Kochanowski, Jan
Tren XV. (Erato złotowłosa i ty, wdzięczna lutni...)
http://www.wolnelektury.pl/lektura/treny
Wilczek, Piotr
Sekuła, Aleksandra
Sutkowska, Olga
Fundacja Nowoczesna Polska
Renesans
Liryka
Tren
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.
http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/treny-tren-xv
Jan Kochanowski, Treny, Drukarnia Łazarzowa, wyd. 2, Kraków, 1583
Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584
1655
xml
text
text
2009-04-28
pol
http://redakcja.wolnelektury.pl/media/dynamic/cover/image/847.jpg
Memory seeps from my veins, slightly everything@Flickr, CC BY 2.0
http://redakcja.wolnelektury.pl/cover/image/847
Jan Kochanowski
Treny
Tren XV. (Erato złotowłosa i ty, wdzięczna lutni...)W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego.
EratoErato --- jedna z dziewięciu Muz, Muza poezji miłosnej zazwyczaj przedstawiana z lirą. złotowłosa i ty, wdzięcznawdzięczny* (starop.) --- miły, przyjemny. lutnilutni (tu daw. forma W. lp) --- dziś: lutnio.zob. Tren VI, w. 3; XIV, w. 7; XVI, 3,/
Skąd pociechę w swych troskach biorą ludzie smutni,/
Uspokójcie na chwilę strapioną myślstrapiona myśl --- strapiony umysł, duszę. moję,/
Póki jeszcze kamienny w polu słup nie stojępóki jeszcze kamienny w polu słup nie stoję --- dopóki jeszcze nie zamieniłem się w kamień; zob. też w. 25 o skamieniałej Niobe.,/
Lejąc ledweledwe (starop.) --- ledwie, zaledwie. nie krwawy płacz przez marmórmarmór --- daw. pisownia wyrazu marmur. żywymarmór żywy --- żyjący marmur.,/
Żalu ciężkiego pamięćpamięć* --- tu: znak upamiętniający lub pamiętanie.zob. Tren XIII, w. 16: pamiątka i znak nieszczęśliwy./
Mylę sie, czyliczyli* (starop.) --- czy też. patrząc na ludzkie przygody/
Skromniej człowiek uważauważać* (starop.) --- dostrzegać i oceniać. i swe własne szkody?/
Nieszczesna matkoNieszczesna matko --- apostrofa do Niobe.zob. Tren IV (jesli przyczytaćprzyczytać (starop.) --- przypisać. możemy/
Nieszcześciu, co przeprze --- przez.zob. Tren I, w. 16 głupi rozum swój cierpiemy),/
Gdzie teraz twych siedmsiedm --- daw. forma wyrazu siedem. synów i dziewek tak wieletak wiele* (daw.) --- tyle samo, drugie tyle.?/
Gdzie pociecha? Gdzie radość i twoje wesele?/
Widzę czternaście mogił; a ty nieszcześliwa/
I podobno tak długo nad woląnad wolą* (starop.) --- wbrew woli. swą żywa
Obłapiasz zimne groby, w których (ach niebogo!)
Składłaśskłaść (forma starop.) --- złożyć. dziateczki swoje zagubionezagubiony --- tu: pomordowany, unicestwiony. srogo./
Takie więc kwiaty leżą kosą podsieczone/
Albo deszczem gwałtownym na ziemię złożone./
W którą nadzieję żywiesz?w którą nadzieję żywiesz? (starop.) --- jaką nadzieją żyjesz? Czego czekasz więcej?/
Czemu śmiercią żałości nie zbywasznie zbywasz (starop.) --- nie pozbywasz (się). co pręcejpręcej (starop.) --- daw. pisownia wyrazu prędzej.?/
A wasze prętkieprętki (starop.) --- daw. pisownia wyrazu prędki. strzały albo łuk co czyni/
Niepochybnyniepochybny (starop.) --- nie chybiający, ten który nie chybia (celu)., o FebeFebe --- Febusie; Febus (Apollo) w mit. gr. syn Zeusa i Latony, czasami utożsamiany z bogiem słońca Heliosem; był bogiem muzyki, poezji, łucznictwa, proroctw i sztuki lekarskiej. i mściwa boginimściwa bogini ---- Diana, staroż. bogini rz. utożsamiana z gr. Artemidą; uważana za boginię księżyca, polowania i lasów.?/
Albo z gniewu (bo winna), albo więc z lutościlutość* (starop.) --- litość (obecnie rzadko używa się wyrazu luty w znaczeniu srogi; por. nazwę drugiego miesiąca w roku)./
Dokonajciedokonać* (daw.) --- położyć kres., prze Bogaprze Boga --- przez Boga, na Boga.zob. też Tren I, jej biednej starości./
Nowa pomstapomsta --- zemsta (zob. współczesne wyrażenie pomścić kogoś)., nowa kaźńkaźń (daw.) --- męka, kara. hardąhardy --- dumny.zob. Tren XI, w. 10 myśl potkałapotkała (forma starop.) --- spotkała.:/
Dziatek płacząc, NijobeNijobe --- forma wyrazu Niobe utworzona dla rytmu. sama skamieniała/
I stoi na Sypiluna Sipylu --- Sipylus (łac.), Sypilos (gr.): góra w Azji Mniejszej, na którą została przeniesiona przez trąbę powietrzną skamieniała Niobe. marmór nieprzetrwanynieprzetrwany (starop.) --- taki, którego nie można przetrwać, trwający wiecznie.,/
Jednak i pod kamieniem żywiążywią (forma starop.) --- żyją. skryte rany./
Jej bowiem łzy serdeczne skałę przenikają/
I przeźroczystym z góry strumieniem spadają,/
Skąd źwierzźwierz (starop.) --- zwierzę. i ptastwoptastwo (starop.) --- ptactwo, ptaki. pije; a ta w wiecznym pęciew wiecznym pęcie (forma starop.) --- w wiecznych pętach, więzach; pęto: więzy./
Tkwitkwić --- tu: sterczeć, być na widoku. w rogu skały wiatrom szalonymszalony --- tu: bardzo wielki, przekraczający normę. na wstręcietkwi na wstręcie (starop.) --- stanowi przeszkodę, zawadę../
Ten grób nie jest na martwym, ten martwy nie w grobie,/
Ale samże jest martwym, samże grobem sobie.