Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159624 przypisów.
PKO — Powszechna Kasa Oszczędności, polski bank założony w roku 1919. [przypis edytorski]
PKPG — Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego. [przypis edytorski]
PKU — Powiatowa Komenda Uzupełnień. [przypis edytorski]
PKU — Powiatowa Komenda Uzupełnień, terenowy organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej, zajmujący się m.in. prowadzeniem ewidencji wojskowej poborowych oraz wyznaczaniem poborowych do określonych rodzajów wojska. [przypis edytorski]
PKU (wojsk.) — powiatowa komenda uzupełnień, terenowy organ wojskowy odpowiedzialny za uzupełnianie sił zbrojnych II Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]
PKWN i komunistom z Lublina — PKWN — Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Był to marionetkowy rząd złożony z podporządkowanych Stalinowi polskich komunistów. Swój manifest ogłosił 22 lipca 1944 roku w Lublinie. [przypis edytorski]
Płaćmyż podatki, wyprawiajmyż się (…) Zechciejcie już raz zacząć wypełniać obowiązki — zdania ostatnie, jako rada, naiwne w swej wierze patriotycznej, są straszną diagnozą. [przypis tłumacza]
płacej (daw.) — dziś forma D.lp: płacy. [przypis edytorski]
płacha (daw.) — połowa rozszczepionego kloca; gruba nieociosana deska. [przypis edytorski]
płacha — klinga, lama. [przypis autorski]
płach (daw.) — blacha na piersi; obrona. [przypis edytorski]
płachetek (daw.) — kawałek. [przypis edytorski]
płachty ohydne — wady Polski szlacheckiej, które tak niszczą Polskę, jak koszula Dejaniry ciało Herkulesa. [przypis redakcyjny]
płacić pełny żołd, dopóki Hellenów nie przyprowadzi z powrotem do Jonii — zwykle najemnikom płacono żołd tylko za czas ich udziału w kampanii, drogę powrotną odbywali na własny koszt. [przypis edytorski]
płacić — tu: znaczyć. [przypis edytorski]
płaci kryć — czy opłaca się ukrywać. [przypis edytorski]
płaciś (starop.) — pewnieś. [przypis redakcyjny]
płacy od rzezi dla chrześcijan — o zezwolenie na ustanowienie opłaty od rzeźników żydowskich, sprzedających mięso chrześcijanom, prosiły niejednokrotnie miasta, a zwłaszcza rzeźnicy chrześcijańscy, nie mogący współzawodniczyć z żydowskimi (Żydzi mięsa od nich kupować nie mogli ze względów obrzędowych; musieli przeto odstępować taniej droższe części, na które rzeźnicy żydowscy mieli odbiorców, płacących wyższe ceny). [przypis redakcyjny]
płaczącą wdowę — w późn. wyd. poprawiono tłumaczenie, zmieniając w tym miejscu wyrażenie na: „zwiędłą już wdowę”. [przypis edytorski]
płacząc zdrady — opłakując zdradę. [przypis edytorski]
płaczą sławnej zasadzki trojańskiej — Zbudowany za radą Ulissesa koń z drzewa, za pomocą którego Grecy zdobyli Troję. [przypis redakcyjny]
płaczcie wdowy — opłakujcie wdowę; płaczcie nad wdową. [przypis edytorski]
Płacze (…) jakby się w kwietniu urodził — tzn. w porze częstych deszczów. [przypis edytorski]
płacze jak Rachel u Ramy — nawiązanie do fragmentu z Księgi Jeremiasza (Jr 31,15–16), w którym mowa jest o opłakiwaniu przez Rachelę, żonę patriarchy Jakuba zwaną matką Izraela, jej synów, Józefa i Beniamina, patronujących dwóm pokoleniom Izraela: „(15) To mówi Pan: «Słuchaj! W Rama daje się słyszeć lament i gorzki płacz. Rachel opłakuje swoich synów, nie daje się pocieszyć, bo już ich nie ma». (16) To mówi Pan: «Powstrzymaj głos twój od lamentu, a oczy twoje od łez, bo jest nagroda na twe trudy, wyrocznia Pana, powrócą oni z kraju nieprzyjaciela”; por. też w Nowym Testamencie Mt 2, 18. [przypis edytorski]
Płacze Zygmunt żegnając długiego terminu Widzenia się — ówczesna składnia dopuszczała połączenie „płakać czego” w znaczeniu: płakać z powodu czegoś. [przypis edytorski]
płacz i tesknica — aluzja biblijna: chodzi o „płacz i zgrzytanie zębów” w piekle (wg Św. Mateusza XXII 13). [przypis redakcyjny]
płaczka — kobieta wynajmowana do opłakiwania czyjejś śmierci. [przypis edytorski]
płaczliwe wojny (starop.) — płacz, łzy wyciskające, opłakane. [przypis redakcyjny]
płacz Magdaleny — nawiązanie do płaczu Marii Magdaleny przy opustoszałym grobie Jezusa po jego Zmartwychwstaniu. [przypis edytorski]
