Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 156198 przypisów.
piastr — srebrna moneta bita w imperium osmańskim od 1687; początkowo odpowiadająca talarowi, wskutek szybkiej dewaluacji stała się drobną, zdawkową monetą. [przypis edytorski]
piastr — tu: piastr egipski, jednostka monetarna używana w Egipcie; do roku 1834 była to główna jednostka; z powodu utraty wartości spowodowanej obniżaniem zawartości szlachetnego kruszcu w monecie w 1834 jako główną jednostkę wprowadzono funt egipski, dzielący się na 100 piastrów. [przypis edytorski]
piastr (wł.) — także: piaster a. piastra: moneta używana na Bliskim Wschodzie, a także na Cyprze i Sycylii. [przypis edytorski]
piastry (z wł. piastra: blaszka) — drobna moneta w krajach Bliskiego Wschodu. [przypis edytorski]
Piast, Rzepicha, Ziemowit (Siemowit) — postacie z łacińskiej Kroniki Galla Anonima: legendarny protoplasta dynastii Piastów, jego żona oraz syn, na którego uroczystości postrzyżyn zjawili się dwaj obcy pielgrzymi, a ich błogosławieństwo sprawiło cudowne rozmnożenie potraw (w późniejszej tradycji przyjęło się uznawać tych dwóch tajemniczych przybyszów za anioły); Piasta Koszyczka: w kronice przydomek Chosisco (Koszysko? Chościsko?) nosi zły władca Popiel, poprzednik Siemowita, natomiast Piast określony został jako filius Chosischonis: syn Chościska. [przypis edytorski]
piastr (z wł. piastra: blaszka) — tu: talar hiszpański (peso), duża srebrna moneta, bita od XV do XIX w. zarówno w Hiszpanii, jak i w jej koloniach w Nowym Świecie. [przypis edytorski]
Piast, syn Chościska — zmieniono z: „Piast, syn kołodzieja”, z tych samych przyczyn, co tytuł rozdziału. [przypis edytorski]
Piast — tu: król polskiego pochodzenia. [przypis edytorski]
piastunka (daw.) — kobieta zatrudniona do opieki nad małym dzieckiem. [przypis edytorski]
piastunka — niewiasty greckie mają przy sobie swe piastunki, które cenią jako najwierniejsze służące i darzą nieograniczonym zaufaniem. [przypis tłumacza]
Piastunka zaczęła gorąco błagać, aby tego nie czyniła — piastunka domyśla się, że jej pani chce popełnić samobójstwo. [przypis tłumacza]
piatiletka — nazwa planów gospodarczych ZSRR począwszy od roku 1928. [przypis edytorski]
piatiletka (ros. пятилетка: pięciolatka) — pięcioletni plan rozwoju gospodarki narodowej ZSRR. Od 1928 przyjmowano kolejne takie plany: pierwszy z nich, na lata 1928–1932, zakładał zlikwidowanie prywatnej własności środków produkcji, rozwój rolnictwa i przemysłu ciężkiego; drugi, na lata 1933–1937, przewidywał likwidację resztek kapitalizmu i podziałów klasowych, zaprowadzenie socjalistycznego sposobu produkcji jako jedynego w państwie oraz dalszą szybką przebudowę przemysłu. Ostatnia, trzynasta pięciolatka (1991–1996) została przerwana z powodu rozpadu Związku Radzieckiego. [przypis edytorski]
piatiletka (z ros. пятилетка: pięciolatka) — pięcioletni plan rozwoju gospodarki narodowej realizowany w ZSRR; kolejne takie plany przyjmowano od 1928 r.: pierwszy, na lata 1928–1932, zakładał zlikwidowanie prywatnej własności środków produkcji, rozwój rolnictwa i przemysłu ciężkiego; drugi, na lata 1933–1937, przewidywał likwidację resztek kapitalizmu i podziałów klasowych, zaprowadzenie socjalistycznego sposobu produkcji jako jedynego w państwie oraz dalszą szybką przebudowę przemysłu itd.; ostatnia, trzynasta pięciolatka (1991–1996) została przerwana z powodu rozpadu Związku Radzieckiego. [przypis edytorski]
