literature
Jerzy
Liebert
Moses Krumholc
2002
pol
Dorota
Kowalska
Gąssowska
Hanna
Marta
Niedziałkowska
Gąssowska
Hanna
book2fb2
2011-09-27
http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/gusla-iv-moses-krumholc
0
Fundacja Nowoczesna Polska
Jerzy Liebert
VI
Moses Krumholc
Utwór opracowany został w ramach projektu
Wolne Lektury
przez fundację
Nowoczesna Polska.
Na rumuńskiej granicy,
W samym sercu Wyżnicy[1],
Moses Krumholc po dziadkach
Ma dom własny i tartak.
Za dnia kłód tartych zgrzyty,
Bierwionowe[2] skowyty,
W szlochu tracza[3] zajadłym
Desek spazm i drzew skamły[4].
Za to w wieczór świąteczny
Słychać w rynku szum rzeczny
I do okien Krumholca
Wpada światło miesiąca[5].
Ruski smęt kalinowy…
Ruś wyrusza na łowy,
Goni szumki i dumki…
Mosesowe frasunki[6]…
Bo choć Moses rachuje,
Drzewem dobrze handluje,
Deski w lejach[7] pienięży[8]:
Nie ma rady na księżyc!
W duszy ciemno i śpiewno…
Jakże zmóc taką rzewność?
I dylemat odwieczny:
Mój to smęt, czy szum rzeczny?
A i także po dziadkach —
Mosesowa zagadka:
Na pół płacz, na pół cichość —
Cetno w sercu czy licho[9]?
Niby jasne — noc ruska,
Czeremoszski[10] nurt pluska,
Chłodek rześki w ulicy:
Mieszka Moses w Wyżnicy.
Niby tak… tak… jest pewny,
Że ma tutaj skład drzewny,
Lecz najtrudniej jest właśnie
Rzecz tę sobie wyjaśnić.
Rzecz tę w sobie rozwikłać —
Bo to w Kutach[11] na przykład,
Też jest tartak jak tutaj,
A to przecież jest w Kutach…
Też jak tutaj o zmierzchu
Rude rogi na wierzchu,
Szumy rzeczne pod traczem…
Coś to tak… coś inaczej…
Ta uparta wątpliwość,
Wrogi, przemożny żywioł,
Mosesowy niepokój —
Czyha złe na obłoku…
Gdyby Dawid już dorósł,
Zmógłby licho wieczoru,
Moses mógłby odetchnąć…
Dawid — pejsate cetno[12]!
Zmógłby czary czerwieńskie
I słabości niemęskie —
Smęt ruskiego miesiąca,
Smęt Mosesa Krumholca…
Spływa błogość spod powiek…
Co to będzie za człowiek,
Byleby się uchował.
O, nadziejo kwietniowa!
Śpiewno w duszy i rzewno —
Jakże zmóc taką pewność?
Krąży głowa zawrotnie…
Nie masz sił… Lament w oknie…
Wyżnica — miasteczko w płd.-zach. części Ukrainy, położone nad Czeremoszem, blisko granicy z Rumunią; do 1939 r. na granicy polsko-rumuńskiej. [przypis edytorski]
bierwionowy — przym. utworzony od rzecz. bierwiono (ociosany i okorowany pień drzewa). [przypis edytorski]
tracz — robotnik z ręczną piłą lub maszyna w tartaku do wstępnego cięcia kłód drzewa (tu raczej: maszyna). [przypis edytorski]
skamły — skamlenia, jęki. [przypis edytorski]
miesiąc (daw.) — księżyc. [przypis edytorski]
frasunek (daw.) — zmartwienie. [przypis edytorski]
lej (rum. leu) — waluta Rumunii. [przypis edytorski]
spieniężyć — sprzedać, zamienić na gotówkę; pienięży — dziś popr.: spienięża. [przypis edytorski]
Cetno w sercu czy licho — nawiązanie do daw. gry w której losuje się cyfry parzyste (cetno) i nieparzyste (licho); przy czym cetno oznacza wygraną, a licho przegraną. [przypis edytorski]
Czeremoszski — przym. utworzony od nazwy rzeki Czeremosz, która w latach 1919–1939 stanowiła granicę między Polską a Rumunią. [przypis edytorski]
Kuty — miasteczko w płd.-zach. części Ukrainy, położone nad Czeremoszem, blisko granicy z Rumunią; w latach 1919–1939 w granicach Polski. [przypis edytorski]
cetno — wygrana; tu: nagroda, pomyślny los. [przypis edytorski]