Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | polski
Znaleziono 91 przypisów.
πάντα καλά λίαν (gr.) — wszystko bardzo dobre; słowa z biblijnego opowiadania o stworzeniu świata: „I Bóg widział, że wszystko, co zrobił, było bardzo dobre” (Rdz 1, 31). [przypis edytorski]
πατρός άγνώστον (gr.) — patros agnoston; nieznanego ojca. [przypis redakcyjny]
πόδας ώχύς (gr.) — szybkonogi. [przypis redakcyjny]
ποίησις (gr.) — wytwarzanie, tworzenie. [przypis edytorski]
πολλούς καί καλούς λόγους καί μεγαλοπρεπής τίκτει διανοήματα εν φιλοσοφία αφθονώ (gr.) — filozofia przepełniona jest niezliczonymi pięknymi słowami oraz myślami zrodzonymi przez piękny umysł. [przypis edytorski]
πραγματεία (gr.) — zajęcie, zawód. [przypis edytorski]
paleozoik, era paleozoiczna (z gr. palaios: stary, zoe: życie) — era w geologicznej historii Ziemi, ok. 540–252 mln lat temu; w dawnej periodyzacji paleozoik, nazywany też pierwszorzędem, był najstarszą erą. [przypis edytorski]
palestra (łac. palaestra, z gr. palaistra, od pale: zapasy) — w staroż. Grecji: szkoła zapasów i boksu, zwykle wchodząca w skład gimnazjonu. [przypis edytorski]
palimpsest (z gr.) — pergamin lub papirus, z którego zeskrobano lub zmyto pierwotny tekst i który wykorzystano do zapisania innego dokumentu; z palimpsestu niekiedy daje się odczytać zatarty tekst, niektóre utwory starożytne zachowały się tylko w tej postaci. [przypis edytorski]
palimpsest (z gr.) — w starożytności: zapis na wykorzystanym już wcześniej materiale (najczęściej pergaminie), z którego usunięto pierwotny tekst (może on jednak przeświecać spod spodu, co stanowi cenny materiał dla archeologów); przen.: tekst wieloznaczny, o wielowarstwowym znaczeniu. [przypis edytorski]
pamflet (z gr.) — obelżywe pismo ulotne. [przypis redakcyjny]
pandemonium (z gr.) — królestwo demonów. [przypis edytorski]
panegiryk (z gr., lit.) — utwór literacki, którego celem jest wyrażenie uwielbienia i czci dla jakiejś znaczącej osoby. [przypis edytorski]
panegiryk (z gr.) — pismo pochwalne, zwłaszcza wierszowane. [przypis redakcyjny]
panegiryk (z gr.) — pochwała; tu iron.: paszkwil. [przypis redakcyjny]
pan (gr.) — wszystko; wszech- jako przedrostek w złożeniach; por. panteizm: wszechbóstwo. [przypis edytorski]
pangynizm (z gr. pan-: wszech- i gynē: kobieta; por. fr. pangynique) — wszechkobiecość; idea kobiecości jako wartości nadrzędnej, rządzącej niepodzielnie. [przypis edytorski]
panharmoniczny (z gr.) — wszechharmoniczny; tu: umożliwiający granie we wszystkich tonacjach. [przypis edytorski]
panhelleński (z gr.) — wszechhelleński, dotyczący wszystkich Hellenów (Greków). [przypis edytorski]
panhelleński (z gr.) — wszechhelleński, tu: związany dążeniem do zjednoczenia wszystkich Hellenów (Greków). [przypis edytorski]
panorama (z gr. πᾶν: całość, ὅραμα: widok) — obraz obejmujący całą widzialną przestrzeń wokół obserwatora; tu: za gr. źródłosłowem r.m.: tego panorama; dziś r.ż.: tej panoramy. [przypis edytorski]
panslawizm (z gr.) — ruch polityczny w XIX w., dążący do zjednoczenia wszystkich narodów słowiańskich; jedna z najważniejszych odmian panslawizmu propagowała przywództwo Rosji carskiej wśród zjednoczonych Słowian. [przypis edytorski]
