Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159856 przypisów.
piętr — dziś popr.: pięter. [przypis edytorski]
piętr — dziś raczej: pięter. [przypis edytorski]
piętrzenie trudności formalnych niewiele już mające wspólnego z poezją — np. gdy autor wielce już zawiłą formę utrudnia sobie tym, iż podpisuje pierwszymi literami wierszy swe imię i nazwisko; lub też kiedy ostatnia sylaba każdego wiersza powtarza się jako pierwsze słowo następnego. [przypis tłumacza]
Piechal, Marian (1905–1989) — poeta, eseista i wydawca. [przypis edytorski]
piechota dardanelska — piechota turecka, która obroniła cieśninę Dardanele w czasie operacji desantowej wojsk angielsko-francuskich w roku 1915. Pozycje wojsk tureckich znajdowały się wówczas istotnie w okolicach starożytnej Troi. [przypis redakcyjny]
piechota łanowa — wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis edytorski]
piechota łanowa — wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis redakcyjny]
piechota zaporoska — wbrew ogólnemu mniemaniu dzisiejszemu Beauplan twierdzi, iż piechota zaporoska niezmiernie przewyższała jazdę. Wedle Beauplana 200 Polaków rozbijało z łatwością 2000 jazdy zaporoskiej, ale natomiast 100 pieszych Kozaków mogło długo bronić się z zakopu tysiącowi Polaków [Beauplan, Guillaume le Vasseur de (1600–1675) — francuski inżynier wojskowy i kartograf, twórca szczegółowych map ziem polskich, autor Opisu Ukrainy]. [przypis autorski]
piechotnik (daw.) — piechur. [przypis edytorski]
piechotnik — dziś: pieszy. [przypis edytorski]
piechotni — żołnierze piesi, piechota. [przypis edytorski]
piechtą (daw.) — na piechotę. [przypis edytorski]
piechtą — dziś popr.: piechotą. [przypis edytorski]
piechta (daw.) — piechur. [przypis edytorski]
piechtami (gw.) — pieszo, na piechotę. [przypis edytorski]
piec niepolewany — piec zbudowany z cegieł lub gliny, bez ozdoby emaliowanych kafli, skromny, ubogi. [przypis edytorski]
piec raki (daw.) — czerwienić się. [przypis edytorski]
pie credimus (łac.) — pobożnie wierzymy. [przypis redakcyjny]
piec (starop.) — tu: loch. [przypis edytorski]
piecuch (daw.) — leniuch, próżniak, wygodniś. [przypis edytorski]
piecyk szamotowy — piecyk wykonany z szamoty; szamot a. szamota: ogniotrwała glina, wypalona w wysokiej temperaturze i zmielona, używana jako dodatek przy wytwarzaniu materiałów ogniotrwałych. [przypis edytorski]
piecysko (gw.) — forma augmentatywna od piec; wielki piec. [przypis edytorski]
pieczątce. [przypis redakcyjny]
piecza (daw.) — opieka, kontrola. [przypis edytorski]
piecza (daw.) — opieka. [przypis edytorski]
piecza (daw.) — staranie (o coś). [przypis redakcyjny]
piecza — opieka a. dozór. [przypis edytorski]
piecza — opieka. [przypis edytorski]
pieczara — chodzi o Jaskinię pod Pisaną. [przypis edytorski]
pieczara Pana — na półn. stoku Akropoli; w niej Apollo schwytał Kreuzę i zapłodnił. Syn Kreuzy, Ion, wnuk Erechtheusa, od którego wywodzi się plemię Jonów. [przypis tłumacza]
Pieczara wykuta jest ręką ludzką — w rzeczywistości jest to naturalna grota. [przypis edytorski]
pieczara zbójców — chodzi zapewne o tzw. Okna Zbójnickie Niżne w skałach Organów. [przypis edytorski]
piecza — staranie, troskliwość. [przypis edytorski]
