Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 472 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7934 przypisów.
nieeuklidesowa geometria — geometria, która nie spełnia co najmniej jednego z aksjomatów geometrii Euklidesa; pierwsze geometrie nieeuklidesowe rozwinięto w XIX w. [przypis edytorski]
niefolguj (daw.) — dziś popr. ortografia: nie folguj; folgować sobie: pozwalać sobie. [przypis edytorski]
nie formalizuj się — nie baw się w formalności, nie przejmuj się konwenansami. [przypis edytorski]
niefortuna — niepowodzenie, nieszczęście. [przypis redakcyjny]
niefortuna — niepowodzenie. [przypis redakcyjny]
niefortunny — nieszczęśliwy, nieszczęsny, dotknięty złym losem (por. fortuna: powodzenie, szczęście, los; jest to pojęcie ważne w utworach Kochanowskiego). [przypis redakcyjny]
nie frankowany — bez znaczka a. opłaty, prawdop.: opłacany przez adresata. [przypis edytorski]
Nie ganił nigdy takich, co przyjaciołom dali się wywieść w pole — przeciętny Grek widocznie tak myślał. Ksenofontowi przypomina się tu prawem kontrastu Menon, tak ujemnie scharakteryzowany przez niego na końcu II księgi Anabazy [przypis tłumacza]
niegdyć (daw.) — kiedyś. [przypis edytorski]
niegdy (daw.) — kiedyś, niegdyś. [przypis edytorski]
niegdy (daw.) — niegdyś, kiedyś. [przypis edytorski]
niegdy — niegdyś, kiedyś. [przypis edytorski]
niegdy — niegdyś. [przypis edytorski]
Niegdyś (…) dziewczynie — niestosowne zdanie przepisane z pamiętników mego przyjaciela, nieboszczyka barona de Bottmer. Dzięki tej samej sztuce Feramorz podbił Lallę Rukh. Patrz ten uroczy poemat [Tomasza Moore; przyp. tł.]. [przypis autorski]
niegdyś legia cała okrzyknęła mnie cezarem dla gładkości liców moich — jest to tylko plotka, podkreślająca homoerotyczny rys w charakterystyce Heliogabala; cieszył się on popularnością wśród legionistów, jednakże o jego wyborze na cesarza zadecydowała złożona sytuacja polityczna i energiczne działania jego matki (Julii Soaemias) i babki (Julii Maesy), zdecydowanie żądnej władzy: kiedy w 217 r. n.e. zginął zamordowany cesarz Karakalla, Julia Maesa (jego ciotka) wraz ze swą córką, matką Heliogabala, wszczęły rewoltę w celu przywrócenia dynastii Sewerów, przekonały legionistów, że Heliogabal (Warius Awitus Bassjanus, 204–222) jest naturalnym synem Karakalli i wykorzystując niezadowolenie wojska oraz nieufność wobec sprawującego władzę po Karakalli prefekta pretorianów Makrynusa, doprowadziły do obwołania go przez pretorianów prawowitym cesarzem (16 maja 218 r.); kiedy w dodatku kilka tygodni później armia Makrynusa została pokonana przez legiony Heliogabala pod Antiochią, a sam Makrynus najpierw salwował się ucieczką, a następnie został zamordowany, senat poczuł się zmuszony zatwierdzić wybór Heliogabala na cesarza. [przypis edytorski]
Niegdyś mędrzec ponury… — Jean–Jacques Rousseau, filozof francuski głoszący hasła powrotu do natury, ucieczki od szkodliwych wpływów cywilizacji, która nakłada na człowieka więzy zależności i nierówności społecznej. [przypis redakcyjny]