płacz — tu: w znaczeniu planctus (łac. żal, opłakiwanie), chodzi tu bowiem o same Treny jako utwór literacki. [przypis redakcyjny]
płakać dziewki — opłakiwać dziewkę. [przypis redakcyjny]
płakać kogoś — płakać za kimś, opłakiwać kogoś. [przypis edytorski]
płakała, gdy bliski jej krewny, człowiek pięćdziesięcioletni, który w jednej parafii przez trzydzieści lat pełnił obowiązki kapłańskie, musiał iść na tułaczkę z żoną i dziećmi — mowa o księdzu unickim, szykanowanym przez władze carskie w zaborze rosyjskim. Kościół unicki (greckokatolicki) powstał na terenie Polski w 1596 r. w wyniku unii brzeskiej, łączył prawosławny obrządek i tradycję (w tym zwyczaj zakładania rodzin przez księży) z podporządkowaniem władzy papieża. Rząd rosyjski dążył w XIX w. do przywrócenia prawosławia na terenie dawnej Polski. [przypis edytorski]
płakała, gdy garstki pijanych włóczęgów i obałamuconych dzieci rozbijały bezkarnie po ulicach Warszawy sklepy żydowskie i niszczyły ich mienie — nawiązanie do pogromu warszawskiego, który miał miejsce w Boże Narodzenie 1881 r. Zabito wówczas 2 osoby, 24 zostały ranne, 1000 rodzin straciło środki do życia, zniszczono mienie 10000 Żydów. [przypis edytorski]
płakał jej (starop. konstrukcja) — płakał nad nią. [przypis edytorski]
płakały Kolmy — płakały z żalu nad losem Kolmy; charakterystyczna forma z dopełniaczem, służąca archaizacji tekstu. [przypis edytorski]
płakali zachodząc się — dziś: płakali zanosząc się. [przypis edytorski]
płakiwała (daw.) — płakała od czasu do czasu; dziś: popłakiwała. [przypis edytorski]
płań a. płania (daw.) — rozlewisko; także: ploso. [przypis edytorski]
płań a. płania — szeroko rozlana, niegłęboka woda; kałuża. [przypis edytorski]
płań a. płania — szeroko rozlana, niegłęboka woda. [przypis edytorski]
płaneta (daw.) — dziś: planeta. [przypis edytorski]
Michał Dymitr Krajewski, Woyciech Zdarzyński, życie i przypadki swoje opisuiący
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
płaneta (daw.) — dziś popr.: planeta. [przypis edytorski]
płanetnica, płanetnik — w wierzeniach słowiańskich, na poły demoniczna istota uosabiająca zjawiska atmosferyczne, kierująca chmurami i zsyłająca burze, ulewy czy grad; płanetnikami (inaczej też: chmurnikami, obłocznikami) miały zostawać dusze zmarłych nagłą śmiercią i samobójców (szczególnie wisielców i topielców). [przypis edytorski]
płanetnik — opętaniec; w mitologii słowiańskiej i według późniejszych wierzeń ludowych: pół człowiek, pół demon, pędzący chmury po niebie, rządzący deszczami i wszelkimi opadami. [przypis redakcyjny]
płaśnia — płaszczyzna. [przypis edytorski]
płasienka — mała płaśń, tj. taras. [przypis edytorski]
płaska dolina — chodzi o polanę Kira Miętusia. [przypis edytorski]
płaski (daw.) — prymitywny. [przypis edytorski]
płaski (daw.) — przyziemny. [przypis edytorski]
Płaskie — dawna marka papierosów. [przypis edytorski]
płaskonos, Spatula clypeata (biol.) — średniej wielkości wędrowny ptak wodny z rodziny kaczkowatych. [przypis edytorski]
płaskonosy (biol.) — rodzaj wędrownych ptaków wodnych z rodziny kaczkowatych. [przypis edytorski]
płaskonosy — Filip III, król francuski, zwany Płaskonosym, syn świętego Ludwika. [przypis redakcyjny]
płaskorzeźba przedstawiająca, zdaje się, sąd ostateczny — przypuszczenia Wokulskiego są słuszne. [przypis redakcyjny]
płaskorzeźb — dziś popr. w r. ż.: płaskorzeźba. [przypis edytorski]
płaskorzeźbę przedstawiającą Aleksandra Farnese, słynnego wodza, jak zmusza Henryka IV, aby odstąpił spod Paryża — Alessandro Farnese, wódz włoski w służbie Filipa II, w 1590 r. przyszedł z odsieczą obleganemu przez Henryka IV Paryżowi. [przypis redakcyjny]
płaszać — przerażać, nabawiać strachu, przepłaszać. [przypis redakcyjny]
płaszcza na ramię nie zarzuci, jak człowiek wolny — himation, wierzchnie okrycie w starożytnej Grecji, stanowił duży prostokątny tkaniny, którym się spowijano i układano w fałdy; najczęściej zarzucano go przez plecy na lewe ramię, przeciągano pod prawą ręką i ponownie zarzucano skraj na lewe ramię; różne sposoby noszenia himationu miały różne znaczenie społeczne. [przypis edytorski]