piatiletka (z ros.: pięciolatka) — pięcioletni plan rozwoju gospodarki narodowej ZSRR. Od 1928 przyjmowano kolejne takie plany: pierwszy z nich, na lata 1928–1932, zakładał zlikwidowanie prywatnej własności środków produkcji, rozwój rolnictwa i przemysłu ciężkiego; drugi, na lata 1933–1937, przewidywał likwidację resztek kapitalizmu i podziałów klasowych, zaprowadzenie socjalistycznego sposobu produkcji jako jedynego w państwie oraz dalszą szybką przebudowę przemysłu. Ostatnia, trzynasta pięciolatka (1991–1996) została przerwana z powodu rozpadu Związku Radzieckiego. [przypis edytorski]
piatiletka (z ros.) — plan pięcioletni. [przypis edytorski]
piat'ju (…) tridcat' (ros.) — pięć razy sześć, trzydzieści. [przypis edytorski]
piatyhorska chorągiew — jednostka średniozbrojnej jazdy w wojsku litewskim. [przypis redakcyjny]
piatyhorska chorągiew — oddział średniozbrojnej jazdy w wojsku litewskim. [przypis redakcyjny]
Piavesella — rzeka w prowincji Treviso. [przypis edytorski]
Piave (wł.), pol. Piawa — rzeka w północno-wschodnich Włoszech, zasadnicza linia oporu włoskiego przeciw Austriakom podczas I wojny światowej, miejsce zwycięskiej dla Włochów bitwy nad Piawą. [przypis edytorski]
pia vota nostra (łac.) — dobre nasze chęci. [przypis redakcyjny]
Piazetta (wł.: placyk) — przedłużenie placu św. Marka w Wenecji. [przypis edytorski]
Piazza Colonna — historyczny plac rzymski. [przypis edytorski]
Piazza del Duomo — zespół zabytkowy w Pizie, składający się z czterech arcydzieł architektury średniowiecznej: katedry, baptysterium, kampanili, zwanej „Krzywą Wieżą” oraz cmentarza. [przypis edytorski]
Piazza del Popolo — jeden z najbardziej znanych placów w płn. części Rzymu. [przypis edytorski]
Piazza di San Marco — Plac św. Marka, znajdujący się w najstarszej części Wenecji; najbardziej znany plac tego miasta. [przypis edytorski]
piazzeta (wł.) — placyk. [przypis edytorski]
piazzetta (wł.) — placyk. [przypis edytorski]
Pi-Bailos — dziś: Bilbeis, miasto we wschodniej części Delty Nilu, położone ok. 85 km na północny-wschód od Memfis oraz ok. 80 km na zachód od Przesmyku Sueskiego, a 20 km na południe od Az-Zakazik. [przypis edytorski]
Pi-Bast — Per-Bastet, gr. Bubastis, miasto we wschodniej Delcie, w pobliżu dzisiejszego Az-Zakazik, ok. 80 km na północ od Memfis. Stolica Am-Chent, 18. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]
Pi-Bast — Per-Bast, gr. Bubastis, miasto we wschodniej Delcie, w pobliżu dzisiejszego Az-Zakazik, ok. 80 km na północ od Memfis. Centrum kultu bogini miłości i płodności Bastet. Stolica Am-Chent, 18. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]
Pi-Bast, sławnej stolicy nomesu Habu — Per-bast było stolicą Am-Chent, 18. nomu Dolnego Egiptu. A-bet (Habu), 8. nom Dolnego Egiptu, to nom sąsiedni. [przypis edytorski]
pić białego i czerwonego bękarta — istniało wino hiszp. o nazwie „Bastard”. [przypis edytorski]
pić, bić się i puszyć się do ostatecznych granic możliwości (…) ratunek na nieprzyjemny podświadomy podkład poczucia własnej małości — dziś też jest picie wprost niesamowite, tylko miejsce bicia się zajęły: sport rekordowy (każdy przecie może być ostatecznie Bronkiem Czechem, ale nie każdy Bronkiem Linke: patrz mój artykuł w „Tygodniku Ilustrowanym”, luty 1936 r.), dancing, bridge i radio. Nikt dziś nie zdaje sobie sprawy z fatalnych skutków tych czterech demonów współczesnego życia. Szczególnie ostatnie zatłamsza swym hałasem resztki inteligencji i czasu potrzebnego do zajęcia się czymś istotnie pożytecznym. [przypis autorski]
