Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2402 przypisów.
umbrelka — osłona dająca cień: parasolka, tu: abażur. [przypis edytorski]
umbrelka — osłona dająca cień; zasłona na lampę. [przypis edytorski]
umbrelka — parasolka. [przypis edytorski]
umbrella — parasolka. [przypis edytorski]
Umbria — region w środkowych Włoszech. [przypis edytorski]
Umbry — Umbrowie, mieszkańcy starożytnej Umbrii w środkowej Italii nad Morzem Adriatyckim, na zachód od Etrurii (Toskanii). [przypis redakcyjny]
um (daw.) — rozum. [przypis edytorski]
umęczon (daw.) — skrócona forma imiesłowu przymiotnikowego r.m.; dziś: umęczony. [przypis edytorski]
u męki Boskiej — tj. pod figurą ukrzyżowanego Chrystusa. [przypis edytorski]
umerlaków — dziś popr.: umarlaków. [przypis edytorski]
umgeht — hier: spukt. [przypis edytorski]
Umhu! — daw. dźwiękonaśladowczy wyraz oznaczający potwierdzenie; dziś raczej: mhm. [przypis edytorski]
umiąca — dziś popr.: umiejąca. [przypis edytorski]
umią — dziś popr. 3.os.lm: umieją. [przypis edytorski]
umią — dziś popr. forma 3 os. lm cz.ter.: umieją. [przypis edytorski]
umią — dziś popr.: umieją. [przypis edytorski]
umiarkowanie [temperantia], trzeźwość [sobrietas], czystość [castitas] — Zob. Przyp. do Tw. 56. [przypis redakcyjny]
umię — dziś popr.: umiem. [przypis edytorski]
umieć alfę z betą — być uczonym; znać język grecki. [przypis redakcyjny]
umieć się znaleźć — umieć się zachować. [przypis edytorski]
umiecież — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
Umieją… kornet czynić kapeluszem — modą ówczesną kobiety nosiły kornety, rodzaj wysokich czepców, kapelusze natomiast spotykało się tylko u mężczyzn. [przypis redakcyjny]
umiejętnik — inteligent, człowiek wykształcony. [przypis edytorski]
umiejętność łączenia w jednej duszy (…) świętym ogniem, przy którym można jeszcze upiec niejedną pieczeń — S. Brzozowski, My młodzi, „Głos” 1902, nr 50. [przypis autorski]
Umiejętność wszystkich apriorycznych zasad zmysłowości nazywam Estetyką transcendentalną — sami tylko Niemcy używają obecnie wyrazu Estetyka na oznaczenie tego, co inne narody mianują Krytyką smaku. Powodem ku temu była zawodna nadzieja, powzięta przez wybornego analityka Baumgartena, że ocena krytyczna Piękna da się podprowadzić pod zasady rozumowe, a jej prawidła podnieść do znaczenia umiejętności. [Aleksander Bogumił Baumgarten (1714–1762), filozof ze szkoły Wolffa, pierwszy wprowadził nazwę Estetyki (Aestethica, 1750–58) na oznaczenie umiejętności zajmującej się pięknem, które określił jako zmysłowo oglądaną i unaocznioną doskonałość. Przymiotnik grecki αἰσθητικός oznaczał: wrażliwy, czujący; lub też dostrzegalny i w tym drugim znaczeniu=αἰσθητός. Przeciwieństwo αἰσθητά i νοητά jest przeciwieństwem między zmysłowymi wrażeniami a pojęciami, wytworzonymi przez umysł. Propozycja Kanta nie przyjęła się. Estetyką najprzód w Niemczech, a potem i w całym ukształconym świecie zwano tylko naukę o pięknie. Sam zresztą Kant w Krytyce Rozwagi (Kritik der Urtheilkraft) niejednokrotnie nazywał sądy o pięknie sądami estetycznymi; przyp. red.] Usiłowanie to jednak daremne. Wzmiankowane bowiem prawidła, czyli sprawdziany, są ze względu na swe najgłówniejsze źródła empirycznymi tylko, nie mogą więc nigdy służyć za określone prawa a priori, którymi by miał się kierować nasz sąd o rzeczach smaku, raczej ten drugi jest właściwym kamieniem probierczym trafności pierwszych. Z tego powodu dobrze by było, albo nazwę tę znowu przywrócić, zachowując ją tej nauce, która jest prawdziwą umiejętnością (przez co zbliżyłoby się się bardziej i do języka i do rozumienia Starożytnych, u których bardzo był sławny podział poznania na αἰσθητά καί νοητά), albo też podzielić się tą nazwą z filozofią spekulatywną i brać Estetykę w znaczeniu już to transcendentalnym, już to psychologicznym. [W I wyd. nie było drugiego projektu do nazwy Estetyki (albo); przyp. tłum.]. [przypis autorski]
