Motif: Zbrodnia,
motif: Zemsta,
author: Prosper Mérimée

O zbrodni mówimy w przypadku drastycznego naruszenia praw rządzących społecznością ludzką. Szczególnym przypadkiem jest tu morderstwo. Jednakże istnieje szereg czynów, które można określić mianem zbrodni, a są czymś innym niż zabicie człowieka — należą do nich np. formy stosowania przemocy powodujące wielkie cierpienie.

Zemsta wiąże się z prawami honoru, jest rodzajem wymierzania sprawiedliwości. Ma ono charakter nieformalny — tzn. odbywa się poza systemem sądowniczym (szczególnie w sytuacjach, kiedy system ten nie działa skutecznie) — a jednocześnie bardzo często jest silnie zrytualizowane (przykładem może być włoska vendetta). Dość powszechnie w różnych kulturach przyjmuje się, że zemsty „domaga się” przelana krew (krew zabitych z własnego plemienia, rodziny, czy narodu). Charakterystycznymi cechami zemsty są: paralelność („oko za oko, ząb za ząb”) oraz to, że pomsta za krzywdę powoduje poczucie krzywdy u strony przeciwnej i budzi pragnienie zemsty. W ten sposób spirala aktów zemsty może rozkręcać się w nieskończoność. Z zemstą wiąże się wreszcie satysfakcja, co ilustruje znany frazes: „Zemsta jest rozkoszą bogów”. Motyw zemsty odnajdziemy w Konradzie Wallenrodzie oraz Dziadach Mickiewicza, w sposób żartobliwy pojawia się ona też w Panu Tadeuszu (w kontekście kultury sarmackiej); w formie komediowej przedstawił ten styl zachowań Fredro w Zemście.

Ur.

28 września 1803 w Paryżu

Zm.

23 września 1870 w Cannes

Najważniejsze dzieła:

Wenus z Ille (1837), Mateo Falcone (1829), Colomba (1840), Lokis (1869), Carmen (1845).

Francuski pisarz, historyk i archeolog. Ukończył prestiżowe liceum im. Henryka IV. W 1823 uzyskał licencjat na wydziale prawa, planując objęcie stanowiska w administracji państwowej. Pobierał także nauki z zakresu filozofii i języków obcych, ale jego pasją stała się literatura. Zbliżył się do romantyków i w 1822 napisał swoje pierwsze dzieło literackie, dramat Cromwell, który jednak nigdy nie został opublikowany. Trzy lata później wydał swoich zbiór dramatów pt. Teatr Klary Glazul, rzekomo autorstwa hiszpańskiej aktorki. W 1827 opublikował kolejną mistyfikację literacką: zbiór rzekomych ludowych poematów Hiacynta Maglanowicza, zatytułowany La Guzla albo wybór poezji z Ilirii. Sławę przyniosły mu mistrzowskie opowiadania i nowele, wydawane pod własnym nazwiskiem, początkowo na łamach ,,Revue de Paris" i ,,la Revue des Deux Mondes", następnie zebrane m.in. w tomach Mozaika (1833) i Kolomba (1840). Na podstawie jego opowiadania Carmen Georges Bizet stworzył słynną operę o tym samym tytule.

W roku 1844 został mianowany członkiem Akademii Francuskiej.