Płaszcz ów królewski, co swoimi poły nakrył te sfery (…) — Przez płaszcz królewski poeta rozumie tu sferę dziewiątą, pierwsze Rucho (Primum Mobile), która wszystkie inne sfery otacza i obejmuje w sobie i tym sferom ruch i siłę bezpośrednio dane jej od Boga, udziela. Wewnętrzne sklepienie tej sfery tak jest odległe od sfery gwiazd stałych, na której jeszcze był poeta, że w chwili, kiedy Maria wznosiła się za swoim synem, nie mógł jej doścignąć oczyma. [przypis redakcyjny]
płaszcz wielki był moją odzieżą — Suknia, paliusz papieski. [przypis redakcyjny]
płaszczyzna — tu: równina. [przypis edytorski]
płata (daw.) — opłata, podatek. [przypis edytorski]
płata — płaca, zapłata. [przypis edytorski]
płat (daw.) — opłata, podatek. [przypis edytorski]
Mikołaj Rej, Krótka rozprawa między trzemi osobami, Panem, Wójtem a Plebanem
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
płat (daw.) — zapłata. [przypis edytorski]
płatek — tu: chorągiew. [przypis redakcyjny]
płatew — poprzeczna belka podtrzymująca krokwie. [przypis edytorski]
płatnąć — ciąć ostrym narzędziem, rozpłatać szablą. [przypis edytorski]
płatnąć (daw.) — forma dokonana czas. płatać: ciąć na płaty, zadawać ranę ciętą. [przypis edytorski]
Płatna to, kiedy o duszę — opłaci się, warto (to zrobić), gdy chodzi o duszę (tj. o życie). [przypis redakcyjny]
płatnerz — rzemieślnik trudniący się wyrobem zbroi. [przypis autorski]
płatnerz — rzemieślnik wykonujący broń i zbroje. [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wykonujący elementy uzbrojenia: pancerze, tarcze miecze itp. [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wykonujący elementy uzbrojenia. [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wykonujący elementy uzbrojenia (w średniowieczu zbroje płytowe, później broń białą). [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wykonujący zbroje płytowe dla ludzi i koni, oraz elementy towarzyszące zbroi: przyłbice, naramienniki, rękawice, szyszaki, kolczugi; od XVI w.: rzemieślnik wyrabiających metalową broń białą (miecze, szpady itp.). [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wykonujący zbroje. [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wyrabiający zbroje, hełmy itp. [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą. [przypis edytorski]
płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe. [przypis edytorski]
płatnerz (starop.) — rzemieślnik kujący zbroję. [przypis redakcyjny]
płatniczy — kelner płatniczy, sprawujący stały nadzór nad rewirem i wyznaczonym do jego obsługi zespołem kelnerów; wita gości restauracji, przyjmuje od nich zamówienia, które przekazuje podwładnym, sporządza rachunki oraz pobiera należność. [przypis edytorski]
płatniczy — starszy kelner sprawujący stały nadzór nad rewirem i wyznaczonym do jego obsługi zespołem kelnerów; wita gości restauracji, przyjmuje od nich zamówienia, które przekazuje podwładnym, sporządza rachunki oraz pobiera należność. [przypis edytorski]
płatniczy — tu: kelner, u którego opłaca się rachunek. [przypis edytorski]
płatnie — tj. rozpłata, rozetnie, jak mieczem lub nożem. [przypis edytorski]
płatowiec — statek powietrzny z nieruchomymi płatami nośnymi (skrzydłami), samolot. [przypis edytorski]
płatu (…) poprawię — zwiększę dochody; por. współcz.: płacić, płatność. [przypis redakcyjny]
pławaczka (starop. forma) — pływaczka. [przypis redakcyjny]
pławić się (starop.) — tu: płynąć. [przypis edytorski]
pławiczka — płytka, wąska, jednoosobowa łódka. [przypis edytorski]
pławikonik a. konik morski — zwyczajowa nazwa ryb morskich z rodzaju Hippocampus wyróżniających się kształtem ciała przypominającym konika szachowego. [przypis edytorski]
pławina (gw.) — gałązka. [przypis autorski]
pławiony (daw.) — [tu:] hartowany. [przypis redakcyjny]
pławki (pławy, pławuki) — kawałki kory przytwierdzane do górnej krawędzi sieci w celu utrzymania jej na wodzie. [przypis redakcyjny]
pław niezbrodzony (daw.) — woda [głęboka, niedająca się przebyć w bród]; morze. [przypis redakcyjny]
pław (starop.) — [tu:] żegluga. [przypis redakcyjny]
pławy (daw.) — płetwy. [przypis redakcyjny]
płaźń a. płaśń — taras, płaska przestrzeń na stoku górskim. [przypis edytorski]
płazą (daw.) — [dziś:] płazem. [przypis redakcyjny]