Niegdyś nam północ miecz podała w dłonie, A potem chytra bezsilnych odbiegła (…) — Mowa o Katarzynie carowej, która Greków podburzyła do powstania i zdradziła oczekujących od niej pomocy. [przypis autorski]
Niegdyś starożytny prorok ludu judajskiego zjadł książkę i stał się uczony (…) — Ezechiel II, 8. [przypis tłumacza]
Niegdyś wierzyłem, że są tu na ziemi… — zniekształcony cytat z wierszowanej wstawki w powieści Poganka (1846) Narcyzy Żmichowskiej. Tekst autentyczny brzmi: „Raz mi mówiono, że są tu na ziemi / Białe anioły z skrzydłami białemi…” [przypis redakcyjny]
niegdyś wskutek wielkiego wstrząśnienia (…) fal nurt rozszalały Sycylię od Hesperii oddarł — Sycylia stanowiła niegdyś całość z Półwyspem Apenińskim, a jej oderwanie musiały spowodować erupcje wulkaniczne; Wergiliusz daje tu wyraz wiedzy starożytnych na ten temat. [przypis edytorski]
niegdysiejszy (daw.) — dawny. [przypis edytorski]
niegdy (starop.) — czasem. [przypis edytorski]
niegdy — w Legatach, tj. dziele poprzedzającym Wielki Testament. [przypis edytorski]
nie głupim — dziś raczej: nie jestem głupi. [przypis edytorski]
niegłupim — dziś raczej: nie jestem głupi. [przypis edytorski]
nieglaźno (daw.) — nieukładnie, niezręcznie. [przypis edytorski]
niegodiasz (daw.) — niegodziwiec. [przypis edytorski]
niegodnąć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą „-ci”, skróconą do „-ć”. [przypis edytorski]
niegodna — dziś popr. forma: niegodne. [przypis edytorski]
nie godno — nie (jest) godne. [przypis redakcyjny]
nie godzę się bynajmniej z Horacym — w Satyrach (I, 2, w. 80–85) Horacy stwierdza, że zamożna mężatka mimo przepychu pereł i szmaragdów nie ma smuklejszych nóg ani lepszych bioder niż kurtyzana, więc woli dziewczęta bez ozdób, odsłaniające swoje zalety i wady. [przypis edytorski]
niegodzę (starop. forma ort.) — dziś popr.: nie godzę. [przypis edytorski]
niegodziasz — dziś: niegodziwiec. [przypis edytorski]
niegodziasz — żartobliwy nowotwór: niegodziwiec. [przypis redakcyjny]
nie godzić na co (starop.) — nie starać się o co. [przypis edytorski]
niegodzijasz — dziś: niegodziwiec. [przypis edytorski]
nie godzi się (…) czynić (…) zła, aby (…) osiągnąć (…) dobro — Rz 3, 8. [przypis tłumacza]
Nie godzi się nam mieć swoich bałwanów — w mahometanizmie niedozwolone jest sporządzanie i umieszczanie w świątyni wizerunków boga, proroka i in. postaci; zdobnictwo w meczetach wykorzystuje głównie motywy roślinne i geometryczne. [przypis edytorski]
nie godzi się — nie należy. [przypis edytorski]
nie godzi się (starop.) — tu: nie nadaje się (na wieńce). [przypis edytorski]
niegodziwy (daw.) — marny, lichy, nieznośny. [przypis edytorski]
niegodziwy — podły, złośliwy. [przypis edytorski]
Niegolewski, Andrzej (1785–1857) — pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii napoleońskich, ziemianin, działacz społeczny. [przypis edytorski]
niegościnne morze — Pontos Axenos appelé ensuite Euxinos [fr.: Pontos Axenos (morzez niegościnne) zwane później Euxinos (gościnne); red. WL]. [przypis autorski]
niegościnne morze — pontos axenos rzeczone było od Greków (dziś od nas zwane: Morze Czarne), póki na nim tych przybyszów obywatele cierpieć nie chcieli. Gdy zaś potem Grecy na te brzegi zaprowadzić osady swoje dostali pozwolenie, toż morze per antiphrasin [tj. przez antyfrazę; odwrócenie; red. WL] nazwane od nich było „Pontos Euxinos” [tj. morze gościnne; red. WL]. [przypis redakcyjny]