pantanatos (z gr.) — wszechśmierć. [przypis edytorski]
Panta rei! (gr.) — „Wszystko płynie!”, słowa przypisywane Heraklitowi z Efezu (540–475 p.n.e.), filozofowi gr., który uważał, że główną cechą rzeczywistości jest zmienność, a żywiołem ją budującym — ogień. [przypis edytorski]
panta rhei (gr.) — wszystko płynie, wszystko się zmienia. [przypis redakcyjny]
panteon (z gr. pan: wszystko, theoi: bogowie) — miejsce kultu poświęcone wszystkim bogom; historyczna budowla Panteonu w Rzymie to okrągła świątynia wzniesiona na Polu Marsowym w 125 r., za panowania cesarza Hadriana. [przypis edytorski]
panteon (z gr. pan: wszystko, theoi: bogowie) — w starożytności: świątynia poświęcona poświęcona wszystkim bogom; dziś przenośnie: ogół wybitnych osób w sztuce lub nauce. [przypis edytorski]
panteon (z gr.) — świątynia przeznaczona dla kultu wszystkich bogów. [przypis redakcyjny]
Pantheos (gr.) — Wszech-Bóg. [przypis edytorski]
pantomina (z gr.) — pantomima; nieme widowisko sceniczne. [przypis edytorski]
parabola (z gr.) — obrazek zaczerpnięty z życia dla uzmysłowienia jakiejś prawdy moralnej; przypowieść. [przypis redakcyjny]
parabola (z gr.) — przypowieść; opowieść wprowadzająca niedosłowne treści poprzez określone zabiegi stylistyczne i znaczeniowe. Często spotykana w Nowym Testamencie. [przypis edytorski]
paragon (z gr.) — zawody, współzawodnictwo. [przypis redakcyjny]
paragrafy (z gr.) — tutaj: szramy, znaki, blizny, kresy; wyrazu tego użyto tu żartobliwie. [przypis redakcyjny]
parasyt a. parazyt (daw., z gr. parásitos) — pasożyt: człowiek notorycznie jedzący na cudzy koszt, wyszukujący okazje do darmowego posiłku. [przypis edytorski]
paraszytowie (z gr. paraschistes) — przygotowujący zwłoki zmarłych do balsamowania i pochówku. [przypis edytorski]
paremia (z gr. przez łac.) — przysłowie. [przypis redakcyjny]
paremia (z gr.) — przysłowie, maksyma. [przypis redakcyjny]
Partenianie (gr.) — dzieci z nieprawego loża, zrodzone w Sparcie podczas wojny messeńskiej; Partenianie osiedlili się w południowych Włoszech w okolicy Tarentu. [przypis edytorski]
partenogeneza fantomów (z gr.) — dzieworództwo, samorzutne powstawanie fantomów. [przypis redakcyjny]
partenogeneza (z gr.) — dzieworództwo, rozród bez udziału partnera odmiennej płci. [przypis edytorski]
pasożyt (z gr. parásitos) — człowiek notorycznie jedzący na cudzy koszt, wyszukujący okazje do darmowego posiłku. [przypis edytorski]
pastofor (z gr. pastophóros) — stróż świętych symboli, kapłan egipski noszący kapliczki z wizerunkiem boga w procesji. [przypis edytorski]
Pausylipa (wł. Posillipo, z gr. Pausilypon) — nadmorskie przedmieście Neapolu, dawne miejsce wypoczynku bogatych starożytnych Rzymian. [przypis edytorski]
pederastia (z gr. paiderastia: miłość do chłopców) — w węższym sensie: szczególna forma homoseksualizmu męskiego występująca w staroż. Grecji, polegająca na związku miłosnym lub erotycznym między starszym, dorosłym mężczyzną a dojrzewającym chłopcem lub między rówieśnikami w wieku młodzieńczym, od ok. 16 do 20 lat; w szerszym sensie: homoseksualizm męski w ogólności. [przypis edytorski]
