Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7358 przypisów.
błędy (starop.) — głupstwa, sprawy niewarte zachodu. [przypis redakcyjny]
błędy — tu: grzechy. [przypis edytorski]
błędzić — bredzić. [przypis autorski]
błękit metylowy (chem.) — błękit anilinowy, barwnik stosowany do wybarwiania preparatów biologicznych; tu zapewne raczej: błękit metylenowy (chlorek metylotioniny), po rozpuszczeniu w wodzie dający niebieski roztwór działający silnie antyseptycznie, stosowany do odkażania skóry i ran, daw. także doustnie w stanach zapalnych i zakażeniach układu moczowego. [przypis edytorski]
błękitna bogini — Atena, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny, w Iliadzie sprzyjająca Grekom. [przypis edytorski]
błękitna bogini — Atena. [przypis edytorski]
błękitna krew — nawiązanie do poetyckiego przekonania, że osoby z rodzin arystokratycznych (królowie, książęta, hrabiowie itp.) mają krew błękitną, a nie czerwoną jak zwykli ludzie. [przypis edytorski]
Błękitna Księga — tu: książka z nazwiskami i adresami ważnych osób, takich jak osobistości rządowe. [przypis edytorski]
błękitne dźwięki — przykład synestezji, środka stylistycznego popularnego w poezji Młodej Polski, polegającego na przypisywaniu jednemu zmysłowi wrażeń charakterystycznych dla drugiego. [przypis edytorski]
Błękitne dzwonki Szkocji (ang. Blue Bells of Scotland) — popularna ballada szkocka, opublikowana po raz pierwszy w 1801 r. [przypis edytorski]
Błękitne niebo — popularne przedwojenne tango Blauer Himmel (1936) niem. kompozytora J. Rixnera, śpiewane w Polsce ze słowami Mariana Hemara jako To samo niebo, znane też pod tytułem Błękit nieba. [przypis edytorski]
błękitnokrwiści — szlachetnie urodzeni; ci, w których żyłach płynie „błękitna krew”. [przypis edytorski]
Błękitny Brzeg — dziś: Lazurowe Wybrzeże (fr. Côte d'Azur), wschodnia część wybrzeża francuskiej Prowansji, rozciągająca się od miejscowości Cassis aż po granicę włoską. [przypis edytorski]
błękity Niebios i wód brzegi, i Alp szczyty i widnokrąg cały świata, i przycisnąć świat jak brata chciał do swej piersi… — parafraza fragm. poematu Krasińskiego Przedświt. [przypis edytorski]
Błeszyński, Hipolit (1766–1824) — polski oficer, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792, od 1794 generał-adiutant wojsk saskich, adiutant króla Saksonii Fryderyka Augusta I. [przypis edytorski]
Błociszewski, Sylwester (1840–1875) — polski szlachcic, uczestnik powstania styczniowego, po jego upadku aresztowany i uwięziony w cytadeli poznańskiej. [przypis edytorski]
błocko — błoto. [przypis edytorski]
Błoga Nawarro — poeta ostrzega, żeby królestwo Nawarry zagrożone przez Francuzów, lepiej od Pirenejów swoich granic strzegło. [przypis redakcyjny]
błoga — tu: błogosławiona, czyli zbawiona. [przypis edytorski]
błogonadieżny (z ros. благонадежный) — godny zaufania; pewny. [przypis edytorski]
Błogosław ci Bóg, abyś patrzył na dobre Jerozolimy po wszytkie dni wieku twego — Ps 127, 5. [przypis edytorski]
błogosławiącymi ramiony — dziś popr. N.lm: (…) ramionami. [przypis edytorski]
błogosławieństwo szeechajanu (z hebr. szeechajanu: że dożyłem) — krótka modlitwa, odmawiana na rozpoczęcie ważniejszych świąt, w której dziękuje się Bogu, że pozwolił nam dożyć tego dnia. [przypis edytorski]
błogosławieństwy (daw.) — dziś popr. forma N. lm: błogosławieństwami. [przypis edytorski]
błogosławieństwy i dzięki — dziś popr. forma N. lm: błogosławieństwami i dziękami (podziękowaniami). [przypis edytorski]
