Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | łacina, łacińskie | mitologia grecka | niemiecki | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | polski


Znaleziono 1097 przypisów.

Orygilla, Orgilla — przewrotna i niewierna żona Gryfona. [przypis redakcyjny]

oryginalność włoska, już zagrożona mocno zdobyciem Florencji w roku 1530 — mowa o długotrwałym oblężeniu Florencji przez papieża Klemensa VII i cesarza Karola V. [przypis redakcyjny]

Oryl — olbrzym-zbójca, przylepiający sobie do ciała ucięte członki. [przypis redakcyjny]

o ryżą kosę — o rudy warkocz; tj. o ładną kobietę. [przypis redakcyjny]

orzeł buja w rozkosznej wolności swojej, a inni się ptacy zlatują około niego, służąc mu a prowadząc go — mniemanie dawnych, że orła, gdy wzrok jego wiekiem już był osłabiony, inne ptaki, ulatując koło niego, prowadziły. [przypis redakcyjny]

Orzeł (dziś ukr.: Oril) — rzeka na Ukrainie, lewy dopływ Dniepru. [przypis redakcyjny]

Orzeł z Polenty wziął ją w dziób swój orli — Gwido z Polenty panował w Rawennie i władzę swą rozciągał aż do miasteczka Cerwii. Herb Polenty był orzeł srebrny w polu złotym lub błękitnym. [przypis redakcyjny]

ość a. oścień — drąg z ostrzem o kilku zębach, do nabijania ryb. [przypis redakcyjny]

oś krystalizacji — linia przechodząca przez środek kryształu. [przypis redakcyjny]

Ośmid — w oryginale: Osmida, imię własne saraceńskie. [przypis redakcyjny]

o śmierci królewskiej — Władysław IV Waza (1595–1648), król Polski w latach 1632–1648, zmarł niespodziewanie w maju 1648 r., w czasie opisywanych wydarzeń. [przypis redakcyjny]

(…) o śmierci słynnego aktora komicznego Pertica — aktor ten zmarł jakoby pod wpływem strachu przed zemstą karbonariuszy. [przypis redakcyjny]

ośm tysięcy wywędzonych do Francji wróciło — w r. 1742 po zakończeniu pierwszej wojny śląskiej, w której Francja była sprzymierzeńcem Prus przeciwko Austrii; marszałek fr. Belle-Isle wywiódł z Pragi 14 tys. swego wojska i z trudem przebił się do Francji; wywędzonych — wychudłych. [przypis redakcyjny]

O Świętojańskiej powiedz mi owczarni — To jest: o Florencji, której św. Jan jest patronem. [przypis redakcyjny]

oświecony — tytuł „jaśnie oświeconego” przysługiwał książętom oraz senatorem i ministrom. [przypis redakcyjny]

o sądnym dniu tak powiedają, że złe uczynki chwalić będą, a dobre ganić — nawiązanie go Biblii, do Apokalipsy a. do Księgi Izajasza (Iz. 5, 20): „Biada tym, którzy nazywają złe dobrem, a dobre złem”. [przypis redakcyjny]

Osądzą może że to twór mojej wyobraźni, a jednak wyjdzie on z mojego serca — utwór ten wyszedł pt.: Ułomek z dawnego rękopisu słowiańskiego w Warszawie 1830. Zob. t. I str. 74 in. [przypis redakcyjny]

osacznik — członek nagonki myśliwskiej, pomocnik myśliwego, naganiacz, obławnik. [przypis redakcyjny]

osacznik — osaczający zwierza, obławnik. [przypis redakcyjny]

