolica Kraju Przylądkowego, kolonii brytyjskiej. [przypis edytorski]

kapten (fonet. ang. captain) — kapitan. [przypis edytorski]

kaptować — pozyskiwać, namawiać kogoś do przejścia na swoją stronę. [przypis edytorski]

kaptować — pozyskiwać na sprzymierzeńca. [przypis edytorski]

kaptować — przeciągać na swoją stronę. [przypis edytorski]

kaptować (z łac.) — zdobywać, pozyskiwać. [przypis edytorski]

kaptur — kaptur, jako element stroju mnicha stanowi tu metaforyczne określenie całego stanu mnisiego. [przypis edytorski]

Kapua — miasto na Płw. Apenińskim; w staroż. słynące z bogactwa, luksusu i wygód, które miały doprowadzić zimujące tam po bitwie pod Kannami (216 p.n.e.) oddziały Hannibala do osłabienia ducha bojowego. [przypis edytorski]

Kapua — miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Kampania, w prowincji Caserta. [przypis edytorski]

kapucyni — zakon katolicki nurtu franciszkańskiego; noszą brązowy habit ze spiczastym kapturem, wyróżniają się tradycją zakonną noszenia niestrzyżonej brody (do poł. XX w. było to obowiązkowe). [przypis edytorski]

kapucyni — zgromadzenie zakonne o surowej regule, powstałe w XVI w. jako odłam zakonu franciszkanów. [przypis edytorski]

kapuejra — spolszczona forma od port. capoeira: zarośla. [przypis edytorski]

Kapustas a. Kapostas, Andrzej (1757–po 1796) — warszawski bankier, pisarz ekonomiczny, publicysta, członek Rady Najwyższej Narodowej; Inspektor Generalny Inspekcji Biletów Skarbowych w czasie powstania kościuszkowskiego. [przypis edytorski]

Kapusta w krokiecie — w spisie treści wiersz występuje pod tytułem polewaczki. [przypis edytorski]

kapustowate a. krzyżowe (biol.) — rodzina roślin zielnych, rzadziej drzew i krzewów, do której należą m.in. kapusta, rukiew, chrzan, rzodkiew. [przypis edytorski]

kaput (pot., ndm) — koniec, przepadło; przepadł, zginął. [przypis edytorski]

kaput — skończeni. [przypis edytorski]

kaput (z niem.) — koniec, szlag trafił. [przypis edytorski]

kaput (z niem.) — złamany, skończony. [przypis edytorski]