Błogosławieni ci, którzy się nim nie zgorszą — Mt 11, 6. [przypis tłumacza]
Błogosławieni cisi… Błogosławieni smutni… — słowa Chrystusa z Ośmiu błogosławieństw (Mt 5:4-5). [przypis redakcyjny]
Błogosławieni, którzy łakną sprawiedliwości… Błogosławieni, którzy płaczą… — słowa Chrystusa z Ośmiu błogosławieństw (Mt 5:4-6). [przypis redakcyjny]
Błogosławieni (…) łaknący — Słowa z Ewangelii św. Mateusza: „Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości”. Tu, w przejściu z kręgu pokutujących łakomców do kręgu pokutujących żarłoków, to przypomnienie słów Chrystusowych jest stosowne i w miejscu właściwym wspomniane. [przypis redakcyjny]
Błogosławieni są ubodzy w duchu — Tekst z Ewangelii św. Mateusza, gdzie Chrystus Pan mówi: „Błogosławieni ubodzy w duchu (to jest pokorni), albowiem ich jest królestwo niebieskie”. [przypis redakcyjny]
błogosławiona Salomea (ok. 1211–1268) — córka księcia Leszka Białego, żona Kolomana Halickiego, po jego śmierci w walce z Tatarami wstąpiła do zakonu klarysek. [przypis edytorski]
błogosławione dwa światła — To jest Trajan i Ryfeusz. [przypis redakcyjny]
błogosławionego biskupa z Genewy, który bez skrupułów oszukiwał w grze — Franciszek Salezy, właśc. François de Sales (1567–1622): biskup Genewy, święty Kościoła katolickiego (kanonizowany w 1665), doktor Kościoła (od 1877); w książce Filotea. Wprowadzenie do życia pobożnego (1609) potępiał grę w karty i w kości, jednak wytykano, że za młodu był karciarzem, i wspominano, że zwykł oszukiwać w grze (por. korespondencja Elżbiety Charlotty z Palatynatu, żony księcia Orleanu). [przypis edytorski]
Błogosławione oczy… — zob. Łk 10, 23 i dalej. [przypis edytorski]
Błogosławiono Zadiga, Zadig zaś błogosławił niebo — tutaj kończy się znaleziony rękopis historii Zadiga. Wiadomo, iż doznał wielu innych przygód, które również wiernie spisano. Uprasza się pp. tłumaczy języków orientalnych, aby donieśli o nich, skoro dojdą do ich wiadomości. [przypis autorski]
błogosławiony Hraban Maur — (ok. 780–856) mnich benedyktyński, kronikarz i poeta z czasów dynastii Karolingów. [przypis edytorski]
Błogosławiony, który w imię Pańskie przychodzisz — Słowa z Ewangelii św. Mateusza wyrzeczone przez lud żydowski, kiedy Chrystus wchodził do Jerozolimy. [przypis redakcyjny]
Błogosławionym (…) kierunkom — Nie tylko same ciała niebieskie rozdzielają ruch i siłę między siebie, ale i słudzy boży, aniołowie, którzy to, co od Boga pochodzi, według jego rozmaitych celów dalej prowadzą. Piękne i wesołe jest światło gwiazd jak rodząca je arcysiła, to jest Bóg, od którego wszystko pochodzi. [przypis redakcyjny]
Błogosławiony żywot… — cytat z Ewangelii św. Łukasza (Łk 11:27). [przypis redakcyjny]
błogotwórczy (neol.) — zapewniający szczęście. [przypis edytorski]
Błok, Aleksander (1880–1921) — rosyjski poeta i dramaturg, przedstawiciel symbolizmu. [przypis edytorski]
Błok, Aleksandr (1880–1921) — rosyjski poeta i dramatopisarz, przedstawiciel europejskiego symbolizmu. W swojej twórczości poruszał tematy mistyczne i historiozoficzne. Autor między innymi cyklu Wiersze o Pięknej Damie, dramatu Buda jarmarczna i niedokończonego poematu Odwet. Aleksandr Błok jest właściwym autorem tego utworu, a Jerzy Liebert tłumaczem. [przypis edytorski]