umiejętny (daw.) — tu: praktyczny [przypis edytorski]
umiejscowienie Kasprowicza w dokonanym przez „Głos” odrodzeniu aktywizmu politycznego (…) Było tych związków więcej niż tylko te, do których pozytywiści się przyznawali: „postęp, gloryfikacja pracy, sprawiedliwość społeczna, utylitaryzm, kult przyrody, uczucia humanitarno-socjalne” — [por.] P. Czarnecki, Młody Kasprowicz a grupa warszawskiego „Głosu”, Poznań 1935, s. 72. [przypis autorski]
umiejscowienie „Pałuby” i „Próchna” w dynamice wewnętrznej epoki Młodej Polski — słówko o poprzednikach. Pałubę zestawiał z Próchnem jeden jedyny St. Lack (O doktrynerach, „Nowe Słowo” 1903, nr 17), jednakże na terenie dalekim od obchodzących nas tu rozważań. Temat tej rozprawy migawkowo wskazany został przez K. L. Konińskiego (Katastrofa wierności. Uwagi o „Pałubie” K. Irzykowskiego, „Przegląd Współczesny” 1931, nr 109), gdzie autor wśród możliwych a pominiętych przez siebie przekrojów Pałuby wymienił: „»Pałuba« jako reakcja na Młodą Polskę”. Koniński wspomina również o możliwym „opracowaniu filologicznym” Pałuby, rozumiejąc przez to chyba przyjęcie przez krytykę. Częściowym, w miarę konieczności dowodu, spełnieniem tego postulatu pragną być poniższe uwagi. [przypis autorski]
umieli sprawiać zimno (…) płyn w naczyniu i latem zamrażali — zwracano uwagę, że o podobnych sekretach u Łotwy i Litwinów opowiadają w XVII wieku Fabricius i Praetorius; lecz podobieństwo to całkiem przypadkowe: „płanetnicy” w najgorętszą porę sprowadzają grady i lody wedle ogólnoeuropejskiego przesądu; że zaś w oczach Praetoriusa jakiś Ragniczanin ziółkiem nieznanym kipiątek zamroził, i to zwykła sztuczka czarnoksiężników, wrzuceniem (zimnych) kamieni do zimnej wody war wywołujących i, odwrotnie, wrzątek mrożących; wreszcie długie leżenie zwłok, przed uroczystym pogrzebem, zachowywane nieraz na Litwie i rusi, nie do sztucznego oziębiania ciał się odnosi. [przypis redakcyjny]
umiem ja, jako, kiedy kogo sądzić (starop.) — wiem jak i kiedy kogoś [należy] sądzić [osądzać]. [przypis edytorski]
umiem żyć, poprzestając na małym — entuzjazm dla życia sielskiego był charakterystyczny dla epoki, w której ogromną rolę odgrywała twórczość Jana Jakuba Rousseau — autora utworu pod tytułem Emil, czyli o wychowaniu, w którym głosił hasła powrotu do natury. [przypis redakcyjny]
umierając (starop. forma imiesłowu) — umierające. [przypis redakcyjny]
Umierający Herakles — Lessing ma tu na myśli Trachinki Sofoklesa, jak to widać z rozdziału IV Laokoona, w którym wyraźnie o Trachinkach mówi. [przypis tłumacza]
umierając, zdał rządy najstarszemu synowi imieniem Juda — rok 167 p.n.e. [przypis tłumacza]
umiera jeden z młodszych braci Eremian czy też Hieremiasz (…) 13 października 1604 w Lublinie — [por.] Przyborowski, Wiadomość (…), s. 56. [przypis redakcyjny]
umiernie — dziś: umiarkowanie. [przypis edytorski]
umierny — umiarkowany, znający umiar. [przypis edytorski]
umieszczeniem najprzód czegoś po nim następującego — w oryginale: Histeron proteron. [przypis redakcyjny]
Umieszczono nas po przybyciu na miejsce w lokalu ciemnym, zapluskwionym, zawszonym… — Fr. Olechnowicz, op. cit., s. 81–83. [przypis autorski]
