ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | polski


Znaleziono 47 przypisów.

accidens (łac., filoz.) — akcydens, nieistotna cecha rzeczy (bytu, filoz.: substancji), mogąca się zmieniać zależnie od okoliczności. [przypis edytorski]

akcydens (z łac., filoz.) — nieistotna cecha rzeczy (bytu, filoz.: substancji), mogąca się zmieniać zależnie od okoliczności. [przypis edytorski]

antropocentryzm (filoz.) — przekonanie, wg którego człowiek to ośrodek świata, a wszystko w przyrodzie dzieje się ze względu na niego. [przypis edytorski]

dialektyka (filoz.) — koncepcja, w której rzeczywistość jest zmienna i stanowi proces rozwijający się przez przeciwieństwa. [przypis edytorski]

dualizm psychofizyczny (filoz.) — pogląd w metafizyce i filozofii umysłu zakładający całkowitą odrębność i niezależność od siebie umysłu i ciała. [przypis edytorski]

élan vital (fr., filoz.) — pęd życiowy, w filozofii H. Bergsona czynnik stanowiący źródło aktywności wszystkich organizmów. [przypis edytorski]

eidetyczny (filoz.) — w terminologii filozofii fenomenologicznej o metodzie, analizie: umożliwiający, zwykle poprzez redukcję, uchwycenie istoty zjawiska (eidos). [przypis edytorski]

epifenomen (filoz.) — fenomen wtórny, uboczny, współwystępujący ze zjawiskiem głównym, ale niemający na nie wpływu; termin występujący gł. w epifenomenalizmie, stanowisku w filozofii umysłu, wg którego zjawiska psychiczne są tylko epifenomenami zjawisk fizjologicznych, zwłaszcza neurologicznych procesów mózgu. [przypis edytorski]

fakt (filoz.) — stan rzeczy, składnik świata rzeczywistego. [przypis edytorski]

fenomenalizm (filoz.) — pogląd filozoficzny głoszący, że człowiekowi są bezpośrednio dostępne tylko układy doznań zmysłowych i emocjonalnych (tzw. fenomeny) i nie istnieje możliwość bezpośredniego poznania bytów „samych w sobie”. [przypis edytorski]

fenomen (filoz.) — zjawisko; to, co jest dostępne za pośrednictwem zmysłów, a więc jest zależne od podmiotu postrzegającego. [przypis edytorski]

Gestaltqualität (niem., filoz.) — jakość postaciowa; termin utworzony przez Christiana von Ehrenfelsa (1859–1932), oznaczający jakość, która nie jest prostą sumą cech elementów składowych, lecz wynika z charakteru relacji pomiędzy tymi elementami. [przypis edytorski]

hipostaza (filoz.) — pojęcie abstrakcyjne traktowane jak konkretny, jednostkowy byt. [przypis edytorski]

hipostaza (filoz.) — uprzedmiotowienie, traktowanie bytu abstrakcyjnego jak konkretu. [przypis edytorski]

hipostaza (filoz.) — uprzedmiotowienie, traktowanie pojęcia abstrakcyjnego jak rzeczywistego bytu. [przypis edytorski]

hyletyczny (filoz.) — u Husserla odnoszący się do dziedziny doznań zmysłowych. [przypis edytorski]

immanentność (filoz.) — wewnętrzna cecha tkwiąca w czymś, niezależna od innych przedmiotów, niewynikająca z działania czynnika zewnętrznego. [przypis edytorski]

immanentny (filoz.) — tkwiący w czymś jako wewnętrzna cecha, niezależna od innych przedmiotów, niewynikająca z działania czynnika zewnętrznego. [przypis edytorski]

immanentny (filoz.) — tkwiący w czymś, niewynikający z działania czynnika zewnętrznego. [przypis edytorski]

immanentny (filoz.) — zawarty w czymś. [przypis edytorski]

inteligibilny (filoz.) — racjonalny, rozumowy; w filozofii Kanta, a po nim Schopenhauera, występuje rozróżnienie pomiędzy charakterem empirycznym, w którym uczynki jednostki, jako zjawiska, są powiązane z innymi zjawiskami i wynikają z nich na mocy praw przyrody, a charakterem inteligibilnym, wynikającym z wolnej woli i racjonalności podmiotu, który powoduje uczynki, lecz sam nie podlega żadnym warunkom zmysłowości. [przypis edytorski]

kategorie Arystotelesa (filoz.) — stworzona przez Arystotelesa lista 10 podstawowych kategorii opisujących wszelki byt: substancja, ilość, jakość, działanie, doznawanie, miejsce, czas, położenie, posiadanie, relacja. [przypis edytorski]

