Przypisy

ówten (daw.) — tamten. [przypis edytorski]

ów — ten. [przypis edytorski]

οὐδὲν πλείων ὁ πᾶς χρόνος φαίνεται οὕτω δὴ εἶναι ἢ μία νύξ (gr.) — (bo) całkowita suma czasu jest zatem niczym jedna noc; por. Platon, Apologia Sokratesa, 40e. [przypis edytorski]

Οὐ γὰρ ἂν πώποτε εἴδεν… (gr.) — Oko nie zobaczy słońca, póki samo nie stanie się słoneczne (Plotyn, Enneady I 6); ciąg dalszy brzmi: dusza nie zobaczy piękna, póki sama nie stanie się piękna. [przypis edytorski]

ω Ζευ, τι μου δρασαι (gr.) — o Zeusie, cóż mi uczyniłeś. [przypis edytorski]

Oakland — miasto na wsch. brzegu Zatoki San Francisco, zał. 1852. [przypis edytorski]

Oannes (mit.) — rybokształtna istota, która wg zhellenizowanego kapłana i historyka babilońskiego Berossusa (III w. p.n.e.) miała mieszkać w głębinach Zat. Perskiej i wynurzając się z morza, nauczać ludzi różnych umiejętności. [przypis edytorski]

o aresztowaniu pana de Chateaubriand — Chateaubriand został oskarżony o udział w spisku przeciwko królowi Ludwikowi Filipowi i z tego powodowu aresztowany w 1832 r. [przypis edytorski]

o artykule „Genewa”, który d'Alembert zamieścił w Encyklopedii — w siódmym tomie Encyklopedii, wydanym w październiku 1757. [przypis edytorski]

oazis — Oasis, staroegipska miejscowość o bujnej roślinności, por. oaza. [przypis edytorski]

oazów — dziś popr. forma D. lm: oaz. [przypis edytorski]

O Baal Tammuz!… o Baaleth!… o Astoreth! — wielkie bóstwa czczone przez Fenicjan. Baal (hebr.) — dosł.: Pan, tytuł bóstw używany również w zastępstwie imienia głównego boga ludów zachodniosemickich (Palestyny, Fenicji, Syrii), władcy świata, boga burzy i deszczu; Tammuz — starożytny mezopotamski bóg umierającej i odradzającej się przyrody, którego kult rozpowszechnił się na Bliskim Wschodzie; Baaleth (hebr.) a. Baalat — Pani, tytuł bogini Astarte jako głównego bóstwa fenickiego miasta Byblos; Astoreth (hebr.) a. Astarte, a. Asztarte — zachodniosemicka bogini miłości, płodności i wojny, królowa niebios, utożsamiana z mezopotamską boginią Isztar. [przypis edytorski]

obaczemy — dziś popr. forma: obaczymy; zobaczymy. [przypis edytorski]

obaczemy, zapał, trwogali przeważa — zobaczymy, czy przeważa zapał czy trwoga. [przypis edytorski]

obaczny — uważny, spostrzegawczy, biorący wszystko pod uwagę. [przypis edytorski]

obaczona (daw.) — zobaczona, ujrzana. [przypis edytorski]

obaczony (starop.) — zobaczony, spostrzeżony. [przypis edytorski]

obacz się! — sens: zobacz, co robisz! [przypis edytorski]

obacz się (starop.) — tu: opamiętaj się. [przypis edytorski]

obaczyć (daw.) — zobaczyć, dostrzec. [przypis edytorski]

obaczyć (daw.) — zobaczyć. [przypis edytorski]

obaczyć (daw.) — zobaczyć, spostrzec. [przypis edytorski]

obaczyć — dziś: zobaczyć. [przypis edytorski]

obaczyć się (daw.) — zorientować się. [przypis edytorski]

obaczyć się — tu: dojść do zmysłów. [przypis edytorski]

obaczyć się — tu: odzyskać zmysły, odzyskać rozum. [przypis edytorski]

obaczyć — zobaczyć, spostrzec, zauważyć. [przypis edytorski]

obaczym — skrócona forma czasownika 1 os. lm; dziś: obaczymy (zobaczymy). [przypis edytorski]

obaczyszli to (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli obaczysz to; jeśli to zobaczysz, spostrzeżesz. [przypis edytorski]

Obadjah — w innym oprac. Obadiasz. [przypis edytorski]

obadwa (daw.) — dziś popr. forma: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa (daw.) — dziś popr. forma: obydwa. [przypis edytorski]

obadwa (daw.) — dziś popr.: obydwa. [przypis edytorski]

obadwa (daw.) — obydwaj; tu: razem. [przypis edytorski]

obadwa (daw.) — obydwa. [przypis edytorski]

obadwa — dziś: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa — dziś: obydwa; oba. [przypis edytorski]

obadwa — dziś: obydwa. [przypis edytorski]

obadwa — dziś: obywaj. [przypis edytorski]

obadwa — dziś popr. forma M. lm.: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa — dziś popr. forma: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa — dziś popr.: obydwa. [przypis edytorski]

obadwaj — dziś: obydwaj, obaj. [przypis edytorski]

obadwaj — dziś: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]

Obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa (przestarz.) — obydwaj. [przypis edytorski]

obadwaśmy byli (daw.) — obydwaj byliśmy. [przypis edytorski]

obadwa sąsiady — dziś popr. forma M. lm: obydwaj sąsiedzi. [przypis edytorski]

obadwa (starop. forma) — dziś: obydwaj (królowie). [przypis edytorski]

obadwa (starop. forma) — dziś: obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa (starop. forma) — obydwaj. [przypis edytorski]

obadwa (starop.) — obydwa (brzegi). [przypis edytorski]

oba — dziś: obaj. [przypis edytorski]

oba — dziś popr. forma M. r.mos.: obaj. [przypis edytorski]

oba — dziś popr.: obaj. [przypis edytorski]

obałamucić — zwieść, oszukać, otumanić. [przypis edytorski]

obałamucony — okłamany. [przypis edytorski]

obałamucony — oszukany, wprowadzony w błąd. [przypis edytorski]

obałek (daw.) — drzewo wyrwane z korzeniami przez burzę. [przypis edytorski]

obalać — przewracać kogoś lub coś. [przypis edytorski]

obalić się — przewrócić się. [przypis edytorski]

obalić (starop.) — przewrócić. [przypis edytorski]

oba litewskie biskupy — biskup inflancki Józef Kossakowski (1738–1794) i biskup wileński Ignacy Jakub Massalski (1727–1794) zostali powieszeni jako zdrajcy i stronnicy Rosji podczas powstania kościuszkowskiego. [przypis edytorski]

obalsis — čia: nusigręžimas. [przypis edytorski]

Oba miecze dane Piotrowi: jednym sam władnie, to jest duchownym, drugim przez króle i pany, jako ś. Bernat napisał — Bernard z Clairvaux, De consideratione, IV, III, 7 (parafraza głównej tezy). [przypis edytorski]

oba miecze — symbole władz w doktrynie dwuwładzy, sformułowanej w V w. przez papieża Gelazego I, zgodnie z którą rozróżnia się władzę świecką, panującą nad ciałem, sprawami doczesnymi, oraz władzę duchowną, panującą nad duszą, sprawami religijnymi. [przypis edytorski]

oba panowie — dziś: obaj panowie. [przypis edytorski]

oba podróżni (daw.) — dziś popr.: obaj. [przypis edytorski]

Oba się stawim — dziś: obaj się stawimy. [przypis edytorski]

oba (starop. forma) — dziś popr.: obaj. [przypis edytorski]

oba (starop. forma) — obaj. [przypis edytorski]

oba uszy — dzisiaj: oboje uszu. [przypis edytorski]

obawiali się Rzymu — tj. państwa papieskiego. [przypis edytorski]

O bazylianek mówiących męczeństwie — chodzi o rzekome prześladowania sióstr bazylianek w Mińsku w latach 1838–1846, opisane przez Makrynę Mieczysławską, podającą się za przełożoną klasztoru. W czasie tworzenia Promethidiona środowisko polskiej emigracji uznawało te relacje za prawdziwe. [przypis edytorski]

obbala — dziś: obala. [przypis edytorski]

obbiegszy (starop. forma) — dziś: obiegłszy (dookoła). [przypis edytorski]

obces (daw.) — gwałtownie i bezpośrednio (częściej w formie „obcesem”). [przypis edytorski]

obces (daw.) — gwałtownie, natarczywie. [przypis edytorski]

obces (daw.) — gwałtownie. [przypis edytorski]

obces (daw.) — gwałtownie, zuchwale. [przypis edytorski]

obces (daw.) — natarczywość, gwałtowność. [przypis edytorski]

obces (daw.) — obcesowo, gwałtownie, natarczywie. [przypis edytorski]

obcesowo (daw.) — bezpośrednio, bez ogródek, aż do nietaktu. [przypis edytorski]

obcesowy — nadmiernie bezpośredni i natarczywy. [przypis edytorski]

obcesowy — zbyt bezpośredni i dlatego nietaktowny. [przypis edytorski]

obces — raptownie, zuchwale. [przypis edytorski]

obces — tu: dążąc do bezpośredniego starcia. [przypis edytorski]

obces — tu: gwałtownie, natarczywie; dziś: obcesem. [przypis edytorski]

obces — tupet, zuchwałość. [przypis edytorski]

obces, właśc. obcesowo a. obcesem (z łac. obcessus: opętany) — bezczelnie, gwałtownie, jak wariat. [przypis edytorski]

obces — zuchwale. [przypis edytorski]

obchód 3 maja w Ogrodzie Botanicznym — w warszawskim Ogrodzie Botanicznym zachowała się zbudowana 3 maja 1782 kapliczka z wmurowanym kamieniem węgielnym pod Świątynię Opatrzności, która miała stanowić wotum dziękczynne za uchwalenie rok wcześniej Konstytucji 3 Maja. Podczas zaborów miejsce to było terenem spotkań młodzieży patriotycznej w rocznice uchwalenia Konstytucji. W setną rocznicę Konstytucji zebrało się tam około 2000 osób, wiele z nich z bukietami fiołków, które w milczeniu rzucano na ruiny kapliczki. Aresztowano ok. 30 osób, w tym prof. Mieczyńskiego, którego skazano na trzyletnie wygnanie do Odessy. Po tych wydarzeniach władze carskie wydały zarządzenie zakazujące publiczności wstępu do ogrodu przed 8 maja. [przypis edytorski]

obchód (starop.) — pogrzeb. [przypis edytorski]

obchudzać się (rzad.) — odchudzać się. [przypis edytorski]

obciąć się (pot.) — oblać egzamin. [przypis edytorski]

obciesywało (gw.) — obciosywało. [przypis edytorski]

obczerstwiać (daw.) — wzmacniać. [przypis edytorski]

obdarowywa (daw. forma) — dziś: obdarowuje. [przypis edytorski]