Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5942 przypisów.
Zakon Św. Jana z Jerozolimy — pot. joannici, szpitalnicy a. kawalerowie maltańscy: zakon rycerski założony w XII w., pierwotnie zajmujący się strzeżeniem bezpieczeństwa wewnętrznego w Królestwie Jerozolimskim. Po upadku Królestwa w 1291 zakon przeniósł się razem z templariuszami na Cypr; w 1309 zajęli wyspę Rodos (odtąd zwani Kawalerami Rodyjskimi). Po likwidacji zakonu templariuszy w 1317 papież przekazał joannitom większość ich dóbr i ziem. W 1522 Rodos została zdobyta przez Imperium Osmańskie, w 1530 cesarz Karol V roku pozwolił Kawalerom Rodyjskim osiedlić się na Malcie, gdzie przyjęli używaną do dziś nazwę Kawalerów Maltańskich. W 1798 Maltę zajęła flota Napoleona; po upadku Napoleona odzyskali część posiadłości, ale trudności finansowe zmusiły zakon do ich porzucenia i przeniesienia siedziby do Rzymu. Funkcjonują jako instytucja dobroczynna, opiekująca się chorymi i rannymi. [przypis edytorski]
zakon seraficzny a. zakon seraficki — nazwa używana w odniesieniu do wszystkich trzech gałęzi zakonu franciszkanów, związana z legendą mówiącą, że kiedy św. Franciszek otrzymał dar stygmatów na górze La Verna (łac. Alvernia) w Toskanii, ukazał mu się Jezus pod postacią Serafina, czyli anioła o sześciu skrzydłach. W miejscu tego objawienia założono pustelnię franciszkańską. [przypis edytorski]
zakonserwowan — daw. forma skrócona od: zakonserwowany. [przypis edytorski]
zakon (starop.) — prawo, zbiór praw; także: wyznanie, religia. [przypis edytorski]
zakon stary (daw.) — Stary Testament, judaistyczna część Biblii. [przypis edytorski]
zakon (tu daw.) — prawo, kanon zasad. [przypis edytorski]
zakon (tu daw.) — prawo, przepisy religijne zawarte w Biblii. [przypis edytorski]
zakon (tu daw.) — prawo; przepisy religijne zawarte w Biblii. [przypis edytorski]
zakon (tu daw.) — prawo, reguła; zbiór praw. [przypis edytorski]
Zakon — tu: prawo Boże. [przypis edytorski]
zakon — tu: prawo, przepisy religijne. [przypis edytorski]
zakon — tu: prawo. [przypis edytorski]
Zakopane — obecnie miasto w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. [przypis edytorski]
Zakopane — polskie miasto powiatowe w województwie małopolskim, położone u podnóża Tatr. [przypis edytorski]
Zakopane — polskie miasto w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. [przypis edytorski]
Zakopiański Zamek — obecna nazwa to Kalacka Turnia. [przypis edytorski]
zakordonowany — tu: taki, który znalazł się za granicą; od daw. zakordonowy: zagraniczny. [przypis edytorski]
zakować (reg.) — zakukać. [przypis edytorski]
zakowany (starop.) — zakuty; wzmocniony (żelaznym) okuciem. [przypis edytorski]
za kratą — tj. w klasztorze. [przypis edytorski]
za kratę wyfrunę — losy autorki wiersza, Heli Blumengraber, nie są znane, ale ten fragment sugeruje, że w czasie wojny przebywała w zamknięciu: być może w getcie, więzieniu, obozie koncentracyjnym, obozie pracy lub obozie zagłady. [przypis edytorski]
zakrawać na — tu: zmierzać do. [przypis edytorski]
zakreślon — skrócona forma od: zakreślony. [przypis edytorski]
zakres — tu: zasięg. [przypis edytorski]
zakrystian — osoba nadzorująca zakrystię. [przypis edytorski]
zakrystian — sługa kościelny opiekujący się świątynią, przedmiotami liturgicznymi (naczyniami i szatami) oraz przygotowujący kapłanów do obrzędów w kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]
zakrystian (wł. sacristia a. sacrista) — osoba świecka lub duchowna niższej rangi sprawująca nadzór nad zakrystią (bocznym pomieszczeniem w świątyniach chrześc. służącym do przechowywania szat i naczyń liturgicznych oraz do przygotowania się do sprawowania obrzędów); do jej obowiązków należy pomaganie kapłanowi podczas odprawiania mszy i sprawowaniu obrzędów (przy pogrzebach, chrztach, ślubach itd.), otwieranie i zamykanie drzwi świątyni (odźwierny), sygnalizowanie dzwonem odbywających się uroczystości kościelnych (dzwonnik), dbanie o porządek w świątyni, pomoc w ubieraniu kapłana i in.; też: kościelny. [przypis edytorski]
