Cyprian Kamil Norwid Słodycz TRAGEDIA W SCENIE JEDNEJ ISBN 978-83-288-2538-3 Do czytelnika Po niedługim zastanowieniu czytelnik łaskawy przekona się, iż paru tym kartom dlatego tylko nazwiska tragedii by odmówił, że… tylko parę kart! Powodu tej natury nie usłuchał autor. OSOBY: * Kajus Veletrius, arcykapłan Jowisza i senator * Pamfilius, gramatyk, klient Veletriusa * Klucznik więzienia Vesty * Święty Paweł, apostoł Rzecz dzieje się w willi Veletriusa pod Rzymem za panowania Nerona Imperatora. / Łaźnia w ogrodzie Veletriusa. W głębi korytarz, za którym zieloność drzew, po lewej stronie porfirowa wanna, w którą (spod stóp statuy wyżej umieszczonej) spada woda, po prawej stronie sofa, na której Veletrius, u nóg jego siedzenie niższe. / KAJUS VELETRIUS Julia Murcja co rzekła, gdy chleb jej spuszczono?… KLUCZNIK Wzniosła oczy i chwilę była zamyśloną… A potem rzekła: «Dzięki!» i chleba kruszynę Podała myszy, która tam ma swą szczelinę… KAJUS VELETRIUS Po siedmiu dniach bez jadła przebytych zapewne Można mi było słowo przynieść więcej rzewne… Ustąp!… KLUCZNIK Uchodzę… KAJUS VELETRIUS … W świętym westalek więzieniu Ni mysz być nie powinna, ni szczelin w kamieniu… Idź precz!… Pamfilius albo inny klient który Niech mi Arystofana czytać przyjdzie chóry, W szacie krótkiej, by akcję dołączał do rzeczy… Klucznik wychodzi. Który jest Bóg, co Murcję w swojej trzyma pieczy?… po chwili: Mógłbym o chrześcijaństwa posądzić wyznanie I zabić… Cóż stąd?… Moje nad nią panowanie Czy się rozszerzy — albo, w kwiat gdy zmieni duszę (Jeśli mam Platonowi wierzyć), kwiat czyż wzruszę? PAMFILIUS / Z wazą w ręku. / Przynoszę Żaby, Osy, Ptaki… KAJUS VELETRIUS … i Niewiasty. Postaw to! Usiądź! PAMFILIUS / Siadając u stóp Veletriusa. / … Słusznie, że do jednej kasty Z płazami i owady ginecej się liczy… Pomysł jest gorzki, śmiały, ale malowniczy… po chwili, śledząc spojrzenie Veletriusa Szkoda — zaiste, szkoda, że kapłaństwa godność I senatorstwa pewną usuwa łagodność… To jest, pewną wesołość… KAJUS VELETRIUS … Jako? PAMFILIUS … Mówię: kto wié, Mielibyśmy równego Arystofanowi!… po chwili, zamieniając gest i akcent Czy dosyć widzów objął amfiteatr nowy?… KAJUS VELETRIUS Zapewne, że to nie jest drugi Flawiusowy, Lecz pierwszy jako wybór widzów… PAMFILIUS / Głośno, lecz na stronie: / … ścisłość mowy Lakońska!… KAJUS VELETRIUS … O, Pamfilius, powiedz mi a szczerze… PAMFILIUS / przerywając / Przez Minerwę… KAJUS VELETRIUS Skąd… siła… ta… się… dziwna bierze U chrześcijan?… Osaczone widziałem żołnierze Z legionów starych, sławnych gladiatorów znałem… Wszystko to nie to… PAMFILIUS / Przybierając gest i akcent poważny: / …Cnota u nas jest zapałem, Iskrą boską… U chrześcijan ciemnych jest to niby Płyn… eter… płyn przejrzysty jak lodowe szyby. Principium wody, zda się, zamiast ognia kładą, Stąd ta oziębłość, która staje się aż zdradą, I stąd ta pewna… słodycz!… Bo nie wiem nazwiska Rzeczy, której istoty nie poznałem z bliska… KAJUS VELETRIUS Zaprawdę — by w przedmiocie mówić bezimiennym, Przypuśćmy to nazwisko… na czas dysertacji… PAMFILIUS / Podejmując: / Ja bym na przykład nazwał wodnisto-płomiennym Systemat mój… KAJUS VELETRIUS … A to by nie było bez racji, Przeto, iż sam się własnym niszczy zaprzeczeniem… PAMFILIUS / Na stronie, ale głośno: / Sokrates!… KAJUS VELETRIUS Tym czy owym nazwana imieniem, Rzecz tąż samą zostanie… Nie mówię: cywilnie, Lecz mówię: naturalnie… Możemy zwać mylnie… PAMFILIUS / Pochylając czoło: / Platonowi cóż powiem!… po chwili Za Tybrem raz, pomnę, Przechodząc, widzę — wazy dwie stoją ogromne Przed małym sklepem rzeczy treści rozmaitej. A wazy były piękne, jedna bazaltowa, W której balsamu nieco i czerep rozbity. W drugiej pisma; ta mniejsza i alabastrowa, Sfinksa pokryta maską… / Po chwili, uważając, azali Veletrius słucha treści / … Owoż w rękopismach onych Znalazłem życiorysy chrześcijan potraconych… I o Chrystusie onę Odyseję płaską… Jest coś, co oni zowią słodyczą i łaską… KAJUS VELETRIUS Coś jest… Zarzuca kraj szaty na oczy i zasypia. / Pamfilius powoli się podnosi i na palcach wychodzi. / KAJUS VELETRIUS / Marząc w półśnie: / Coś jest… tę mając siłę, z którą lwa on głaszcze, Głodnego lwa, a lew się ociera, Jak kot, o goleń jego i zatrzaska paszczę… Tę siłę, z której owy śpiewając umiera… Albo i Murcja… siłę tę mając… …Starcze! Ty w płaszczu czerwonym, Bosy, co w fałdach szaty, gdzie my mamy cienie, Masz blask i z mieczem stoisz świeżo wyostrzonym… Ty mówisz, że dać możesz mi to zanielenie… Słucham… ŚW. PAWEŁ / W widzeniu Veletriusa: / …To zanielenie, które nie przesilą Katownie, dać ci mogę i będziesz nim leczył. Lecz na cóż chcesz tej łaski?… KAJUS VELETRIUS / Rychło i nieprzytomnie: / Żebym ją… zniweczył!… ŚW. PAWEŁ / Dotykając ramienia Veletriusowego końcem miecza: / Julia Murcja umarła… / Św. Paweł znika, Klucznik wchodzi. / KAJUS VELETRIUS / Porywając się ku Klucznikowi: / Umarła?!… KLUCZNIK …Przed chwilą. ----- Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, dostępna jest na stronie wolnelektury.pl. Wersja lektury w opracowaniu merytorycznym i krytycznym (przypisy i motywy) dostępna jest na stronie http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/slodycz. Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska. Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur. Ten utwór jest w domenie publicznej. Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3: https://artlibre.org/licence/lal/pl/ Fundacja Nowoczesna Polska zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur: https://wolnelektury.pl/info/zasady-wykorzystania/ Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki. Tekst opracowany na podstawie: Cyprian Kamil Norwid, Dzieła Cyprjana Norwida (drobne utwory poetyckie-poematy-utwory dramatyczne-legendy, nowele, gawędy-przekłady-rozprawy wierszem i prozą), Spółka Wydawnicza "Parnas Polski", Warszawa 1934 Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN. Opracowanie redakcyjne i przypisy: Marta Niedziałkowska, Aleksandra Sekuła. ISBN-978-83-288-2538-3