Błok, Aleksandr (1880–1921) — rosyjski poeta i dramatopisarz, przedstawiciel europejskiego symbolizmu. W swojej twórczości poruszał tematy mistyczne i historiozoficzne. Autor między innymi cyklu Wiersze o Pięknej Damie, dramatu Buda jarmarczna i niedokończonego poematu Odwet. Wiersz Kroki komandora napisał w 1912. Aleksandr Błok jest właściwym autorem Kroków komandora, a Jerzy Liebert przełożył wiersz z rosyjskiego na polski. [przypis edytorski]
błoń a. błonie (daw.) — łąka, pastwisko; rozległa przestrzeń porosła trawą. [przypis edytorski]
błoń a. błonie — duża przestrzeń porośnięta trawą; pastwisko, łąka. [przypis edytorski]
błoń a. błonie — rozległa łąka, pusta przestrzeń pokryta trawą. [przypis edytorski]
Błoński, Jan (1931–2009) — historyk literatury i wpływowy krytyk, badacz poezji Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, twórczości St. I. Witkiewicza i literatury współczesnej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. [przypis edytorski]
błona migawkowa a. przesłona migawkowa (biol.) — półprzezroczysta błona, która może być nasuwana na oko w celu ochrony gałki ocznej i zwilżania rogówki; występuje u wielu kręgowców lądowych. [przypis edytorski]
błona — w średniowieczu szkło było bardzo drogie, więc mniej zamożni ludzie wstawiali w okna pęcherze rybie lub zwierzęce. [przypis edytorski]
błonica — choroba zakaźna atakująca gardło lub krtań; błonica krtani występuje najczęściej u dzieci, objawia się utrudniającą oddychanie opuchlizną; przy braku odpowiedniej pomocy prowadzi do uduszenia się. [przypis edytorski]
błonie — duża łąka, równina porośnięta trawą. [przypis edytorski]
błonie — duża przestrzeń porośnięta trawą; pastwisko, łąka. [przypis edytorski]
błonie — duża przestrzeń, równina pokryta trawą. [przypis edytorski]
błonie — duża przestrzeń, trawiasta równina; łąka. [przypis edytorski]
błonie — łąka, pastwisko. [przypis edytorski]
błonie — łąka, polana, pastwisko. [przypis edytorski]
błonie — łąka. [przypis edytorski]
błonie — równina porośnięta trawą. [przypis edytorski]
błonie — rozległy obszar porośnięty trawą; łąka, pastwisko. [przypis edytorski]
błonie — trawiasta równina. [przypis edytorski]
błony do kodaka — błony fotograficzne do aparatu firmy Kodak. [przypis edytorski]
błony — dziś popr. forma N. lm: błonami; dawniej, zamiast szkła, w okna wstawiano przejrzyste błony zrobione z pęcherzy pławnych ryb. Produkcja szkła okiennego została udoskonalona w XIV w. (sto lat po opisywanych tu wydarzeniach), ale jeszcze do XIX w. szyby w oknach stanowiły towar luksusowy. [przypis edytorski]
błota meockie (palus maeotis) — Azowskie Morze. [przypis autorski]
błoty czarnemi i ciemnemi bory — dziś popr. forma N. lm: czarnymi błotami i ciemnymi borami. [przypis edytorski]
błoty — dziś popr. forma N. lm: błotami. [przypis edytorski]
błoty (starop. forma) — błotami; błoto, tu: bagno. [przypis edytorski]
bł. p. — skrót od: błogosławionej pamięci. [przypis edytorski]
Błyśnie na niebie po raz pięćdziesiąty — Tu poeta przez liczbę księżyców oznacza rok fatalny 1304, w którym stronnictwo gwelfów białych, do którego należał Dante, daremnie kusiło się o powrót do Florencji, a przez sztukę trudną rozumie niełatwy powrót z wygnania. [przypis redakcyjny]
błyśnie (…) zorze — dziś: błyśnie zorza. [przypis edytorski]
błyskawicą wystrzeliła z ziemi — w oryg. niem. mowa jest o Ostapie, który nagle został wyniesiony do góry. [przypis edytorski]
Błyskawica zrzenice jej wyżarła — Pod wpływem strachu i poczucia niemocy Mąż odzyskuje jasność spojrzenia, rozeznanie własnej sytuacji. [przypis redakcyjny]