piecza (starop.) — wzgląd. [przypis redakcyjny]
piecza — troska, opieka. [przypis redakcyjny]
pieczęć umysłu buddy — w chińskim buddyzmie chan jak i japońskim zen znak autentycznego przekazu między nauczycielem a uczniem. W obydwu tradycjach podkreśla się nieprzerwany przekaz przebudzonego umysłu Buddy Śākyamuniego z mistrza na ucznia bez polegania na słowie pisanym (chiń. buli wenzi, jap. furyū monji). Taki przekaz z umysłu do umysłu (chiń. yixin chuanxin, jap. ishin denshin) porównywany jest do pozawerbalnej komunikacji, jaka zachodzi podczas użycia pieczęci, (często używanej w Azji Wschodniej) jako swoistej sygnatury, którą odciskamy na papierze. Za wzór tego, przebudzony umysł mistrza odciska się dokładnie w taki sam sposób w umyśle ucznia. Zrozumienie Dharmy przez adepta zostaje formalnie poświadczone i udokumentowane przez mistrza za pomocą tzw. pieczęci potwierdzenia (chiń. yinke, jap. inka). [przypis tłumacza]
pieczętować się — używać herbu. [przypis redakcyjny]
Pieczeń na półmisku, jakby przygotowana na stypę — w oryginale wykorzystano określenie funereal baked meats, użyte także przez Hamleta (Hamlet, akt I, scena 2). [przypis edytorski]
pieczeniarka — kobieta mająca skłonności do żywienia się cudzym kosztem, lubiąca dobrze zjeść na cudzy koszt. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek mający zwyczaj żywić się i dobrze żyć cudzym kosztem; darmozjad; także: osoba, która szuka towarzystwa osób możnych i dla zysku schlebia im i usługuje. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek nawykły żywić się cudzym kosztem, lubiący wygodnie żyć z cudzej pracy; darmozjad. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek wygodnie żyjący na cudzy koszt. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek wygodnie żyjący na cudzy koszt. [przypis edytorski]
pieczeniarz — spryciarz, który korzysta z cudzego majątku. [przypis edytorski]
pieczeniarz — ubogi krewny żyjący u zamożnej rodziny szlacheckiej na „łaskawym chlebie”, odwdzięczający się usługami domowymi; także: osoba żyjąca wygodnie na czyjś koszt. [przypis edytorski]
pieczołowanie (daw.) — staranność, dbałość. [przypis edytorski]
pieczołowanie (daw.) — staranność, pieczołowitość, dbałość. [przypis edytorski]
pieczołowanie — opieka nad czymś, staranie o coś. [przypis edytorski]
pieczołowitość — troska, ostrożność, dokładność. [przypis edytorski]
Pieczoryn — bohater powieści Lermontowa Bohater naszych czasów (1837–1840), rozczarowany bezsensem swojego życia indywidualista, który potrafi tylko unieszczęśliwiać innych. [przypis edytorski]
Pieczyngowie — związek plemion, które w VIII–XI w. wędrowały z Azji Środkowej na zachód; walczyli początkowo z Ujgurami, następnie z Madziarami, a po upadku Kaganatu Chazarskiego z Rusią. W XI w. osiedli na zach. wybrzeżach Morza Czarnego i niepokoili Turcję. W następnych wiekach stracili tożsamość kulturową. W wyprawie kijowskiej 1018 r. byli sprzymierzeńcami Bolesława Chrobrego. [przypis edytorski]
Pieczyngowie — związek plemion, które w VIII-XI w. wędrowały z Azji Środkowej na zachód; walczyli początkowo z Ujgurami, następnie z Madziarami, a po upadku Kaganatu Chazarskiego z Rusią. W XI w. osiedli na zach. wybrzeżach Morza Czarnego i niepokoili Turcję. W następnych wiekach stracili tożsamość kulturową. [przypis edytorski]