zakrystyjan (z łac. sacrista) — dziś: zakrystianin, sługa kościelny opiekujący się świątynią, przedmiotami liturgicznymi (naczyniami i szatami) oraz przygotowujący kapłanów do obrzędów w kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]
zakrystyjan (z łac. sacrista) — dziś: zakrystian, sługa kościelny opiekujący się świątynią, przedmiotami liturgicznymi (naczyniami i szatami) oraz przygotowujący kapłanów do obrzędów w kościele rzymskokatolickim. [przypis edytorski]
Zakrzewski, Wincenty Walenty Ignacy (1844–1918) — historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1872 r.; w roku akademickim 1890/1891 rektor tegoż uniwersytetu), od 1881 r. członek Akademii Umiejętności; autor prac na temat dziejów politycznych Polski w XVI w. i studiów o reformacji w Polsce (m.in. Powstanie i wzrost reformacji w Polsce 1520–1572 1870, Stosunki Stolicy Apostolskiej z Iwanem Groźnym, Carem i Wielkim Księciem Moskiewskim 1872, Po ucieczce Henryka, dzieje bezkrólewia 1574–1575 1878, Stefan Batory, przegląd historii jego panowania i program dalszych nad nią badań 1887, a także przekrojowych publikacji podręcznikowych z zakresu historii nowożytnej; wraz ze Stanisławem Smolką kierował zespołem badaczy przeszukujących archiwa watykańskie pod kątem materiałów źródłowych do historii Polski. [przypis edytorski]
Zakrzewski Wyssogota, Ignacy (1745–1802) — pierwszy prezydent Warszawy, wybrany 16 kwietnia 1792, usunięty 18 maja 1792 przez konfederację targowicką; w kwietniu 1794 po wypędzeniu Rosjan ze stolicy w wyniku insurekcji warszawskiej objął ponownie prezydenturę; przewodniczący Rady Zastępczej Tymczasowej, następnie członek Rady Najwyższej Narodowej; po upadku powstania wywieziony do Petersburga, uwolniony w 1796. [przypis edytorski]
za który (…) dostanie (daw.) — za który dostać można. [przypis edytorski]
za kupią (daw.) — na handel. [przypis edytorski]
zakupna — dziś: zakupy. [przypis edytorski]
zakupno (daw.) — zakup, kupno. [przypis edytorski]
zakupno — dziś: kupno a. zakup. [przypis edytorski]
zakupno — dziś: kupno, zakup. [przypis edytorski]
zakurek — kurzawa, wiatr niosący pył śnieżny. [przypis edytorski]
zakurzon — zakurzony (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]
zakusić (starop.) — zakąsić; ugryźć; spróbować. [przypis edytorski]
zakusi (ros.) — zakąście. [przypis edytorski]
zakusy — próby zdobycia czegoś. [przypis edytorski]
zakutać — owinąć. [przypis edytorski]
zakwefione kobiety — w kulturze muzułmańskiej kobiety zasłaniają twarz specjalną zasłoną, kwefem. [przypis edytorski]
zakwefiony — mający twarz osłoniętą kwefem, tj. zasłoną z tkaniny. [przypis edytorski]
zakwestionować — podać w wątpliwość słuszność czegoś. [przypis edytorski]
zakwilić — zapłakać. [przypis edytorski]
Załączona tablica symbolów — wskazany spis znajduje się na końcu tomu. [przypis edytorski]
załączona w Uwagach mapka — uwagi autora zostały włączone w tekst w odpowiednich miejscach jako przypisy autorskie; z przyczyn technicznych mapka okolic Wilczy nie mogła być uwzględniona w tej publikacji. [przypis edytorski]
załamany — zagięty. [przypis edytorski]
załamują karty — tj. znaczą w ten sposób karty do gry, oszukują w grze. [przypis edytorski]
załatwię to (…) — w oryg. niem.: „Werd' ich besorgen” grinste Ostap („Postaram się”, uśmiechnął się Ostap); red. WL. [przypis edytorski]
załgać się — tu: zakraść się, wśliznąć się. [przypis edytorski]
załoga a. załóg — tu: rękojmia. [przypis edytorski]
załoga (daw.) — zapomoga, subsydium, dziś powiedzielibyśmy „pożywienie”. [przypis edytorski]
załoga (daw.) — zasadzka. [przypis edytorski]
Załoga G (jap. Kagaku ninja tai Gatchaman) — japoński serial anime o tematyce science-fiction emitowany początkowo w latach 1972–1974, w Polsce po raz pierwszy emitowany w latach 1980–1981 na antenie TVP 1 początkowo pod tytułem Wojna planet. [przypis edytorski]
załoga — tu: zabezpieczenie. [przypis edytorski]
załoga — tu: zastaw, gwarancja. [przypis edytorski]
założone (…) od innych — dziś popr.: założone przez innych. [przypis edytorski]
założyć — tu: zasłonić. [przypis edytorski]