pedogra, właśc. podagra (z gr.) — ból stopy (szczególnie wielkiego palca) pochodzenia artretycznego. [przypis redakcyjny]
pedologia (z gr. país: dziecko, lógos: słowo, nauka) — nauka o dziecku obejmująca problematykę związaną z rozwojem psychicznym i fizycznym dziecka, a także z zastosowaniem tej wiedzy do zagadnień wychowania i nauczania. [przypis edytorski]
pedonom (gr.) — nadzorca chłopców. [przypis edytorski]
pelagial (z gr. pélagos: morze) — toń wodna; wody otwarte mórz, oceanów i jezior; pelagial nerytyczny (tzw. nerytopelagial a. epipelagial) to górna warstwa wód stykających się z wodami przybrzeżnymi, do której dociera światło (głębsza strefa ciemnych wód ponad stokiem kontynentalnym nosi nazwę batypelagial, najgłębsza to abisal). [przypis edytorski]
pentakonarchos (gr.) — dowódca oddziału złożonego z pięćdziesięciu ludzi. [przypis edytorski]
pentateuch (gr.) — pięcioksiąg. [przypis edytorski]
Pentateuch (z gr.) — dosł. pięcioksiąg; tradycyjne określenie pierwszych pięciu ksiąg Biblii, zw. Mojżeszowymi, w judaizmie składających się na Torę; są to: Księga Rodzaju, Wyjścia, Liczb, Kapłańska i Powtórzonego Prawa. [przypis edytorski]
peplos (z gr.) — wierzchnie okrycie kobiece w starożytnej Grecji. [przypis redakcyjny]
Periodonices (z gr.) — tytuł zwycięzcy kolejnych kilku igrzysk; tu: ironicznie o Neronie. [przypis edytorski]
period (z gr.) — okres. [przypis redakcyjny]
periplus (gr.) — rękopis wyliczający porty i charakterystyczne punkty na wybrzeżu. [przypis edytorski]
Perispomenon (gr.) — nazwa jednego z akcentów w jęz. greckim; tu: przezwisko. [przypis edytorski]
perypatetyk (z gr. περιπατητικός, peripatetikos: związany z chodzeniem, przechadzaniem się) — tu: osoba, która lubi spacerować w czasie rozmowy (w innym znaczeniu: zwolennik filozofii Arystotelesa). [przypis edytorski]
perystyl (z gr.) — termin architektoniczny: przedsionek wsparty na kolumnadzie. [przypis edytorski]
petrodaktyl, właśc. pterodaktyl (z gr. pterodactylus: skrzydłopalcy) — skrzydlaty dinozaur okresu jurajskiego. [przypis edytorski]
Philaletes (gr.) — miłośnik a. przyjaciel cnoty. [przypis edytorski]
Pimander, właśc. Pojmander (z gr. Ποιμάνδρης) — dosł.: pasterz mężów, przewodnik; nie jest to tytuł księgi, lecz imię boga w pismach hermetycznych; występuje w Corpus Hermeticum, gdzie Pojmander określany jest jako „umysł suwerenny” (gr. ὁτῆςαὐ θεντίαςνοῦς), rozum Absolutu. [przypis edytorski]
pinakoteka (z gr.) — galeria obrazów. [przypis edytorski]
pirolatria (gr.) — czczenie ognia. [przypis redakcyjny]
pleonazm (z gr.) — wypowiedź „nadmiarowa”; wyrażenie, w którym powielane są te same treści (pot. masło maślane). [przypis edytorski]
polemark a. polemarch (gr.) — wódz naczelny. [przypis edytorski]
poliandria (z gr.) — wielomęstwo, małżeństwo jednej kobiety z więcej niż jednym mężczyzną jednocześnie. [przypis edytorski]
polichromia (z gr.) — tu: wielobarwność. [przypis edytorski]
policya (daw.; śrdw. łac. policia, z gr. politeia) — państwo, ustrój państwowy. [przypis edytorski]
poligamia (z gr.) — związek małżeński z wieloma osobami w tym samym czasie; tu w potocznym znaczeniu, zawężona do: związek mężczyzny z dwiema lub więcej kobietami (poligynia). [przypis edytorski]