pieczyste — pieczone mięso. [przypis edytorski]
pieczywo — czyli „to, co upieczone”, tu chodzi o pieczeń z mięsa żubra (dziś pieczywo oznacza chleb i bułki, zaś pieczone mięso to: pieczyste). [przypis edytorski]
pie defunctis (łac.) — pobożnie zmarłym. [przypis redakcyjny]
piedestał — cokól, postument. [przypis edytorski]
piegża — mały ptak wędrowny. [przypis edytorski]
piegża — mały ptak wędrowny. [przypis edytorski]
piej (białorus.) — pij. [przypis edytorski]
pieje — tu: śpiewa. [przypis edytorski]
Piekarski, Adrian — jezuita, ówczesny kaznodzieja nadworny. [przypis redakcyjny]
Piekarski, Adrian (zm. 1679) — jezuita, od 1610 r. uczył retoryki i filozofii w kolegium kaliskim; poeta, filozof, teolog, historyk; kapelan obozowy, późn. kaznodzieja królewski; wuj Paska. [przypis redakcyjny]
Piekarski, Michał (ok. 1597–1620) — szlachcic sandomierski, uznany za niepoczytalnego i pozbawiony kontroli nad swoim majątkiem, 15 XI 1620 usiłował dokonać zamachu na króla Zygmunta III Wazę. Został pojmany i poddany śledztwu z wykorzystaniem tortur, stąd powiedzenie „pleść jak Piekarski na mękach”, oznaczające: gadać bzdury, mówić od rzeczy. Osądzony przez sąd sejmowy, został publicznie stracony. [przypis edytorski]
Piekarski, Michał (ok. 1597–1620) — szlachcic sandomierski, uznany za niepoczytalnego i pozbawiony kontroli nad swoim majątkiem, w 15 XI 1620 usiłował dokonać zamachu na króla Zygmunta III Wazę. Został pojmany i poddany śledztwu z wykorzystaniem tortur, stąd powiedzenie „pleść jak Piekarski na mękach”, oznaczające: gadać bzdury, mówić od rzeczy. Osądzony przez sąd sejmowy, został publicznie stracony. [przypis edytorski]
piekarz François — zamordowany w październiku 1789 r. w Paryżu. [przypis redakcyjny]
piekielne siostry z pochodniami (…) trzęsą wężami — Erynie, w mit. rzym. boginie zemsty. [przypis edytorski]
piekielny kamień (łac. lapis infernalis) — azotan srebra, związek chemiczny znany od XIII w., ze względu na właściwości bakteriobójcze i przyżegające używany w medycynie jako środek antyseptyczny. [przypis edytorski]
piekielny komput — wojska diabelskie; komput — jednostki wojskowe, zatrudniane i opłacane zgodnie z ustaleniami sejmu w XVII i XVIII w. [przypis edytorski]
piekielny starosta — Lucyfer, przywódca wszystkich diabłów. [przypis edytorski]
Piekło — księga pierwsza Boskiej komedii Dantego. [przypis edytorski]
piekło — określenie na domy gry. [przypis edytorski]
Piekło — pierwsza część Boskiej Komedii Dantego Alighieri (1265–1321). [przypis edytorski]
Piekło wiem gorsze niż Dante — aluzja do Piekła (Inferno), części Boskiej komedii Dantego Alighieri (1265–1321). [przypis redakcyjny]
piekłoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy piekło. [przypis edytorski]
piekły (starop. forma) — piekłami. [przypis edytorski]
pieklić się — złościć się, awanturować się. [przypis edytorski]
pieł — dziś: pił. [przypis edytorski]
pielesz (daw.) — gniazdo. [przypis redakcyjny]
pielesz (daw.) — legowisko zwierzęcia; przen.: dom rodzinny, ognisko domowe; dziś tylko w lm: pielesze. [przypis edytorski]