niegrzebny — niepogrzebany. [przypis edytorski]
nie grzeczy a. nie k'rzeczy (starop.) — nie do rzeczy, niestosownie, niewłaściwie. [przypis edytorski]
nie g'rzeczy — niedorzecznym. [przypis edytorski]
niehamowny (daw.) — niepowstrzymany. [przypis edytorski]
nie hołdować — nie ulegać, nie poddawać się. [przypis redakcyjny]
Nie idźmy tak prędko (…) wyglądałoby, że się przechadzamy — to samo w Ameryce. W Szkocji popisywanie się tytułami. [przypis autorski]
nie idzie (daw.) — nie uchodzi, nie wypada. [przypis edytorski]
nie iedno karanie wszystkim należy (starop.) — nie wszyscy powinni być karani jednakowo. [przypis edytorski]
nie imać się — nie brać się do czegoś, nie dotykać czegoś. [przypis edytorski]
Nie inne w każdym boku strzegąca rozmiary — Mająca też same rozmiary w każdym boku, czyli wszystkie boki równe. [przypis redakcyjny]
nie instaluje się — nie obejmuje urzędu. [przypis redakcyjny]
Nie istniejące dziś nagłosy rg-, rch-, rp- tą wcale starożytne; słowa z nimi odnachodzimy w litewszczyźnie nawet u imion osobowych, fakt zgodności litewskosłowiańskiej nadzwyczaj rzadki; taki Rpik (Rpikowo, Orpikowo), to litewskie Rupeikas, Rch- w Rchowo, dziś i już od XV w. Orchowo, por. i lit. rus- w pelenrusis kopciuszek, rusinti ogień niecić, ruseti pełgać. Małopolski nad Nidą Olganow w XVI w. jest wielkopolski Lganow, co ks. Kozierowski (Poznańskie str. 424) może niesłusznie jako Łganow czyta, por. Lgów i Łgów. Owo rp- powtarza się w czeskim urputny, naszym urępny, urupny (z nazalizacją) rupa itd. [przypis autorski]
Nieistniejący wulkan — pełny tytuł artykułu Stanisława Brzozowskiego, zamieszczonego w „Przeglądzie Społecznym” (nr 17 z 1907), to: Nieistniejący wulkan i bardzo istniejąca kwestia. [przypis edytorski]
nieistność — fakt nieistnienia czegoś. [przypis edytorski]
nie ja jeden (…) rozpamiętujem o cnotach z zapałem — Tu jest odpowiedź na zapytanie poety na początku tej pieśni, dlaczego on jeden tylko rozpamiętuje cnoty ubóstwa? [przypis redakcyjny]
nie ja je tłumaczyłem, ale ś.p. Stanisław Lack — zbiór utworów Dagny Przybyszewskiej Kiedy słońce zachodzi opatrzony jest sygnaturą: „Przełożył z norweskiego i wydał Stanisław Przybyszewski”. [przypis autorski]
niejaka pani de Larnage — Suzanne-Francoise du Larnage (1693–ok. 1755); w chwili spotkania z Rousseau miała 44 lata. [przypis edytorski]
Niejakie tchnienie spokoju w wioskach greckich kazało opisywać uczucia miłości — Patrzcie średniowieczne powieści greckie. [przypis redakcyjny]
niejaki — pewien. [przypis edytorski]
niejako drożąc się — jak swawolna dziewczyna z kochankiem. [przypis tłumacza]
niejeden bóg ludziom towarzyszy, którzy mają w sobie wstyd i uczciwość, a nie najmniej bóg-opiekun gości. Z góry patrzy na dobre szelmostwa i dobre postępki — odniesienie do Odysei IX 271 (słowa Odyseusza, proszącego Polifema o gościnę) oraz XVII 485–487 (słowa jednego z zalotników, upominającego Antinoosa). [przypis edytorski]