umieszczony potem na grobowcu — Jura Monarchiae, Superos, Phlegetonta lacusque lustrando cecini voluerunt fata quousque; sed quia pars cessit melioribus hospita castris actoremque suum petiit felicior astris, hic claudor Dantes patriis extorris ab oris quem genuit parvi Florentia mater amoris. Wiersz ten — jeden z wielu ułożonych różnemi czasy i przez różnych poetów na grobowiec Danta — jest według Scartazziniego dziełem ucznia i przyjaciela Danta, Bernarda Canaccio. (Porównaj też E. X. Krauza rozdział: „Dante in Rawenna”). [przypis autorski]
umizgać się a. umizgiwać się — nadskakiwać komuś, przymilać się. [przypis edytorski]
umizgać się a. umizgiwać się — nadskakiwać komuś, przymilać się; zalecać się. [przypis edytorski]
umizgać się a. umizgiwać się — zalecać się. [przypis edytorski]
umizgać się (daw.) — zalecać się. [przypis edytorski]
umizgać się do kogoś — zalecać się do kogoś; ubiegać się o czyjeś względy, sympatię itp.; tu: w znaczeniu żartobliwym. [przypis edytorski]
umizgać się — nadskakiwać komuś, mając na względzie swoją korzyść. [przypis edytorski]
umizgać się — zalecać się. [przypis edytorski]
umizgi (daw.) — zabiegi mające na celu pozyskanie względów osoby płci odmiennej; flirt, zaloty. [przypis edytorski]
umizgi (daw.) — zabiegi mające na celu pozyskanie względów osoby płci odmiennej, starania o czyjąś rękę; flirt, zaloty, konkury, amory. [przypis edytorski]
umizgi (daw.) — zaloty. [przypis edytorski]
umizgi — zaloty. [przypis edytorski]
umkła — dziś popr.: umknęła. [przypis edytorski]
umknąć czci — postąpić niehonorowo. [przypis edytorski]
umknąć (starop.) — odebrać, cofnąć; nie umknę ich wam nie zabiorę ich wam. [przypis edytorski]
umknąć — tu: odebrać. [przypis edytorski]
umknąć życie swoje kaprysom losu — uciec w swoim życiu od kaprysów losu. [przypis edytorski]
umnictwio (daw. neol.) — nauka, rozumowo-intuicyjne pojmowanie. [przypis edytorski]
umny — uczony, wykształcony. [przypis redakcyjny]
umocnijże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
umoderowani — umiarkowani, spokojni. [przypis redakcyjny]
umontowany — dziś: zamontowany. [przypis edytorski]
umorzyć (starop.) — uśmiercić. [przypis edytorski]
umorzyć — tu: doprowadzić do śmierci. [przypis edytorski]
umorzyć — tu zabić; sprawić, żeby ktoś umarł. [przypis edytorski]
umotać się [w pajęczynę] — dziś: zamotać (zaplątać) się. [przypis edytorski]
umowę co do rękopisu chemii — d'Holbach tłumaczył i streszczał prace niemieckie z zakresu chemii i geologii, podsumowując postępy naukowe w tych dziedzinach w artykułach w Encyklopedii. Zapewne umowa dotyczyła publikacji jednego z tłumaczeń za pośrednictwem Rousseau. [przypis edytorski]
Umowy umożliwiające organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ) z jednego kraju reprezentować na jego terytorium repertuar zarządzany przez zagraniczne OZZ i w ich imieniu udzielać zezwoleń na korzystanie z utworów oraz zbierać opłaty licencyjne. [przypis autorski]
umozejście (neol., z ros.) — wariactwo, odejście od rozumu. [przypis edytorski]
Um polaco mais (port.) — jeszcze jeden Polak. [przypis edytorski]
umrąż — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy umrą. [przypis edytorski]
um (ros.) — rozum. [przypis edytorski]
umrzećem gotowy pierwej, niźlibych miał bydź poimany (starop.) — inaczej: pierwej umrzeć [jest]em gotowy, niżbym [tj. zanim bym] miał być pojmany. [przypis edytorski]
umrzećiem gotową (starop.) — skrót, konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; dziś: umrzeć jestem gotowa. [przypis edytorski]
