Motif: Piekło,
motif: Los,
genre: Wiersz

Jako miejsce potępienia wiecznego, piekło pojawia się przede wszystkim w utworach (i ich fragmentach) mających ambicje moralizatorskie (wiąże się więc z motywami dobra, zła, grzechu, szatana i służących mu pomniejszych diabłów). Bywa umiejscawiane w zaświatach, odnosząc się do życia pośmiertnego, ale zdarza się, że życie doczesne - i w związku z tym obraz świata - przedstawia się jako piekło (względnie czyściec). Piekło opisywano ze szczególną lubością w średniowieczu, na progu renesansu powstało zaś fundamentalne dzieło na ten temat: Boska Komedia Dantego. Motyw piekła nie przestał być ważny w baroku i romantyzmie, fascynował twórców okresu modernizmu (np. Kasprowicza). Natomiast we współczesności – w związku z apokaliptycznymi przeżyciami podczas dwóch wojen światowych – piekło umiejscawia się na ziemi i włącza w historię.

Motyw klasyczny, odnoszący się do nadprzyrodzonej siły kierującej życiem ludzi, a w mitologii starożytnej również egzystencją bogów. Synonimy losu to: przeznaczenie, fatum. Od czasów romantyzmu przeciwstawiano ,,ślepy los", działający często tak, jakby szydził z usiłowań i szlachetnych uczuć ludzkich — Opatrzności, czyli rozumnemu planowi boskiemu, wyznaczającemu bieg historii oraz cel i sens egzystencji zarówno zbiorowości, jak i jednostek.

Najważniejsi twórcy

Tyrtajos, Safona, Symonides, Horacy, Owidiusz, H. Heine, M. Lermontow, A. Puszkin, P. Ronsard, A. Rimbaud, Ch. Baudelaire, W. Black, W. Wordsworth, T. S. Eliot; J. Kochanowski, J. A. Morsztyn, A. Mickiewicz, J. Słowacki, J. Tuwim, T. Peiper, J. Czechowicz, Cz. Miłosz, Z. Herbert, T. Różewicz, M. Białoszewski, R. Wojaczek, A. Bursa, A. Świrszczyńska, E. Lipska, W. Szymborska i inni

Mowa zorganizowana brzmieniowo i graficznie, której kompozycja opiera się na rytmie wyznaczanym przez powtarzalność pewnych segmentów: wyodrębnionych graficznie i intonacyjnie wersów oraz niekiedy — stóp (stałych układów głosek akcentowanych i nieakcentowanych) lub zestrojów akcentowych. Utwór często rymowany, o charakterze ekspresyjnym, niedosłowny (metaforyczny) — jego odczytywanie wiąże się z interpretacją znaczeń. Na budowę wiersza składają się: liczba strof, liczba wersów w strofie, liczba sylab w każdym wersie i układ rymów. Wyróżnia się liczne odmiany wiersza: stroficzny, stychiczny, biały, asylabiczny, sylabiczny, sylabotoniczny, toniczny, wolny, nieregularny oraz uwydatniające aspekt wizualny: carmina figurata, graficzny, poezja konkretna, gobelinowy.

• autor: Konrad Czubaj