Osady Rolne — Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych (dla małoletnich) urządziło na swoje cele w czasie wielkiego postu 1879 r. cykl płatnych odczytów. [przypis redakcyjny]

os de ossibus (łac.) — kość z kości. [przypis redakcyjny]

os de ossibus nostris (łac.) — kość z kości naszych. [przypis redakcyjny]

osełedec (ukr. osełedec: śledź) — warkocz, który w walce chronił kark Kozaka. [przypis redakcyjny]

osełedec (ukr. śledź) — warkocz, który w walce chronił kark Kozaka. [przypis redakcyjny]

osiąść (tu: daw. forma 3 os. lp cz. przysz.: osiędzie) — posiąść. [przypis redakcyjny]

osiędzie — zaludni się (por. pokrewne: osiąść gdzieś na stałe; osadnik). [przypis redakcyjny]

osiec (starop.) — poobcinać. [przypis redakcyjny]

osikowy — tj. trzęsący się. [przypis redakcyjny]

Osjan — jest to jedyna wzmianka o Osjanie w I. części Wertera, w której na ogół dominują wzmianki o lekturze Homera. O znaczeniu zastąpienia w „sercu” Wertera Homera Osjanem pisze Z. Zagórowski: „Homer to dobry, niezawodny przyjaciel. A przecież żegna go Werter, z serca jego wypiera go Osjan. Osjan przemówił do niego głęboką swą melancholją, dał mu możność roztopienia się w ponurych myślach, kierował jego duszę w mroki niebytu. Gorące odczucie przyrody, prawie jej uosobienie, było tym mostem, po którym cienie osjanowych bohaterów wkraczały w duszę Wertera i mrokiem ją osłaniały, prowadząc ku bramie śmierci. Osjan wyrwał go z ramion Homera. Przejście od rozkoszowania się patriarchalnymi obrazami życia homerowych bohaterów do odczuwania i przeżywania cierpień i smutków bohaterów Osjana dokonywa się w miarę zaciemniania się horyzontu uczuć i myśli Wertera. Samobójstwo poprzedza długie rozkoszowanie się w tonach Pieśni Selmy, a z epilogu Berzathonu zapożycza Werter frazesów w przedśmiertną godzinę. Kult Homera i kult Osjana dzielą cały utwór na dwie części. Tylko przez krótką chwilę wpływ ten się splata, — wpływ Osjana jest jednak potężniejszy. Osjana, nie Homera, Werter tłumaczy. Osjan zwycięża: Werter ginie…” (Z. Zagórowski, Wstęp do Cierpień…, s. XVI). [przypis redakcyjny]

Osjan — syn Fingala, król Selmy. [przypis redakcyjny]

oskard — 2. przyp. [D.] lm. [dziś: oskardów]. [przypis redakcyjny]

oskubać się (starop.) — [tu:] opatrzyć. [przypis redakcyjny]

osła (starop.) — osełka; tj. specjalny kamień służący do ostrzenia noży, broni, kos i in. narzędzi. [przypis redakcyjny]

osława (daw.) — [tu:] dobra sława [zwykle: zła]. [przypis redakcyjny]

osława (starop.) — niesława. [przypis redakcyjny]

O słodkie światło — Patrz przypisek o świetle w pieśni VII. Światło występuje tu zamiast anioła, który, jak niżej widzieć będziemy, prowadzić będzie poetę na wyższe kręgi tej góry. [przypis redakcyjny]

osłuchawać (starop.) — słyszeć. [przypis redakcyjny]

O służących — owa rzecz O służących była, zdaje się, jedynym pozytywnym wynikiem nieraz proponowanej przez Narcyzę współpracy. Wanda nadesłała jej rozprawkę pod tym tytułem. Narcyza skrytykowała ją życzliwie, po czym sama obrobiła ten temat. O umieszczenie tej pracy w „Bluszczu” pod pseudonimem Filipiny toczy się dalsza korespondencja. Rozprawka Żmichowskiej znajduje się w piątym tomie jej Pism (1885). [przypis redakcyjny]

o służącychRzecz o służących, w opracowaniu Żmichowskiej. [przypis redakcyjny]

osły (starop. forma) — [tu:] kamienie [młyńskie]. [przypis redakcyjny]

