Author: Juliusz Kossak,
motif: Dama

Ur.

29 października 1824 w Nowym Wiśniczu

Zm.

3 lutego 1899 w Krakowie

Najważniejsze dzieła:

Sobieski pod Wiedniem (1882), Bitwa pod Ignacewem (przed 1893)

Malarz, rysownik i ilustrator. Specjalizował się w malowaniu koni i scen batalistycznych, zaś jego ulubione medium stanowiła akwarela. W początkowym okresie kariery podróżował po dworach zamożnej szlachty, malując stadniny i polowania. Wykonywał także portrety oraz cykle przedstawiające dzieje rodów szlacheckich. Pamiętany jest jednak przede wszystkim jako autor scen z dziejów oręża polskiego.
Juliusz Kossak był też kierownikiem działu artystycznego "Tygodnika Ilustrowanego", wykonywał też czarno-białe ilustracje do Trylogii Henryka Sienkiewicza czy poematów Adama Mickiewicza. Jako ojciec Wojciecha Kossaka dał początek czteropokoleniowemu rodowi artystów.

Dama, lub inaczej: kobieta z towarzystwa była często portretowana w naszej literaturze, poczynając od Krasickiego i Niemcewicza, przez Mickiewicza i pozostałych romantyków, aż po Prusa i Orzeszkową. Fakt bycia damą wyznaczany był przez szereg zakazów i nakazów dotyczących zachowania, używanego słownictwa (też: swobodnego posługiwania się francuszczyzną), zakresu zainteresowań, jakie dama może mieć oraz czynności, jakie może wykonywać, a w końcu ubioru i sprzętów, które powinny stanowić jej ,,oprawę". W literaturze znajdziemy wiele portretów dam, przy czym wśród autorów naszych lektur w przedstawieniach dam dominuje ton satyryczny, prześmiewczy i demaskatorski (przy czym główny aspekt zdaje się padać na stronę materialną — tak w Żonie modnej, jak w Lalce). Dość częste jest też charakteryzowanie damy jako obcej; wzorca osobowego damy nie da się bowiem zaliczyć do zestawu postaw przewidzianych dla kobiet, a promowanych przez polską literaturę narodową, patriotyczną (w tej optyce dama jest zbyt ,,kosmopolityczna" i swymi działaniami nie przyczynia się do zachowania substancji narodowej). Tematyka związana z postacią damy łączy z ogólnym bardzo motywem kobiety oraz z motywami, których nazwa ma końcówkę męską, ale w naszym zamierzeniu wiążą się one przede wszystkim z pozycją i funkcją społeczną: szlachcic, dworzanin. Wreszcie należy też wspomnieć o tradycyjnym w literaturze trubadurów towarzyszu damy: rycerzu.