Author: Gabriela Zapolska,
genre: Opowiadanie

Ur.

30 marca 1857n r. w Podhajcach na Ukrainie

Zm.

21 grudnia 1921 r. we Lwowie

Najważniejsze dzieła:

Moralność pani Dulskiej (1906), Kaśka Kariatyda (1886), Menażeria ludzka (1893), Żabusia (1897), Sezonowa miłość (1904), Ich czworo (1907), Panna Maliczewska (1910), Skiz (1909)

Właśc. Maria Gabriela Janowska z Korwin-Piotrowskich, primo voto Śnieżko, inne pseudonimy: Marya, Józef Maskoff, Walery Tomicki. Autorka opowiadań, powieści i utworów scenicznych, aktorka. Publikowała swe utwory w prasie lwowskiej, krakowskiej i warszawskiej (debiutowała ogłoszonym w 1881 r. w »Gazecie Krakowskiej« opowiadaniem Jeden dzień z życia róży). Jej dzieła wyróżniały się dominującym naturalizmem o tonie dydaktycznym i publicystycznym oraz zaangażowaniem społecznym. Stała się symbolem walki z zakłamaniem tzw. moralności mieszczańskiej. Zapolska pisała o drastycznych jak na jej czasy tematach, np. o prostytucji czy chorobach wenerycznych (O czym się nie mówi 1909, O czym się nawet myśleć nie chce 1914). Z tego powodu jej twórczość stała się przedmiotem krytyki ze strony kół zachowawczych.
Zapolska występowała w polskich, a także europejskich teatrach. W rozwoju kariery przeszkadzał jej krnąbrny charakter. Z tego powodu nie mogła dojść do porozumienia z dyrektorami teatrów. Ostatnie lata swego życia pisarka spędziła w willi „Skiz”, oszukana, otumaniona i pozbawiona majątku przez hipnotyzera.

• autor: Paweł Przybysz

Najważniejsi twórcy

A. Czechow, F. Dostojewski, E. Hemingway, T. Mann, B. Prus, J. Iwaszkiewicz, B. Schulz, T. Borowski, M. Dąbrowska

Jeden z podstawowych gatunków prozatorskich. Niewielki utwór narracyjny o prostej, zwykle jednowątkowej fabule i luźnej kompozycji. W przeciwieństwie do noweli, utworu o podobnym rozmiarze, budowa opowiadania nie jest tak zwarta, a konstrukcji nie ograniczają ścisłe reguły: mogą pojawiać się dygresje, epizody, postacie drugoplanowe, dialogi, opisy (np. miejsc, zjawisk, przeżyć) i partie refleksyjne. Jednak między wydarzeniami głównymi i mniej ważnymi zachodzą związki przyczynowo-skutkowe. Charakterystycznymi elementami kompozycji są: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Osoba narratora (którego punkt widzenia określa zawartość treściową utworu) jest wyeksponowana; narracja może być prowadzona w pierwszej lub trzeciej osobie. Utwór nie posiada wyraźnej pointy, trzeba ją wydedukować z całościowego sensu opowiadania.
Wyróżnia się opowiadania odtwórcze (pisane na podstawie autentycznych wydarzeń lub jakiegoś utworu) oraz twórcze (oparte na wyobraźni autora). Źródła gatunku można wskazywać już w starożytności: opowiadanie rozwijało się np. na obrzeżu literatury historiograficznej, czerpało z form wypracowanych w kronikach, legendach, bylinach, żywotach świętych i in.

• autor: Sabina Narloch