materializm (filoz.) — pogląd, który stanowi, że materia jest pierwotna wobec świata duchowego, który jest wytworem przyrody i społeczeństwa i pozostaje w ścisłej wobec nich zależności. [przypis edytorski]

materializm (filoz.) — stanowisko głoszące, że jedynym realnie, samoistnie istniejącym bytem jest materia; w szczególności jest ona pierwotna wobec świata duchowego, będącego wytworem przyrody i społeczeństwa i pozostającego w ścisłej wobec nich zależności. [przypis edytorski]

materia prima (łac., filoz.) — dosł.: materia pierwsza, pierwotna; podstawowy budulec świata; pojęcie z filoz. Arystotelesa oraz z alchemii. [przypis edytorski]

monistyczny (filoz.) — wywodzący całość bytu z jednej zasady. [przypis edytorski]

monizm (filoz.) — kierunek filozoficzny uznający (w przeciwieństwie do dualizmu), że natura całej rzeczywistości jest jednorodna, istnieje tylko jeden byt, który dopiero sztucznie można dzielić na wiele innych. [przypis edytorski]

monizm (filoz.) — pogląd, według którego natura całej rzeczywistości jest jednorodna, istnieje tylko jeden rodzaj tworzywa wszystkich rzeczy; w węższym znaczeniu: istnieje tylko jeden byt, który sztucznie można dzielić na wiele innych. [przypis edytorski]

naturalizm (filoz.) — odłam materializmu; pogląd ontologiczny, wedle którego istnieje tylko rzeczywistość materialna, podległa prawom przyrody, a rzeczywistości duchowej albo nie ma, albo wynika ona z praw natury i jest im podległa. [przypis edytorski]

palingeneza (z gr: ponowne narodzenie; filoz.) — ciągle odradzanie się świata lub istot żywych (przez reinkarnację). [przypis edytorski]

panteizm (filoz.) — pogląd utożsamiający Boga ze światem, z przyrodą. [przypis edytorski]

pozytywizm (filoz.) — kierunek filozoficzny głoszący, że jedyną pewną wiedzą jest wiedza naukowa, zdobywana tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej. [przypis edytorski]

pozytywizm (filoz.) — kierunek filozoficzny głoszący, że jedyną pewną wiedzą jest wiedza naukowa, zdobywana tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej; jeden z głównych nurtów filozofii w XIX i XX w. [przypis edytorski]

pragmatyzm (filoz.) — system filozoficzny, którego ważnym elementem jest teoria prawdy akcentująca konieczność analizy użyteczności wynikającej z przyjęcia danego twierdzenia za prawdziwe; wg krytyków pragmatyzm utożsamia prawdziwość z korzyścią. [przypis edytorski]

probabilizm (filoz.) — doktryna, która uznaje, że w pewnych dziedzinach nauki lub etyki, kiedy nie można uzyskać wiedzy pewnej, można wówczas przyjąć hipotezy o wysokim prawdopodobieństwie. [przypis edytorski]

przyczyna celowa (filoz.) — w filozofii Arystotelesa jedna z czterech przyczyn koniecznych do zaistnienia rzeczy: powstanie rzeczy musi służyć pewnemu celowi. [przypis edytorski]

psychologizm (filoz.) — pogląd zakładający, że czynniki psychologiczne mają determinujący i najważniejszy charakter, albo wręcz stanowią osnowę zjawisk. [przypis edytorski]

sofistyka (filoz.) — nurt filozoficzny o orientacji humanistycznej i relatywistycznej, rozwijany w V i IV w. p.n.e. w Grecji. [przypis edytorski]

solipsyzm (filoz., z łac. solus ipse: ja sam) — stanowisko filozoficzne, według którego bezsprzecznie istnieje tylko jeden podmiot i przedmiot: własny poznający umysł („ja”), natomiast rzeczywistość: inni ludzie, rzeczy itd., są wytworami umysłu, zespołami subiektywnych wrażeń. [przypis edytorski]

spirytualizm (filoz.) — stanowisko głoszące, że realnie istnieją wyłącznie byty duchowe (dusze). [przypis edytorski]

spirytualizm (filoz., z łac.) — stanowisko głoszące, że realnie istnieją wyłącznie byty duchowe (dusze). [przypis edytorski]

supranaturalista (filoz.) — zwolennik poglądu przyjmującego istnienie świata nadprzyrodzonego, który różni się od świata naturalnego i na niego wpływa. [przypis edytorski]

teleologiczny (filoz., z gr. télos: koniec, cel, oraz logos: teoria, nauka) — taki, który zakłada, że rzeczy i zjawiska mają swój pewien cel, a nie tylko przyczyny. [przypis edytorski]

transcendentalny (filoz.) — wykraczający poza granice umysłu (rozumu), dotyczący apriorycznych form poznania. [przypis edytorski]