pić i hulać w najbliższych wentach — Wenta znaczy karczma, tienda zaś to, co nasza restauracja. [przypis autorski]
pić krew naszą nie żartem zamierza — Przez krew rozumie tu poeta Stolicę Apostolską, którą Piotr krwią i męczeńską śmiercią swoją ugruntował. [przypis redakcyjny]
Picador — prawdop. chodzi o Carmen Bizeta. [przypis edytorski]
picardia (hiszp.) — przewrotność. [przypis edytorski]
picardia (hiszp.) — żart, psota. [przypis edytorski]
Picard, Louis Benoît (1769–1828) — francuski dramaturg, aktor, powieściopisarz. [przypis edytorski]
picaro (hiszp.) — hultaj. [przypis edytorski]
picaro (hiszp.) — łotr, szelma. [przypis edytorski]
Picasso, Pablo (1881–1973) — hiszpański malarz, grafik i rzeźbiarz, uznawany za jednego z najwybitniejszych artystów XX w., współtwórca nurtu malarstwa zwanego kubizmem. [przypis edytorski]
Picavet, François (1851–1921) — filozof i tłumacz fr.; znawca filozofii Kanta; autor Mémoire sur le scepticisme (1884), l'Histoire de la philosophie, ce qu'elle a été, ce qu'elle peut être (1888), La Mettrie et la critique allemande (1888), Maine de Biran de l'an IX à l'an XI (1889) oraz najbardziej znanego eseju Les idéologues. Essai sur l'histoire des idées et des théories scientifiques, philosophiques, religieuses, etc. en France depuis 1789 (1891). [przypis edytorski]
Piccadilly — jedna z głównych ulic w Londynie, biegnąca od Hyde Park Corner na zachodzie do placu Piccadilly Circus na wschodzie. [przypis edytorski]
Piccadilly — ulica w Londynie, na terenie gminy City of Westminster. [przypis edytorski]
Piccadilly — ulica w Westminsterze, biegnąca między Hyde Parkiem a Piccadilly Circus, skrzyżowaniem, stanowiącym część centrum teatralno-kulturalnego miasta. [przypis edytorski]
Piccini i Gluck — Niccolò Piccinni (1728–1800), włoski kompozytor operowy, oraz Christoph Willibald Gluck (1714–1787), kompozytor niemiecki, uważani za rywali; obaj wystawili w Paryżu opery o tytule Ifigenia w Taurydzie (Ifigénie en Tauride): Gluck w 1779, Piccinni w 1781, opera Glucka odniosła wielki sukces, wersja Piccinniego poniosła porażkę. [przypis edytorski]
Piccini, Niccolò (1728–1800) — wł. kompozytor, działał w Neapolu, Rzymie, a od 1774 r. w Paryżu; dyrektor włoskiego oddziału opery w Paryżu, profesor śpiewu i deklamacji; autor ponad 130 oper w stylu włoskim, oratoriów, kantat i dzieł instrumentalnych (m.in. symfonii klawesynowej); do jego najważniejszych dzieł należą: Zenobia, Alessandro nell'Indie, La Cecchina ossia La buona figliuola (Neapol 1760), L'Olimpiade (Neapol 1761), Roland (Paryż 1778) oraz stanowiąca rodzaj artystycznej dyskusji ze zmodernizowanym stylem operowym Glucka Ifigénie en Tauride (Ifigenia na Taurydzie, Paryż 1781). Jego styl operowy funkcjonował jako koronny argument przeciw reformom proponowanym przez Glucka, ponieważ Piccini podejmował „wielkie tematy” (mitologiczne czy historyczne), nie odmawiając przy tym publiczności popisów śpiewaczych w dramatycznych duetach wieńczonych długimi scenami finałowymi, do których była przyzwyczajona. [przypis edytorski]
picciolo (wł.) — szypułka. [przypis edytorski]
piccolo (wł., dosł.: mały) — chłopak usługujący w restauracji, hotelu itp. [przypis edytorski]
Pic de Teneriffa, właśc. Teide a. Pico del Teide — szczyt wulkaniczny na Teneryfie, 3718 m.n.p.m. [przypis edytorski]
