Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 7553 przypisów.

dorównywa — dziś: dorównuje. [przypis edytorski]

dorównywa — dziś popr.: dorównuje. [przypis edytorski]

dorównywam — dziś popr. forma: dorównuję. [przypis edytorski]

dorównywują — dziś: dorównują. [przypis edytorski]

Do rodzinnego miasta męża w koczybryku (…) rozrywek tyle — Ten ustęp sławny jest w literaturze jako pierwszy może rodzajowy obrazek życia prowincji. [przypis tłumacza]

Dorohobuż — miasteczko nad Dnieprem na płn. od Smoleńska. [przypis redakcyjny]

dorośli spostrzegają komary, podczas gdy dzieci codziennie muszą łykać wielbłądy dorosłych — nawiązanie do Ewangelii św. Mateusza (Mt 23,24). [przypis edytorski]

Doroszenko — hetman ukraiński w latach 1665–1676. [przypis edytorski]

Dorotea, właśc. Dorothea (gr., łac., niem.) — Dorota. [przypis edytorski]

Dorowie — lud grecki mówiący dialektem doryckim, który jako ostatnia fala migracji greckich zasiedlił Peloponez, część wysp jońskich i Dorydę w płd.-zach. Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

Dorowie: mianowicie w komedii Megarejczycy — Po upadku tyrana megarejskiego, Teagenesa (ok. 590 p.n.e.), przyszło tam wkrótce do rządów demokratycznych, podczas których wystąpił jako twórca komedii Susarion; około r. 576 przeniósł się do Ikarii w Attyce. [przypis tłumacza]

dorożka na gumach — dorożka na kołach obciągniętych gumą. [przypis edytorski]

dorożka na gumach — dorożki, pełniące rolę dzisiejszych taksówek, dzieliły się na dwie kategorie w zależności od budowy ich kół: starsze miały koła z metalu, więc tocząc się po bruku hałasowały i trzęsły, a nowsze i bardziej luksusowe jeździły na kołach z gumy. Opony pneumatyczne wynaleziono w 1846 r., a do masowej produkcji weszły w końcu XIX w. [przypis edytorski]

dorożkarzów — dziś popr. forma D.lm: dorożkarzy. [przypis edytorski]

dorozumieć się czego — dziś: zrozumieć co. [przypis edytorski]

dorozumieć się (daw.) — domyślić się, zrozumieć. [przypis edytorski]

dorozumieć się — domyślić się. [przypis edytorski]

dorozumiewać się (pot.) — domyślać się. [przypis edytorski]

do rozwiązania — dziś: w rozwiązaniu. [przypis edytorski]

dorpacki — od nazwy miasta w Estonii Dorpat (dziś: Tartu). [przypis edytorski]

Dorpat — dziś: Tartu, miasto w Estonii; tu aluzja do pobytu Durejki na Akademii Dorpackiej, założonej w XVII w. przez króla szwedzkiego, w XIX w. powstała tam pierwsza korporacja studentów polskich. [przypis redakcyjny]

Dorszówna — córka Dorsza; daw. forma nazwiska kobiecego. [przypis edytorski]

dorycka kolumna (archit.) — kolumna w staroż. stylu doryckim architektury, w jakim zbudowano m.in. świątynię Partenon na Akropolu w Atenach; kolumny doryckie w przeciwieństwie do ozdobnych kolumn innych popularnych stylów starożytnych (koryncki, joński) zakończone były u góry głowicami o prostym kształcie okrągłej, spłaszczonej „poduszki”. [przypis edytorski]

dorycka, nie jońska (…) ani frygijska, ani lidyjska (…) harmonia — siedmiostopniowe skale muzyczne używane w staroż. Grecji; ich nazwy pochodzą się od nazw plemion i ludów, których temperamenty miały odpowiadać poszczególnym tonacjom (zob. Platon, Państwo, ks. X); skalę dorycką, nazwaną od plemienia Dorów, do którego należeli m.in. Spartanie, uważano za poważną i wzmacniającą charakter. [przypis edytorski]

dorycka skala (muz.) — jedna z trzech bazowych skal muzycznych używanych w starożytnej Grecji; jej nazwa pochodzi od plemienia Dorów; zbudowana w kierunku opadającym, zaczynająca się od dźwięku E. [przypis edytorski]

doryckie — tu w znaczeniu ogólnym: greckie. [przypis edytorski]

doryckim czy też korynckim portykiemportyk: popularny w staroż. architekturze greckiej i rzymskiej rodzaj otwartej frontowej części budowli z rzędem kolumn wspierających dach; dorycki i koryncki: antyczne style architektoniczne, wykształcone w Grecji, przejęte przez Rzymian; w Stanach Zjednoczonych budynki rządowe zbudowano w stylu klasycyzmu, odwołującym się do tradycji greckiej i rzymskiej. [przypis edytorski]