założył kościół św. Piotra w mieście Pięciokościelnym Bazoarium — w łac. oryg. Eclesiam sancti Petri de Bozoario inchoavit”. Miasto identyfikowano w tradycji rozmaicie (Borsod nad Cisą, Vasvar nad Raabą, Pécs/Pecz w płd.-zach. Węgrzech, zw. też Fünfkirchen); jednakże wychodząc od śladów założenia kościelnego ufundowanego przez króla Piotra, należy uznać, że chodzi tu o Starą Budę (dziś prawobrzeżna dzielnica Budapesztu; jej węg. nazwę Budavár zapisywano w romańskich tekstach jako Baduaria, Bedoara, Boduaria a. Bezuara); kościół pod wezwaniem św. Piotra w Budzie został zniszczony przez Tatarów w 1241 r. [przypis edytorski]
załubnie — obszerne, kryte sanie. [przypis edytorski]
zalać (…) pałę (pot.) — upić się. [przypis edytorski]
zalać pałkę (pot.) — upić się. [przypis edytorski]
zalać sadła za skórę — dokuczyć komuś. [przypis edytorski]
zalać sadła za skórę (fraz. pot.) — bardzo dotkliwie dokuczyć komuś. [przypis edytorski]
zalać sadła za skórę (fraz.) — uprzykrzać komuś życie, dręczyć kogoś, dokuczać komuś. [przypis edytorski]
za laty (starop. forma) — z latami, z czasem. [przypis edytorski]
za laty (starop. forma) — z latami; z czasem. [przypis edytorski]
zalęk (daw.) — lęk. [przypis edytorski]
zalecać się czymś (daw.) — mieć jakąś zaletę. [przypis edytorski]
zaledwiem połknął — inaczej: zaledwie połknąłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zaledwiem rozpoczął — inaczej: zaledwie rozpocząłem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]
zaledwiem was (…) opuściła — inaczej: zaledwie was opuściłam (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zaledwiem zaczął — inaczej: zaledwie zacząłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zaledwie parę lat temu — tj. w 1926 roku. [przypis edytorski]
zaledwieśmy przebyli — zaledwie przebyliśmy. [przypis edytorski]
zaledwieśmy to uczynili — inaczej: zaledwie to uczyniliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
zaledwieśmy usiedli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zaledwie usiedliśmy. [przypis edytorski]
zaledwieśmy wjechali — konstrukcja z ruchomą końcówka czasownika; inaczej: zaledwie wjechaliśmy. [przypis edytorski]
zaledwie — tu: ledwo. [przypis edytorski]
zaledwo — dziś: zaledwie. [przypis edytorski]
zaledwoś (…) rozpalił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: zaledwo rozpaliłeś. [przypis edytorski]
zalegać (starop.) — tu: rozciągać się. [przypis edytorski]
zalepły — dziś popr.: zalepiły się; zakrzepły. [przypis edytorski]
Zaleski, Bohdan (1802–1886) — polski poeta okresu romantyzmu, przynależący do tzw. „szkoły ukraińskiej”. [przypis edytorski]
Zaleski, Bronisław (1819–1880) — polski i białoruski działacz społeczny, pisarz, publicysta; przyjaciel Tarasa Szewczenki, z którym poznał się podczas zesłania w Orenburgu. [przypis edytorski]
Zaleski, Józef Bohdan (1802–1886) — poeta romantyczny, przedstawiciel tzw. szkoły ukraińskiej, autor m.in. poematu Duma o Wacławie i zbioru wierszy Duch od stepu oraz słów do kilku pieśni F. Chopina. [przypis edytorski]
zaleszczycka szosa — Zaleszczyki, miasto w obwodzie tarnopolskim Ukrainy; to tutaj, przez przejście graniczne, rząd oraz niedobitki polskich wojsk miały po 17 września 1939 r. uciekać samochodami do Rumunii. [przypis edytorski]
zaleta — tu: zasługa. [przypis edytorski]
zalewać komuś sadła za skórę — robić komuś na złość, naprzykrzać się. [przypis edytorski]
zalewka — libacja, wylanie części wina z kielicha w ofierze dla bóstw. [przypis edytorski]
Zalewski, Kazimierz (1849–1919) — dramatopisarz, krytyk teatralny, tłumacz, od 1875 redaktor założonego przez siebie „Wieku”, współdyrektor Warszawskich Teatrów Rządowych. [przypis edytorski]
Zalewski, Kazimierz (1849–1919) — dramatopisarz, krytyk teatralny, tłumacz, od 1875 r. redaktor założonego przez siebie „Wieku”, współdyrektor Warszawskich Teatrów Rządowych. [przypis edytorski]
zależeć (daw.) — tu: polegać. [przypis edytorski]
zależeć na czym (daw.) — tu: polegać na czym. [przypis edytorski]
zależeć na czym — dziś w tym znaczeniu: zależeć od czego. [przypis edytorski]
zależeć na czymś (daw.) — polegać na czymś. [przypis edytorski]
zależeć na (daw.) — tu: polegać na. [przypis edytorski]