Pic de Teyde — dziś popr.: Pico del Teide (3718 m n.p.m.), najwyższy szczyt Teneryfy, jednocześnie najwyższy szczyt Hiszpanii. [przypis edytorski]
Piceny — Picenowie, mieszkańcy Picenum, krainy leżącej w środk[owej] Italii, nad Morzem Adriatyckim; dziś Marca d'Ancona. [przypis redakcyjny]
piciać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; piciać bych ci dała: dałabym ci picia. [przypis edytorski]
picie wody znosicie łatwiej niż lwy — nie odczuwacie braku wina ni innych napojów. [przypis tłumacza]
Pickford, Mary, właśc. Gladys Marie Smithur (1892–1979) — aktorka, producentka filmowa i scenarzystka amerykańska kanadyjskiego pochodzenia, gwiazda kina niemego, znana m.in. z ekranizacji filmowych powieści dla młodzieży (Mała księżniczka 1917, Polyanna 1920), roli w Rosicie (1923) Ernsta Lubitscha, a także roli w filmie dźwiękowym Kokietka (1929); prywatnie żona Douglasa Fairbanksa, z którym założyła w 1919 r. pierwszą niezależną wytwórnię filmową, United Artists przy współudziale Charliego Chaplina i D.W. Griffithem. [przypis edytorski]
pick-nick, popr.: picnic (ang.) — piknik, forma wypoczynku polegająca na spożywaniu posiłku na świeżym powietrzu. [przypis edytorski]
Pico della Mirandola, Giovanni (1463–1494) — wszechstronnie wykształcony włoski filozof, filolog i poeta okresu renesansu; autor m.in. mowy O godności człowieka, uznawanej za manifest humanizmu. [przypis edytorski]
Pico, Giovanni della Mirandola (1463–1494) — włoski filozof, humanista, teolog, filolog, matematyk, astronom, przyrodnik, retor i poeta. [przypis edytorski]
Pico Ruivo — najwyższy szczyt na wyspie Maderze (1861 m). [przypis edytorski]
picowanie (starop.) — szukanie i dostarczanie żywności. [przypis redakcyjny]
picowanie — zbieranie żywności dla żołnierzy (rycerzy) i paszy dla bydła wśród ludności okolic, w których stacjonuje wojsko. [przypis edytorski]
picownik (starop.) — osoba wyszukująca i dostarczająca żywność; aprowizator. [przypis redakcyjny]
Picquart, Georges (1854–1914) — francuski oficer i minister wojny; znany przede wszystkim ze związku z aferą Dreyfusa: w 1896, służąc w wywiadzie wojskowym, odkrył, że przypisywane Dreyfusowi pismo do ambasady niemieckiej, stanowiące koronny dowód w sprawie, zostało sporządzone przez współpracującego z Niemcami majora Ferdinanda Walsina Esterhazyego; został oskarżony o wymuszenie zeznań Esterhazyego, po uniewinnieniu Dreyfusa w 1906 awansowany na stopień generała brygady; w latach 1906–1909 był ministrem wojny. [przypis edytorski]
pictures (ang.) — fotografie. [przypis edytorski]
Picus Mirandola (1463–1494) — słynny z encyklopedycznej wiedzy. [przypis tłumacza]
pidem (z ukr.) — pójdziemy. [przypis edytorski]
pidion — wykup. [przypis tłumacza]
pidsusidok (ukr.) — bezrolny chłop, płacący gospodarzowi za mieszkanie własną pracą, komornik. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
pidswynok (z ukr.) — prosiak. [przypis redakcyjny]
pidu, pane (ukr.) — pójdę, panie. [przypis edytorski]
pidżak (daw.) — marynarka; kurtka. [przypis edytorski]
pięć córek — Goszczyński znał cztery z nich: Katarzynę, Helenę, Wiktorię i Zofię. [przypis edytorski]
pięć części — tu: pięć szóstych. [przypis edytorski]
pięć drągów — pięć tysięcy franków, kwota nagrody Goncourtów. [przypis edytorski]
pięćdziesiąt — domyślnie: plag. [przypis redakcyjny]