Dory — Dorowie, ostatnia fala migracji greckich (ok. 1100 p.n.e.). [przypis edytorski]

doryjski — dziś popr.: dorycki. [przypis edytorski]

Doryna — garderobiana Marianny, córki Orgona. [przypis edytorski]

Doryno! — Od pierwszego wejścia Orgona z roztargnienia, z jakim wita się ze szwagrem, widać, że to jest człowiek opanowany jedną myślą, który nie chce o niczym słyszeć, póki się nie zaspokoi w tej mierze. [przypis tłumacza]

dorżliśmy — popr. forma 1 os. lm: dorżnęliśmy. [przypis edytorski]

dorzecznemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: dorzecznymi. [przypis edytorski]

dorzeczny (gw., daw.) — dogodny dla siebie. [przypis autorski]

Do Rzeczypospolitej — W oryginale po prostu Ad navem, czyli „Do okrętu”; rozumienie statku jako alegorii państwa pozostawione było domyślności czytelnika. Bardziej szczegółowe interpretacje odnoszą wiersz do rzymskiej wojny domowej między zwolennikami republiki a cesarstwa. [przypis edytorski]

do rzeki — jest to rzeka Paktolos, wypływa z gór Tmolos (dziś Sarabat); płynie przez miasto, a wpada do rzeki Hermos [ob. Gediz]; sławna ze złotego piasku, w który miała obfitować. [przypis tłumacza]

Do rzek królowej — Do rzeki Arno. [przypis redakcyjny]

dość miejsca, żeby pohuśtać kota — idiom ang. not enough room to swing a cat, znaczący tyle co: nie ma gdzie się obrócić; jest bardzo ciasno. [przypis edytorski]

dość sobie w tych (…) ludziach podobał — popr. upodobać sobie w kimś. [przypis edytorski]

Dość spojrzeć na ten reklamowy portret, który stanowił radość artystów, a na którym Jan Apolinary tak łudząco podobny jest do króla Jana III-go z pudełka od zapałek. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Jan Apolinary Michalik. [przypis edytorski]

dość w czas (daw.) — wystarczająco wcześnie. [przypis edytorski]

dościem już napłakała — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dość [się] już napłakałam. [przypis edytorski]

dościgły (daw.) — dojrzały (o owocu). [przypis edytorski]

dościgły (daw.) — dorosły, dojrzały. [przypis edytorski]

dościgły — tu: dojrzały. [przypis edytorski]

dościgły — [tu:] mogący być dościgniony. [przypis redakcyjny]

dościg — tu: dojrzewanie. [przypis edytorski]

doślipić (gw.) — wypatrzyć. [przypis edytorski]

do śmierci prowadzi obojej (starop.) — konstrukcja z formą daw. liczby podwójnej, dziś: prowadzi do obu [rodzajów] śmierci; tj. do śmierci cielesnej i duchowej. [przypis edytorski]

do śmieszności potrzebnym jest przeciwstawienie pewnych doskonałości i niedoskonałości — por. M. Mendelsohn, Philosophische Schriften, część II, s. 23. [przypis redakcyjny]

dośpiały (daw.) — dojrzały. [przypis edytorski]

dośpiały (gw.) — dojrzały. [przypis edytorski]

dośpieć (daw.) — dogrzać a. dojrzewać. [przypis edytorski]

dośpieć (daw., gw.) — dojrzeć. [przypis edytorski]

dośpiem (gw.) — dośpię. [przypis autorski]

do świątyni i nakazali im jak w teatrze — εις το ιερον, περιθέντες δ' αυτοις ὥσπερ ἐπί ακηνης, słów tych nie ma w edycji Dindorfa, a zatem i u tłumaczów. [przypis tłumacza]

doświadczenia Rutherforda potwierdził Becquerel — [por.] „Comptes rendus” 136, 199, 431 (1903). [przypis autorski]

doświadczenia ze związkami torowymi — [por.] M. Curie, „Comptes rendus”, kwiecień 1898. [przypis autorski]

doświadczenieExpérience, co niektórzy komentatorowie uważają za pomyłkę, czytając, iż ma być espérance: nadzieja. [przypis tłumacza]