Umrzeć — zasnąć… — słynne zdanie Hamleta opisujące śmierć jako sen, zasypianie; motyw ten odnajdujemy w całej literaturze europejskiej, również np. we fraszce Jana Kochanowskiego Do snu: „Śnie, który uczysz umierać człowieka…”. [przypis edytorski]
Umrzeć z głodu to los okropny… — Odyseja XII 342, Euryloch, żeglarz z załogi Odyseusza, nakłaniając towarzyszy do zabicia świętych krów boga Heliosa. [przypis edytorski]
umrzeciem myśliła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: umrzeć myśliłam; tj.: zamyślałam umrzeć, zamierzałam umrzeć. [przypis edytorski]
Umrzyk (…) odbyć to chowanie — fragment bajki La Fontaine'a Proboszcz i nieboszczyk, przekład St. Komara. [przypis redakcyjny]
umrzy (starop. forma) — umrzyj. [przypis edytorski]
Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”; następnie zaś, od 22 lipca 1942 r. (tj. od rozpoczęcia akcji likwidacyjnej mającej na celu wymordowanie wszystkich uwięzionych uprzednio w gettach Żydów) miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych do obozu zagłady w Treblince. [przypis edytorski]
Umschlagplatz (niem.) — plac przeładunkowy, usytuowany przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]
Umschlag, właśc. Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”. Od lipca 1942 miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych pociągami do obozu zagłady w Treblince. W oczekiwaniu na deportację spędzali na placu od kilku godzin do kilku dni. [przypis edytorski]
Umszlag — właśc. Umschlagplatz (niem.) — plac przeładunkowy, usytuowany przy skrzyżowaniu ul. Stawki i Dzikiej; początkowo służył wymianie towarów między gettem a światem zewnętrznym, później gromadzono na nim ludzi wywożonych do Treblinki. [przypis edytorski]
umszturc (niem. Umsturz) — przewrót. [przypis edytorski]
u murowanego mostu — ad lapideum pontem, 1222. Most murowany w r. 1222, ma swe znaczenie. [przypis autorski]
u muru położył — położył się przy murze. [przypis edytorski]
umurzany — brudny, pobrudzony. [przypis edytorski]
umurzany — brudny. [przypis edytorski]
Umwertung aller Werte (niem.) — przewartościowanie wszystkich wartości; główny postulat filozofii Friedricha Nietzschego. [przypis edytorski]
Umwertung aller Werthe (niem.) — przewartościowanie wszystkich wartości; koncepcja pochodząca z filozofii Nietzschego. [przypis edytorski]
umyje dziecko i zaprowadzi go do szkoły — dziś popr.: umyje dziecko i zaprowadzi je do szkoły. [przypis edytorski]
umykać komu czego (daw.) — cofnąć, usunąć, odebrać, skraść. [przypis edytorski]
umykać się — uciekać od czegoś; unikać czegoś. [przypis edytorski]
umykajże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; umykać czego: odbierać, zabierać co. [przypis edytorski]
umyka pierza — przez umknięcie ocala pierze, umyka z pierzem, tj. ratuje się. [przypis redakcyjny]
Umyśliłem przywieść ją sobie do towarzystwa, wiedząc, iż się ze mną dobrem dzielić będzie i rozmową będzie myśli i teskności mojej… — Mdr 8, 9–16 oraz Mdr 8, 3–7, z opuszczeniami i parafrazami. [przypis edytorski]
Umyślnie zachowaliśmy pisownię oryginału bez zmiany! — w obecnej edycji stosujemy pisownię uwspółcześnioną; zapis oryginalny źródła cytowanego wyżej przez Handelsmana podany w poprzednim przypisie. [przypis edytorski]
umyślny — posłaniec. [przypis edytorski]
umyślny — tu: specjalny; pomyślany w jakimś celu itp. [przypis edytorski]
umysł (daw.) — zamysł, zamiar. [przypis edytorski]
Umysł Drogi — skr. bodhi-citta, chiń. daoxin, jap. dōshin. Umysł [dążący do] Przebudzenia. [przypis tłumacza]