Pięćdziesiąt dwa włosy (…) Ten włos biały to mój ojciec, a wszystkie inne to jego synowie — wg Homera (Iliada XXIV 495) Priam miał pięćdziesięciu synów; być może rozdwojony („rosochaty”) włos został policzony podwójnie. [przypis edytorski]
pięćdziesiąt dzieci — dziś popr.: pięćdziesięcioro dzieci. [przypis edytorski]
pięćdziesiąt groszy… pół rubla — 50 groszy było równe 25 kopiejkom, a pół rubla 50 kopiejkom. [przypis edytorski]
Pięćdziesiątnica — Πεντεκοστή, święto obchodzone 50. dnia po święcie Paschy (Zielone Świątki), także święto pierwocin żniwiarskich. Święto Tygodni הַשָּׁבֻעֹ֖ות וּבְחַ֣ג (Pwt 16). Patrz dalej II, III, 1. [przypis tłumacza]
Pięćdziesiątnica — p. I, XIII, 3 uwaga. [przypis tłumacza]
pięćdziesiąt tysięcy stóp sześciennych — około 1700 metrów sześciennych. [przypis autorski]
pięćdziesiąt — wg Starożytności VII, XII, 7, czterdzieści. [przypis tłumacza]
pięćdziesiąty ósmy paragraf — potoczne określenie artykułu 58 kodeksu karnego Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, na podstawie którego aresztowano podejrzanych o działalność kontrrewolucyjną; wprowadzony w 1927, zniesiony w 1961; podobne przepisy funkcjonowały w pozostałych republikach składowych ZSRR; więźniów skazanych na podstawie art. 58 nazywano „politycznymi”, odróżniając od kryminalistów. [przypis edytorski]
pięćdziesięcia (daw.) — dziś: pięćdziesięciu. [przypis edytorski]
pięćdziesięciomilowy — wynoszący 50 mil angielskich; mila angielska: jednostka długości (odległości), równa ok. 1,6 km; 50 mil to odcinek drogi o długości ok. 80 km. [przypis edytorski]
pięćdziesięciotrzechletni (daw.) — dziś: pięćdziesięciotrzyletni. [przypis edytorski]
pięćdziesięciu siedmiu ludzi, określanych jako oskarżeni… — w procesie rozpoczętym 2 czerwca 1936 przed Sądem Okręgowym w Radomiu, dotyczącym pogromu mającego miejsce 9 marca w miejscowości Przytyk niedaleko Radomia, podczas którego zginęły 3 osoby, a ponad 20 zostało rannych. [przypis edytorski]
pięć innych gwiazd, które się nazywają planetami — w starożytności znanych było tylko pięć planet: Merkury, Wenus, Mars, Jowisz i Saturn. Ziemi nie zaliczano do planet. [przypis edytorski]
pięć kroć (daw.) — pięć razy tyle. [przypis edytorski]
pięć lat stara — mająca pięć lat. [przypis edytorski]
pięć milionów dwakroć sto tys. — według obliczeń Korzona 6 milionów 365 tys. w r. 1791, od której to liczby odjąć jednak należy włościan wolnych, czynszowych i poddanych wsi królewskich, mających się znacznie lepiej; na poddanych szlacheckich wypada 3.404 tys. [przypis redakcyjny]
pięć od sta — pięć procent. [przypis edytorski]
Pięć pestek pomarańczy — tytuł jednego z opowiadań Arthura Conan-Doyle'a, których głównym bohaterem jest detektyw Sherlock Holmes. [przypis edytorski]
Pięć plam ci zetrzeć — Plamy, czyli kresy wycięte w figurę litery P, która oznacza grzech (peccatum). [przypis redakcyjny]
pięć potężnych miast, położonych w suchej i piaszczystej okolicy, zmienionych nagle w piękne jezioro — w biblijnej Księdze Rodzaju dawne miasta kananejskie: Sodoma, Gomora, Adma, Seboim oraz Bela (Soar), leżące na równinie Siddim, w miejscu późniejszego słonowodnego jeziora (Rdz 14, 1–3), które wszystkie oprócz Soar, dokąd uciekł Lot, zostały zniszczone ogniem przez Boga (Pwt 29, 22); umiejscawia się je na dnie Morza Martwego bądź utożsamia z ruinami miast na jego wybrzeżu. [przypis edytorski]
pięć [pułków] stoją garnizonami — dziś popr.: pięć [pułków] stoi garnizonami. [przypis edytorski]
pięć set (starop.) — dziś: pięćset. [przypis edytorski]
