Motif: Państwo,
motif: Wizja,
period: Dwudziestolecie międzywojenne

Po „romantycznym” oddzieleniu narodu od instytucji państwowych oraz przekształceniu w ideę będącej wcześniej konkretem ojczyzny — jej pierwotne (obowiązujące do oświecenia włącznie) znaczenie przejęło w zasadzie państwo. Hasło służy zgromadzeniu fragmentów tekstów literackich mówiących o roli państwa w życiu jednostek i zbiorowości (takich np. jak mniejszości narodowe) oraz wskazywaniu wypowiedzi mówiących, jakie zachowania były uważane za propaństwowe (temat to ważny szczególnie w literaturze dwudziestolecia międzywojennego, np. w późnych utworach Żeromskiego).

Pod hasłem tym zbieramy zarówno fragmenty, w których deklarowana jest lub uzasadniana wiara w możliwość dostąpienia wizji, jak również konkretne opisy samych wizji. Jako wizję rozumiemy doznanie we śnie lub na jawie pewnego rodzaju syntetycznego obrazu rzeczywistości, który staje się następnie podstawą wiedzy i może kierunkować działania ludzkie (zob. też prorok, proroctwo). Warto zaznaczyć, że od przywódcy oczekuje się również, żeby posiadał wizję (niekoniecznie pochodzącą ze źródeł nadprzyrodzonych) — dotyczącą sprawowania przez siebie rządów i celów. które zamierza osiągnąć kierując społecznością ludzką.

Czas

1918-1939 r.

Najwybitniejsi twórcy

J. Czechowicz, M. Dąbrowska, P. Gojawiczyńska, W. Gombrowicz, K. Iłłakowiczówna, J. Iwaszkiewicz, J. Kasprowicz, M. Kuncewiczowa, J. Lechoń, B. Leśmian, Cz. Miłosz, Z. Nałkowska, M. Pawlikowska-Jasnorzewska, T. Peiper, A. Rymkiewicz, B. Schulz, A. Słonimski, J. Tuwim, S. I. Witkiewicz (Witkacy), S. Żeromski

Reprezentatywne gatunki

powieść, opowiadanie, felieton, wiersz

W literaturze i sztuce tej krótkiej (i dlatego często uznawanej za pierwszy okres współczesności) epoki — obok tematów związanych z I wojną pojawiają się próby odzwierciedlenia przeobrażeń ówczesnego świata, związanych z wieloma doniosłymi zdobyczami cywilizacyjnymi (upowszechnienie samochodów, samolotów, elektryczności, kina). Nadal twórczy byli wtedy wybitni artyści okresu Młodej Polski, lecz lawinowo powstawały nowe zjawiska: w Warszawie królowali melodyjni Skamandryci i »Wiadomości Literackie«, futuryści i członkowie awangardy krakowskiej eksperymentowali z językiem, a w Wilnie zrodził się katastrofizm »Żagarów«. Kwitła proza psychologiczna, społeczno-obyczajowa i polityczna, lecz chętnie sięgano po elementy nadrealizmu i fantastyki.

• autor: Magdalena Sibiga