pielesze (daw.) — dom, strony rodzinne. [przypis edytorski]
pielesze — legowiska. [przypis redakcyjny]
pielesz — łoże. [przypis redakcyjny]
„pielgrzym, co się w drodze trudzi (…)” — słowa z Hymnu o zachodzie słońca Słowackiego. [przypis redakcyjny]
pielgrzymi św. Jakuba zostawili parę muszel — pielgrzymi przybywający do hiszpańskiej miejscowości Santiago de Compostela, gdzie znajduje się grób św. Jakuba, zabierali w drogę powrotną charakterystyczne muszle znad brzegu oceanu jako pamiątkę i dowód odbytej pielgrzymki. [przypis edytorski]
pielgrzymka — tu: pelerynka. [przypis edytorski]
pielgrzymkę do św. Idziego i św. Stefana króla (…) odbył — do miejsca kultu św. Idziego w Somogyvár oraz św. Stefana króla w Székesfehérvár (Białogrodu Królewskiego) na Węgrzech. Opactwo benedyktyńskie św. Idziego w Somogyvár zostało ufundowane w 1091 r. przez króla Władysława I Świętego dla mnichów sprowadzonych z Saint Gilles du Gard w Langwedocji. [przypis edytorski]
Pielgrzym — Konrad o znamionach Mickiewicza. [przypis redakcyjny]
pielgrzymowie — dziś popr.: pielgrzymi. [przypis edytorski]
pielgrzym — tu: wędrowiec. [przypis edytorski]
pielmeni — rodzaj rosyjskich pierogów z dość luźnym farszem mięsnym. [przypis edytorski]
Piemont — kraina historyczna i region administracyjny w płn.-zach. Włoszech. [przypis edytorski]
Piemont — region w płn.-zach. Włoszech, graniczący z Francją i ze Szwajcarią; od XV w. do zjednoczenia Włoch w XIX w. tworzył z Sabaudią samodzielne Księstwo Sabaudii-Piemontu. [przypis edytorski]
Piemont — region w płn.-zach. Włoszech, graniczący z Francją i ze Szwajcarią; w XIX w. centrum polityczne i gospodarcze Królestwa Sardynii i ośrodek włoskiego ruchu zjednoczeniowego (Risorgimento). [przypis edytorski]
Piemont — region w północno-zachodnich Włoszech, graniczący z Francją i ze Szwajcarią. [przypis edytorski]
Piemont — region w północno-zachodnich Włoszech, jego głównym miastem jest Turyn. [przypis edytorski]
pień drzewa (…) suchy, z liści i kwiatu z dawna obnażony — Drzewo to jest według Genezis Mojżesza drzewem wiadomości dobrego i złego, z którego uszczknienie owocu pierwszym ludziom stworzonym zakazanym było przez Boga: z tego powodu spotkamy niżej przypomnienie Adama i Ewy. Drzewo to jako pierwsza przyczyna wygnania z raju pierwszych rodziców naszych, którzy się pokusili zjeść zeń owoc zerwany pomimo zakazu bożego, jest zarazem i pierwszą przyczyną grzechu pierworodnego, jaki cięży nad całym naszym ludzkim rodzajem: drzewo też samo, według pięknego podania pierwotnych chrześcijan, stało się potem drzewem zbawienia, krzyżem odkupującym, na którym śmiercią swoją Baranek Boży gładził grzechy tego świata. Święty Bonawentura w kazaniu swoim na cześć krzyża świętego to podanie wspomina. [przypis redakcyjny]
pieńdziesiąt — dziś popr.: pięćdziesiąt. [przypis edytorski]
pieńka — konopie. [przypis edytorski]
pieńka — konopie. [przypis redakcyjny]
Pieńkowska, Janina, właśc. Janina Dal Trozzo-Pieńkowska — pseud. „Janina”, „Teresa”; kierowała Sekretariatem Głównym TAP, uratowała całe archiwum TAP, które po wojnie trafiło do archiwum AK (dziś w Archiwum Akt Nowych). [przypis edytorski]
