Okohttps://wolnelektury.pl/katalog/motyw/oko/oko<p>
Oko bywa lustrem (czy: oknem) <b>duszy</b>, w nim zapisują się przeżycia człowieka (takie jak np. długie cierpienie Cichowskiego z opowiadania Adolfa w III cz. <i>Dziadów</i>); bywa też, że ciska pioruny potępienia silniejsze niż <b>słowa</b>; bywa wreszcie okiem wewnętrznym, służącym wejrzeniu w przyszłość lub duchowemu, mistycznemu oglądowi spraw (jak oko Konrada w wielkiej improwizacji, czy księdza Piotra w widzeniu). Oko takie wybiega poza obraz doczesny, widzi istotę rzeczy. Patrzący w ten sposób może powiedzieć: ,,-Widzę./ -Gdzie?/ -Przed oczami duszy mojej" (Shakespeare, <i>Hamlet</i>). <br>
Jednak i wśród rzeczy doczesnych oko potrafi patrzeć tak, że syntezuje <b>obraz świata</b> — takim jest oko <b>melancholika</b> w <i>Marii</i> Malczewskiego, patrzące na ukraińskie stepy: <br>
,,Włóczy się wzrok w przestrzeni, lecz gdzie tylko zajdzie, <br>
Ni ruchu nie napotka, ni spocząć nie znajdzie. <br>
Na rozciągnięte niwy słońce z kosa świeci — <br>
Czasem kracząc i wrona, i cień jej przeleci"<br>
</p><p>
Oko bywa lustrem (czy: oknem) <b>duszy</b>, w nim zapisują się przeżycia człowieka (takie jak np. długie cierpienie Cichowskiego z opowiadania Adolfa w III cz. <i>Dziadów</i>); bywa też, że ciska pioruny potępienia silniejsze niż <b>słowa</b>; bywa wreszcie okiem wewnętrznym, służącym wejrzeniu w przyszłość lub duchowemu, mistycznemu oglądowi spraw (jak oko Konrada w wielkiej improwizacji, czy księdza Piotra w widzeniu). Oko takie wybiega poza obraz doczesny, widzi istotę rzeczy. Patrzący w ten sposób może powiedzieć: ,,-Widzę./ -Gdzie?/ -Przed oczami duszy mojej" (Shakespeare, <i>Hamlet</i>). <br>
Jednak i wśród rzeczy doczesnych oko potrafi patrzeć tak, że syntezuje <b>obraz świata</b> — takim jest oko <b>melancholika</b> w <i>Marii</i> Malczewskiego, patrzące na ukraińskie stepy: <br>
,,Włóczy się wzrok w przestrzeni, lecz gdzie tylko zajdzie, <br>
Ni ruchu nie napotka, ni spocząć nie znajdzie. <br>
Na rozciągnięte niwy słońce z kosa świeci — <br>
Czasem kracząc i wrona, i cień jej przeleci"<br>
</p>False