Niejeden herb (…) na stronę ludu przerzucał się potem — Dumna szlachta florencka, komesy i barony, widząc, że stan mieszczański rej wodzi w sprawach rzeczypospolitej, a zazdrosnym okiem patrząc na posiadane przez mieszczaństwo urzędy, często szukając popularności między ludem, przechodziła na jego stronę. [przypis redakcyjny]
niejeden, powie pan, spotykał samego siebie, np. Goethe zazwyczaj na moście — Goethe opisuje to wydarzenie pod koniec Księgi Jedenastej swojej autobiografii Z mojego życia. Zmyślenie i prawda. [przypis edytorski]
Niejeden zaś mąż swojej żony… — Marcin Bielski, Sejm niewieści, 1566 [parafraza; red. WL]. [przypis autorski]
niejeden z krytyków sprawdzał swoje siły na „Pałubie” — uczynił to Jan Topass (Un précurseur de Freud et de Proust, „Pologne Littéraire”, nr 4, przedruk w zbiorze Visages d'écrivains. Les aspects du roman polonais, Paris 1930), Konstanty Troczyński (Próba krytyki „Pałuby”, „Prom” 1933, z. 5, przedruk w tomie Od formizmu do moralizmu, Poznań 1935), dwukrotnie piszący te słowa („Pałuba” a „Próchno”, „Marchołt” 1937, R. IV, nr 1, oraz Recenzja z „Pałuby”, „Pion” 1938, nr 24/25) oraz najświetniej Karol [Ludwik] Koniński (Katastrofa wierności. Uwagi o „Pałubie” K. Irzykowskiego, „Przegląd Współczesny” 1931, nr 109, maj). [przypis autorski]
Niejeden (…) zostawi może u nas swoje skrofuły — królom francuskim przypisywano władzę leczenia skrofułów za pomocą dotknięcia. [przypis tłumacza]
Niejedną jam was godnie żywiła obiatą, bez wina — Erynie czci się obiatami, w skład których nie wchodzi wino. [przypis redakcyjny]
Niejedna, która ceniła więcej swój honor nad życie (…) — por. Augustyn z Hippony, O kazaniu Pana na Górze , I, 16. [przypis tłumacza]
niejednę — dziś B.lp r.ż.: niejedną. [przypis edytorski]
Niejednego ona posła wykrzesała z kandydata — mowa o sejmikach, na których o wyborze posła decydowała często nie ilość głosów, lecz szable. [przypis redakcyjny]
nie jednemu (starop. forma ort.) — dziś popr.: niejednemu. [przypis edytorski]
nie jedno (daw.) — nie tylko. [przypis edytorski]
nie jedno (daw.) — nie tylko. [przypis edytorski]
niejedno już powiedzieliśmy dla przypodobania się obywatelom — tzn. ludowi. Tak na przykład wnet po upadku Czterystu postawił Kritias w porozumieniu z Teramenesem wniosek skasowania banicji Alkibiadesa i towarzyszy z nim skazanych. On postawił wniosek, by zdradzieckiego Frynichosa, jednego z głównych przedstawicieli Czterystu, który padł z ręki żołdaka jeszcze przed skasowaniem Rady Czterystu, po śmierci oddać pod sąd. Uznano go winnym, majątek skonfiskowano, dom zburzono, trupa wykopano i wyrzucono za granicę (zdrajcy nie chowa się w ziemi ojczystej). Wyrok przeciw niemu wyryto na słupie, a morderców jego uznano za dobroczyńców ludu. [przypis tłumacza]
niejedno miłe zburzyć, a inaczej odbudować — Wincenty Pol, Pieśń o ziemi naszej. [przypis edytorski]
nie jedno (starop.) — nie jeden raz. [przypis edytorski]
nie jegoż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ż; znaczenie: przecież nie jego, doprawdy nie jego. [przypis edytorski]