osoba, o której ci raz pisałam z Włocławka — Izabella Zbiegniewska, przyjaciółka Żmicbowskiej, z którą obfita i zajmująca korespondencja znajduje się w trzytomowym wydaniu listów. (Tom II, Do Elli). Zbiegniewska mieszkała we Włocławku, gdzie była przełożoną pensji i gdzie, otoczona powszechną czcią, zmarła w roku 1914. [przypis redakcyjny]

osobistością — prywatą, działaniem samolubnym ze szkodą ogółu. [przypis redakcyjny]

osobniejszy (starop.) — szczególniejszy. [przypis redakcyjny]

osobny (starop.) — ochoczy, posłużny, wdzięczny. [przypis redakcyjny]

osobny (starop.) — przystojny, piękny. [przypis redakcyjny]

osobny (starop.) — wyborny. [przypis redakcyjny]

osoby — dziś popr. forma N. lm: osobami. [przypis redakcyjny]

Osowo — tak brzmi nazwa tej wsi w Pawińskiego Polsce w. XVI, t. V, Mazowsze, dziś: Osowice. [przypis redakcyjny]

ospany (starop.) — ospały; [tu:] zaspany. [przypis redakcyjny]

ostateczna (…) szczęśliwość — Bóg jako ostateczny kres szczęśliwości naszej. [przypis redakcyjny]

ostatek na Boga przypuszczę — resztę zdam na Boga. [przypis redakcyjny]

Ostatnia prelekcja — Mickiewicza w Collège de France, z dnia 1 lipca 1842 r. [przypis redakcyjny]

ostatnie (daw.) — ostatni raz. [przypis redakcyjny]

ostatnie (daw. przysłówek) — ostatnio, na końcu. [przypis redakcyjny]

Ostatniej nocy księżyc był okrągły — Księżyc, który wczoraj wieczorem był w pełni, zachodzi na granicy wschodniej i zachodniej półkuli: a więc nadchodzi ranek drugiego dnia pielgrzymki poety po piekle. [przypis redakcyjny]

Ostatniej śmierci próżne być nie mogą — nie mogą ostatecznie być wolne od zagłady. [przypis redakcyjny]

ostatniej — tu: ostatecznej; śmierć jest ostatnim kresem człowieka. [przypis redakcyjny]

[Ostatnie notaty] — w grudniu 1924 r. otrzymał Żeromski dedykowany sobie egzemplarz książki prof. Witołda Rubczyńskiego Filozofja życia duchowego (Poznań, 1925). 12 grudnia dziękował autorowi: „Dziś otrzymałem…książkę p. t. Filozofia życia duchowego — z dedykacyą, która mię głęboko poruszyła. Każde słowo tej dedykacyi jest dla mnie zrozumiałe. Teraz dopiero pobieżnie rzuciłem okiem na książkę Czcigodnego Pana, ale z pewnością będę ją pilnie czytał, gdyż i książka ta będzie, równie, jak dedykacya, zrozumiała. Niewielu może będzie czytelników, którzy, jak ja, będą mogli do niej mówić słowem Wyspiańskiego: — «Pociecho moja, ty książeczko, — pociecho smutna…»”. Dzieło Rubczyńskiego poświęcone jest zagadnieniu niezniszczalności ducha, a podjęte było pod wrażeniem bolesnej straty osobistej — śmierci syna młodzieńca. O tej genezie książki mówi zarówno przedmowa, jak dołączony do niej portret młodo zgasłego harcerza. Mówiła o niej i dedykacja, zwracająca się do Żeromskiego, jako poety bólu ojcowskiego, autora Złego spojrzenia. Wedle świadectwa rodziny i najbliższych znajomych, Żeromski czytał tę książkę pilnie wiosną 1925 r., a wracał do niej jeszcze w czasie choroby. O jej lekturze, jako świeżej, mówił jeszcze z p. I. Deutscherem na tydzień przed śmiercią (por. „Nasz Przegląd” 21 listopada 1925 r., Nr. 320). Notatki z niej — i w związku z nią — spisane były najprzód na jednej kartce (28 cm x 21 cm), a potem przegrupowane, przeredagowane i z numeracją porządkową wpisane do oprawnego zeszytu (23 cm x 18 cm), gdzie zapełniają ośm stronic. (Załączamy ich facsimile). — Ponieważ Żeromski mówił wówczas często o dalszym ciągu Przedwiośnia (pod tytułem przez niektórych nawet słyszanym, mianowicie: Wiosna), a zwyczajem jego było (jak najbliżsi stwierdzają) nad jednym tylko na raz utworem pracować, nasuwa się przypuszczenie, że do tej właśnie powieści owe notaty miały być zużytkowane. [przypis redakcyjny]