Doświadczenie jest poznawaniem empirycznym (…) — ustęp od: „Doświadczenie jest poznawaniem (…)” do: „(…) o koniecznym powiązaniu spostrzeżeń” jest dodatkiem drugiego wydania. [przypis tłumacza]

doświadczenie Torricelliego — dotyczyło systemu naczyń połączonych; Evangelista Torricelli (1608–1647), wł. fizyk i matematyk, uczeń Galileusza, przeprowadził w 1643 r. doświadczenie, do którego użył metrowej długości probówki napełnionej rtęcią i szerokiego naczynia: odwróciwszy probówkę denkiem do góry, zanurzył ją w szerszym naczyniu z rtęcią, w wyniku parcia słupa rtęci w probówce, część jej przepływa do naczynia poniżej, a na górze probówki tworzy się próżnia (tzw. próżnią Torricellego), jednak część rtęci pozostaje w probówce, przy czym wysokość pozostającego słupa rtęci jest niezależna od długości rurki, lecz od ciśnienia atmosferycznego: normalne ciśnienie atmosferyczne równoważy ciśnienie hydrostatyczne wywierane przez 0,76 m słupa rtęci; dalsze doświadczenia przeprowadził Blaise Pascal (1623–1662) wykazując, że wysokość słupa rtęci zależy m.in. od wysokości, ponieważ im wyżej, tym powietrze jest rzadsze i jego ciśnienie spada; normalna ciśnienie mierzy się nadal w jednostkach nazwanych od nazwiska fr. uczonego i wynosi 1013 hektopaskali (hPa). [przypis edytorski]

doświadczenie, źródło, skąd płyną waszych sztuk strumienie — Zdanie Arystotelesa: Experientia magistra rerum [(łac.) doświadczenie nauczycielem wszechrzeczy; red. WL]. [przypis redakcyjny]

doświadczona to (starop.) — tzn. jest to doświadczone; jest to potwierdzone doświadczeniem. [przypis edytorski]

Doświadczyński — tytułowy bohater pierwszej polskiej powieści p.t. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), autorstwa Ignacego Krasickiego (1735–1801); wyspa Nipu, na którą trafia Doświadczyński stanowi obraz oświeceniowej utopii: rządzonego racjonalnie państwa oraz sprawiedliwego społeczeństwa. [przypis edytorski]

Doświadczyński — właśc. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), powieść Ignacego Krasickiego; pierwsza polska powieść. [przypis edytorski]

doświarczać (gwar.) — doświadczać. [przypis redakcyjny]

do światła wiedzie nasza ścieżka — nawiązanie do utworu A. Asnyka Przodownikom: „Wy możecie zstępować bez trwogi,/ Gdzie noc, groza i zwątpienie mieszka,/ I piekielne nie zwiodą was bogi,/ Bo do światła wiedzie wasza ścieżka”. [przypis edytorski]

do świętego Michała — tj. do 29 września a. 21 listopada (daty wspomnienia św. Michała Archanioła w kalendarzu chrześcijańskim). [przypis edytorski]

doświtka — zabawa trwająca do świtu. [przypis edytorski]

do Świtnice — dziś popr. forma D.lp: do Świtnicy. [przypis edytorski]

dosadził — tu: dorzucił, dodał. [przypis edytorski]

do Salerny — dziś popr. forma: do Salerno; Salerno: miasto we Włoszech, w regionie Kampania, położone w zatoce Morza Tyrreńskiego. [przypis edytorski]

do samego zdechu — do ostatniego tchu. [przypis autorski]

do samej ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (…) ziemi. [przypis edytorski]

do samice (gw., daw.) — do samicy. [przypis autorski]

Do Senatu sam Naród po województwach obierać będzie — toż w Popr. i Przydat. (Uwagi, str. 209). [przypis redakcyjny]

dosiąc — dziś: dosięgnąć. [przypis edytorski]

dosiąc — dziś por.: dosięgnąć. [przypis edytorski]

dosiąc (starop.) — dziś popr. forma: dosięgnąć. [przypis edytorski]

dosiąc (starop. forma) — dziś: dosięgnąć. [przypis edytorski]

dosiąc (starop. forma) — dziś popr.: dosięgnąć. [przypis edytorski]

dosiągł — dziś częściej: dosięgnął. [przypis edytorski]

dosiągnąć (daw. forma) — dziś: dosięgnąć. [przypis edytorski]

dosiągszy (starop. forma) — dziś popr. forma imiesłowu przysł. uprzedniego: dosięgnąwszy. [przypis edytorski]

do się (daw.) — dziś: do siebie. [przypis edytorski]

dosięże — dziś: dosięgnie a. osiągnie. [przypis edytorski]