Motif: Przekleństwo,
genre: Opowiadanie,
genre: Aforyzm

Używając tego hasła wskazujemy przykłady szczególnego naznaczenia egzystencji, jakiego doświadcza choćby Judasz w jednym z Hymnów Kasprowicza: jest wyrzutkiem ludzkości i po zdradzie, którą popełnił, nic co zrobi nie może już wyjść na dobre. Niekiedy poczucie przekleństwa ciążącego na danej osobie może być elementem pejzażu wewnętrznego i indywidualnym jedynie odczuciem. Innym razem przekleństwo może być sygnalizowane przez zachowanie całej grupy; w związku z tym motywem można też mówić o ziemi czy miejscu przeklętym.

Najważniejsi twórcy

A. Czechow, F. Dostojewski, E. Hemingway, T. Mann, B. Prus, J. Iwaszkiewicz, B. Schulz, T. Borowski, M. Dąbrowska

Jeden z podstawowych gatunków prozatorskich. Niewielki utwór narracyjny o prostej, zwykle jednowątkowej fabule i luźnej kompozycji. W przeciwieństwie do noweli, utworu o podobnym rozmiarze, budowa opowiadania nie jest tak zwarta, a konstrukcji nie ograniczają ścisłe reguły: mogą pojawiać się dygresje, epizody, postacie drugoplanowe, dialogi, opisy (np. miejsc, zjawisk, przeżyć) i partie refleksyjne. Jednak między wydarzeniami głównymi i mniej ważnymi zachodzą związki przyczynowo-skutkowe. Charakterystycznymi elementami kompozycji są: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Osoba narratora (którego punkt widzenia określa zawartość treściową utworu) jest wyeksponowana; narracja może być prowadzona w pierwszej lub trzeciej osobie. Utwór nie posiada wyraźnej pointy, trzeba ją wydedukować z całościowego sensu opowiadania.
Wyróżnia się opowiadania odtwórcze (pisane na podstawie autentycznych wydarzeń lub jakiegoś utworu) oraz twórcze (oparte na wyobraźni autora). Źródła gatunku można wskazywać już w starożytności: opowiadanie rozwijało się np. na obrzeżu literatury historiograficznej, czerpało z form wypracowanych w kronikach, legendach, bylinach, żywotach świętych i in.

• autor: Sabina Narloch

Najważniejsi twórcy

Seneka, Tacyt, Marek Aureliusz, F. de La Rochefoucauld, N. Chamfort, O. Pirmez, J. W. von Goethe, B. Pascal, A. M. Fredro, S. J. Lec, W. Gombrowicz, M. Dąbrowska, A. Świętochowski, K. Irzykowski.

Zwykle jednozdaniowa, zwięzła wypowiedź sformułowana w sposób błyskotliwy, wyrażająca ogólną prawdę filozoficzną lub moralną, dotyczącą np. miłości, przyjaźni, życia, szczęścia czy śmierci. Aforyzm jest inaczej nazywany złotą myślą, sentencją, maksymą.

• autor: Pola Tujdowska