Poliocertes a. Poliorketes (z gr.) — ten, który oblega miasta, zwycięzca oblężeń. [przypis edytorski]
Poliocertes właśc. Poliorketes (z gr.) — ten, który oblega miasta, zwycięzca oblężeń. [przypis edytorski]
pop (z gr.) — dosłownie ojciec; ksiądz. [przypis redakcyjny]
Porfirion, dziś: Porfyrion (gr.) — imię męskie pochodzenia greckiego (od porphyra: purpura); w mit. greckiej jeden z gigantów, którzy walczyli z bogami olimpijskimi; został zabity przez Heraklesa i Zeusa, kiedy usiłował zgwałcić Herę; w literaturze polskiej wymienia go m.in. Jan Kochanowski w swoim programowym wierszu Muza (w. 44); nazwisko Porfyrio nosił antyczny komentator dzieł Horacego; pokrewne imię Porfyrios (pol. Porfiriusz) nosił m.in. neoplatoński filozof oraz jeden ze staroż. świętych chrześcijańskich. [przypis edytorski]
porfirogeneta (z gr. porphýra: purpura oraz gennētós: urodzony) — tytuł w greckojęzycznym Cesarstwie Wschodniorzymskim (ze stolicą w Konstantynopolu), nadawany synowi urodzonemu po wstąpieniu ojca na tron. [przypis edytorski]
porfir (z gr. porphyra: purpura) — efektowna skała magmowa składająca się z jednorodnej lub drobnoziarnistej masy (ciasta skalnego), w której tkwią powstałe wcześniej prakryształy. [przypis edytorski]
pragmatyczny (z gr. πράγμα: dzieło, sprawa, zwłaszcza ważna np. państwowa) — jako wyraz techniczny miał i ma przeróżne zastosowania w retoryce, historii, polityce. Kant użył go na oznaczenie pojęcia, które zwykle praktycznym nazywamy (oczywiście w szczuplejszym rozumieniu), tj. na oznaczenie przepisów, mogących znaleźć bezpośrednie w życiu potocznym zastosowanie (prawidła roztropności), zachowując dla wyrazu „praktyczny” wyższą, szlachetniejszą, „rozumową” doniosłość w dziedzinie moralności, w dziedzinie ideałów. [przypis redakcyjny]
prakseologia (z gr.) — teoria sprawnego działania; w Polsce zajmował się nią filozof Tadeusz Kotarbiński. [przypis edytorski]
proleptycznie (z gr.) — przewidująco, uprzedzając mające nastąpić wydarzenia. [przypis edytorski]
Promethidion (z gr.) — syn, potomek Prometeusza. [przypis edytorski]
proojmion (gr.) — wstęp a. modlitewny utwór poetycki. [przypis edytorski]
prora (gr.) — dziób okrętu. [przypis edytorski]
prostat (gr.) — opiekun, przełożony. [przypis edytorski]
prozelityzm (gr.) — skłanianie do przyjęcia innej wiary. [przypis redakcyjny]
prozopopeja (gr.) — tu: niepotrzebnie patetyczna gadanina. [przypis edytorski]
prytaneum a. prytaneion (gr.) — budowla, w której zbierało się zgromadzenie prytanów, tj. członków wielkiej rady. [przypis edytorski]
psalterion (z gr.) — dawny strunowy instrument muzyczny. [przypis edytorski]
Psyche (z gr.) — dusza, tchnienie. [przypis edytorski]
psychometria (z gr.) — obecność śladów psychicznych osoby w zamieszkiwanej przez nią przestrzeni. [przypis edytorski]
psycho-somatyczny (z gr.) — duchowo-cielesny; dziś w pisowni psychosomatyczny: dotyczący relacji psychicznych i cielesnych w organizmie, wynikający z oddziaływań psychiki na ciało. [przypis edytorski]
Pyrgopolinices (z gr. Πυργοπολινίκης) — szumne nazwisko przesławnego — w swym samochwalstwie — wojownika: „Warownych grodów pogromca”, „Basztomiastoburz”. [przypis tłumacza]