nie jestci to próba umiłowania pańskiego, że się komu powodzi na świecie (daw.) — nie to jest sprawdzianem umiłowania ze strony Boga, że komuś się powodzi na świecie. [przypis edytorski]
Nie jestem ani dworskim, ani hetmańskim, ani potemkinowskim, pruskim, cesarskim, ani moskiewskim — stronnictwa w Sejmie; określenia nadawane przez przeciwników. [przypis redakcyjny]
nie jestem ci wcale — konstrukcja z partykułą „ci”, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]
nie jestem taką — dziś popr.: nie jestem taka. [przypis edytorski]
nie jestem zrozumiały — dziś popr. nie mówię w sposób zrozumiały. [przypis redakcyjny]
nie jesteśmy we Francji, gdzie wszystko kończy się piosenką lub rokiem więzienia — „Muszę napisać słówko do komendanta”, tak brzmi zakończenie Wesela Figara Beaumarchais’go. [przypis redakcyjny]
nie jest jej kunszt głuszyć — nie trudno zmusić ją do milczenia. [przypis redakcyjny]
nie jest kwestią form politycznych, lecz kwestią społeczną; chodzi o to, czy górę weźmie duch egoizmu… — Oeuvres, t. X, s. 202. [przypis autorski]
nie jest mi dość jasne — Non liquet. [przypis autorski]
Nie jest moim zadaniem omawiać tutaj sposoby zapobiegania ciąży. Czyni to fachowo wydana przez poradnię broszura — Skuteczne i nieszkodliwe środki zapobiegania ciąży, napisał dr Rubinraut, z przedmową dr Budzińskiej-Tylickiej. [przypis autorski]
nie jest (…) obojętnym — dziś raczej: nie jest obojętne. [przypis edytorski]
nie jest potrzebne dla mej wiedzy, abym wiedział o tym, że wiem (…) — Zwracam uwagę, że nie badamy tutaj, w jaki sposób jest nam wrodzona pierwotna treść przedmiotowa. Należy to do badania natury, gdzie zostaje obszernie objaśnione, a gdzie zarazem zostaje wykazane, że poza ideą nie ma ani żadnego twierdzenia, ani przeczenia, ani jakiejś woli. [przypis autorski]
«Nie jest prorok beze czci, tylko w ojczyźnie swojej i w domu rodziców swoich» — słowa Jezusa przytoczone w różnym brzmieniu w ewangeliach: Mt 13,57; Mk 6,4; J 4,44. [przypis edytorski]
nie jest przyjacielska — nie jest rzeczą przyjacielską. [przypis redakcyjny]
Nie jest rannym łosiem — odniesienie do znanych słów z dramatu Szekspira: „Niech ryczy z bólu ranny łoś,/ Zwierz zdrów przebiega knieje,/ Ktoś nie śpi, aby spać mógł ktoś./ To są zwyczajne dzieje” (Hamlet, akt III, scena 2, tłum. J. Paszkowski), wypowiedzianych przez Hamleta, kiedy sam uważany za szalonego, skutecznie sprowokował stryja-bratobójcę do gwałtownej reakcji na sceniczną aluzję do jego zbrodni i ucieczki do swych komnat. [przypis edytorski]
Nie jest rzeczą dobrą, by ten, kto stanowi prawa, wykonywał je… — jeszcze jeden dowód na to, że Russo jest przeciwnikiem kumulacji władz w jednym podmiocie. Naród powinien być prawodawcą i nikt inny nie może sprawować tej władzy — wykonywanie praw jednak można i należy powierzyć innym organom. [przypis tłumacza]
Nie, jest to pani, którą Piram ma kochać — Zarówno w starożytnej Grecji, jak i w czasach Szekspira, kobiety nie grały w teatrze, więc aktorzy musieli odgrywać również role żeńskie. [przypis edytorski]
Nie jest to rzecz naturalistyczna wcale (…) obłąkanie z nieświadomością — Żeromski Dzienniki, II, s. 232–233 (22 V 1887). [przypis autorski]