ostatnie wyznanie intraty — nakazane przez Sejm 6 kwietnia 1789 r. zeznania zaprzysiężone dochodu dóbr szlacheckich, zebrane od lipca do listopada 1789 r. przez wyznaczonych z ramienia Sejmu Komisarzy Dziesiątego Grosza. [przypis redakcyjny]

ostatni świecznik majestatu — Na Fryderyku II, który był synem Henryka VI, z powyższego małżeństwa, a trzecim z panujących Hohensztaufów szwabskich, zakończył się ich ród. [przypis redakcyjny]

ostępem — obstąpiwszy, okrążywszy. [przypis redakcyjny]

Ostenda — port i znane kąpielisko w Belgii, nad Morzem Północnym. [przypis redakcyjny]

osteologia — część anatomii obejmująca naukę o kościach. [przypis redakcyjny]

Ostiacy — koczujący szczep na północy Syberii, dzielą się na Kamiennych, Jasackich, Czarnych itd. [przypis redakcyjny]

ostiarius — odźwierny. [przypis redakcyjny]

Ostra Brama — zabytkowa brama obronna w Wilnie z obrazem Matki Boskiej. [przypis redakcyjny]

Ostranica własc. Jakiw Ostrianyn (zm. 1641) — hetman kozaków zaporoskich, przywódca powstania kozackiego przeciw Polakom w 1638 r. [przypis redakcyjny]

ostraszywszy się (starop.) — ochłonąwszy ze strachu. [przypis redakcyjny]

ostręga (daw. a. reg.) — jeżyna. [przypis redakcyjny]

ostrów — ostroga, forteca? (niejasne; znaczenie dosłowne: wyspa). [przypis redakcyjny]

ostrów — wyspa, kępa; burzany — rodzaj wielkich ostów kwitnących na czerwono. [przypis redakcyjny]

ostrów — wyspa, kępa roślinności na wodzie. [przypis redakcyjny]

Ostrogska ordynacja — założona w r. 1609, obejmowała 24 miasta i 593 wsi; w r. 1753 Czartoryscy, chcąc udziałem w grabieży przeciągnąć na swoją stronę wybitniejszych stronników Potockich i hetmana Branickiego, skłonili zadłużonego ordynata Janusza Sanguszkę do zawarcia tzw. transakcji kolbuszowskiej, której mocą ordynacja miała być podzielona; zamiar udaremniony przez Branickiego został zatwierdzony przez Sejm r. 1766; Rzeczpospolita traciła 600 wojska, które ordynacja utrzymywała; obłowili się głównie Lubomirscy (9 miast i 400 wsi). [przypis redakcyjny]

ostrokrzew — roślina krzewiasta, wiecznie zielona, z rodziny ilwowatych; w Anglii ma zastosowanie przy obrzędach Bożego Narodzenia. [przypis redakcyjny]

ostrowu — raczej: ostrwi, od: ostr(z)ew, rogatka. [przypis redakcyjny]

ostroża — ostrożność. [przypis redakcyjny]

ostrszy (daw. forma) — ostrzejszy; tu: bystrzejszy. [przypis redakcyjny]

ostrzeż o tem Władysława — Władysława Zamojskiego. [przypis redakcyjny]

Ostya — [Ostia] miasto portowe nad ujściem Tybru. [przypis redakcyjny]

O. S. tyczących B. i K. J. — orzeczenie soboru tyczące bulli i konstytucji jezuitów. [przypis redakcyjny]