Błysnęło światło: oby jeszcze błysło — Tym zjawiskiem światła, które poeta życzy sobie po raz drugi oglądać, jest anioł, sługa boży, posłannik jego świętej woli, który dusze po śmierci ciała w miejsce oczyszczenia prowadzi. [przypis redakcyjny]
błyszczała taka jasna woda — Lete oświecona świecznikami błyszczy po lewej stronie poety, to jest od strony jego serca i odbija mu w swoich wodach jego własne serce jak we zwierciadle. Dziwnie obrazowa i głębokiego znaczenia moralnego alegoria [przypis redakcyjny]
blach — blacha, część zbroi. [przypis redakcyjny]
blach — blacha zbroi. [przypis redakcyjny]
blach (daw. forma) — blacha, część zbroi. [przypis redakcyjny]
blachem (starop.) — dziś r.ż. w formie N.lp: (pod) blachą; tu: pod zbroją. [przypis edytorski]
blachmal (daw.) — emalia. [przypis redakcyjny]
blachmalowy (z niem.) — nakładany blaszkami złotymi lub srebrnymi; także emaliowany [przypis redakcyjny]
blachmal — piana na roztopionym srebrze; blachmalowy: popielaty, siwy. Sędziwi żołnierze nie należeli do rzadkości. W konstytucji r. 1662 mamy dwa na to przykłady. Nobilitowany w tejże konstytucji Jan Guldyn, major pieszego pułku Aleksandra Lubomirskiego, koniuszego koronnego, służył „aż do siwego włosa” w gwardii królewskiej. Podobnie nobilitowany wraz z trzema dorosłymi synami Michał Cerkies, porucznik chorągwi kozackiej, „kontynuował służbę wojskową od wojny chocimskiej do sędziwego wieku”. [przypis redakcyjny]
blachman — bielmo. [przypis edytorski]
blachman — bielmo. [przypis redakcyjny]
blachman (z niem. Blachmal: płaska plama, szumowiny na srebrze) — bielmo. [przypis edytorski]
blach (starop.) — dziś r.ż.: blacha. [przypis edytorski]
blach — tj. zbroi. [przypis edytorski]
blach wytrzymał (starop. forma) — dziś r.ż.: blacha wytrzymała, zniosła (ugodzenie strzały). [przypis edytorski]
blachy żelaznemi — dziś popr. forma N. lm: żelaznymi blachami. [przypis edytorski]
Blackbirds — przebojowa amerykańska rewia muzyczna wystawiona po raz pierwszy na Broadwayu w 1928, gdzie stała się najdłużej granym widowiskiem z udziałem wyłącznie czarnych wykonawców; w 1929 odniosła sukces również w Moulin Rouge w Paryżu. [przypis edytorski]
Blackfeld, Ludwik — prawdopodobnie postać fikcyjna. [przypis edytorski]
Black Fleet (ang.) — Czarna Flota. [przypis edytorski]
Blackfriars — nazwa stosowana w odniesieniu do wielu miejsc w Anglii, niegdyś związanych z obecnością zakonu dominikanów (ang. friar: brat zakonny); Blackfriars w Londynie to dzielnica w centrum miasta (City of London), w której usytuowany był kiedyś klasztor dominikanów. [przypis edytorski]
bladą słoneczność dni jego dogasających (…) wyższą mocą i czynnikiem stworzycielem — List do Rembowskiego. [przypis autorski]
blada Dyjanna — Diana (odpowiednik Artemidy z mit. gr.), bogini Księżyca; w Endymionie jednak zakochała się Selene. [przypis edytorski]
blada (…) królowa nocy — księżyc. [przypis edytorski]
bladéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak y. [przypis edytorski]
Blade kłosy na odłogu (…) Że już dosyć strat — dwie pierwsze strofy wiersza Cypriana Kamila Norwida, opublikowanego w partyturowej edycji dwu pieśni, opracowanych na głos i fortepian, wyd. przez przez Kazimierza Lubomirskiego; na przełomie XIX i XX w. tekst pieśni popularny, choć funkcjonował jako anonimowy. [przypis edytorski]
bladnie — dziś: blednie. [przypis edytorski]
bladnie — dzis: blednie. [przypis edytorski]
bladość śmiertelna — w oryginale była tu mowa o siwiźnie (łac. canities). [przypis edytorski]
blad' (ros., wulg.) — kurwa. [przypis edytorski]
