Kochanowski, Jan
Tren XIV. (Gdzie te wrota nieszczęsne, któremi przed laty...)
http://www.wolnelektury.pl/lektura/treny
Wilczek, Piotr
Sekuła, Aleksandra
Sutkowska, Olga
Fundacja Nowoczesna Polska
Renesans
Liryka
Tren
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.
http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/treny-tren-xiv
Jan Kochanowski, Treny, Drukarnia Łazarzowa, wyd. 2, Kraków, 1583
Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584
1655
xml
text
text
2009-04-28
pol
http://redakcja.wolnelektury.pl/media/dynamic/cover/image/845.jpg
welcome winter, slightly everything@Flickr, CC BY 2.0
http://redakcja.wolnelektury.pl/cover/image/845
Jan Kochanowski
Treny
Tren XIV. (Gdzie te wrota nieszczęsne, któremi przed laty...)W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego.
Gdzie te wrota nieszczesnewrota nieszczesne --- były one nieszczęsne, gdyż ci którzy przez nie przechodzili byli nieszczęśliwi, gdyż pozbawieni największego dobra: życia., któremi przed laty/
Puszczał sie w ziemięPuszczał sie w ziemie --- wyprawiał się w głąb ziemi, w drogę pod ziemię. OrfeusOrfeusz --- w mit. gr. poeta tracki, który potrafił poruszyć za pomocą swej muzyki nawet rzeczy nieożywione. Kiedy zmarła jego żona Eurydyka udał się do podziemi i tak oczarował Plutona, że uwolnił on Eurydykę pod warunkiem, że Orfeusz nie odwróci się, dopóki nie wyjdą na ziemię. Kiedy już mieli postawić swe stopy na ziemi, Orfeusz odwrócił się i Eurydyka natychmiast zniknęła. Ogromny żal Orfeusza po powtórnej stracie żony tak rozwścieczył trackie kobiety, że w czasie jednej z orgii z okazji bachanaliów rozerwały go na strzępy., szukając swej straty,/
Żebychżebych (starop.) --- żebym. ja też tąż ścieżką swej namilszej córy/
Poszedł szukać i onon* --- tu: ten. bród mógł przebyć, przez który/
Srogi jakiś przewoźnik wozi blade cieniebród (...) przez który/ Srogi jakiś przewoźnik wozi blade cienie --- srogi przewoźnik: Charon.zob. też Tren X/
I w lasy niewesołe cyprysowecyprys --- drzewo żałobne, poświęcone przez Rzymian Plutonowi, ponieważ raz ścięte nie odrasta; uważa się, że było kiedyś używane do wyrobu trumien; Grecy i Rzymianie kładli do trumien gałązki cyprysu; jest to drzewo cmentarne. żenieżenie (forma starop.) --- gna, pędzi../
A ty mię nie zostawajnie zostawaj --- nie zostawiaj, nie opuszczaj., wdzięcznawdzięczny* (starop.) --- miły, przyjemny. lutnilutni (starop.; W. lp) --- lutnio.zob. Treny VI, w. 3; XV, 1; XVI, 3 moja,/
Ale ze mną pospołupospołu (daw.) --- razem, wespół (por. rzadko już używany wyraz społem: razem). pódźpódź (forma starop.)--- pójdź, chodź. aż do pokojado pokoja (forma starop.) --- do pokoju./
Surowego PlutonaPluton --- w mit. rz. władca świata podziemnego, syn Saturna, brat Jupitera i mąż Prozerpiny (gr. Persefony).: owaowa (starop.) --- słowo wyrażające możliwość, że coś się stanie. go [to] łzami,/
To temi żałosnemi zmiękczywazmiękczywa (forma starop., tzw. liczba podwójna) --- zmiękczymy (ja i moja lutnia). pieśniami,/
Że mi moję namilszą dziewkę jeszcze wróci,/
A ten nieuśmierzonynieuśmierzony (starop.) --- taki, który nie da się uśmierzyć, opanować. we mnie żal ukróciukrócić --- zmniejszyć, powstrzymać../
Zginąć ci mu nie może; tuć sie wszystkim zostać,/
Niech sie tylko niedoszłejniedoszły (starop.) --- niedojrzały. jagodzie da dostaćdostać* (starop.) --- dojrzeć../
Gdzie bygdzieby (starop.) --- jakżeby, niepodobna by. też tak kamienne ten Bóg serce nosił,/
Żeby tam smutny człowiek już nic nie uprosił./
Cóż temu rzec?Cóż temu rzec? (starop.) --- co na to powiedzieć; pytanie retoryczne, sugerujące bezradność. Więc tamże już za jedną drogąza jedną drogą --- jednocześnie./
Zostać, a z duszą zarazzaraz* --- jednocześnie, za jednym razem.zob. Tren I, w. 5 zewleczewlec (starop.) --- zrzucić, zdjąć. troskę srogą.