Przypisy

tandeta — tu: rzecz licho zrobiona, starzyzna. [przypis redakcyjny]

Taniec Wielki — daw. nazwa poloneza. [przypis redakcyjny]

tanina — garbnik, środek używany w medycynie i w garbarstwie. [przypis redakcyjny]

Tankred — książę sycylijski, siostrzeniec Roberta Guiskarda ur. 1078, jeden z najwaleczniejszych bohaterów chrześcijańskich, um. w r. 1112. [przypis redakcyjny]

Tankred — profesor akademii padewskiej. [przypis redakcyjny]

tanta aemulatione — przy takim współzawodnictwie. [przypis redakcyjny]

tantae activitatis (łac.) — bardzo dzielnego. [przypis redakcyjny]

Tantaene divis coelestibus ira? — cytat z Wergiliusza [Eneida I 11] przytoczony błędnie; powinno być irae: tak wielki był gniew bogów. [przypis redakcyjny]

tanta festinatione (łac.) — z takim pośpiechem. [przypis redakcyjny]

tantiema — tu: udział w zyskach przedsiębiorstwa, wypłacany jako dodatek do pensji wyższym urzędnikom. [przypis redakcyjny]

tanti honoris insigne (łac.) — odznakę tak wielkiego zaszczytu. [przypis redakcyjny]

tanti spes affulsit voti (łac.) — zajaśniała nadzieja takiego życzenia. [przypis redakcyjny]

tantna (z łac.) — zamożna. [przypis redakcyjny]

tanto postliminio (łac.) — tak wielkim prawem powrotu do własnego kraju. [przypis redakcyjny]

tantum modo (łac.) — tylko. [przypis redakcyjny]

ta panna — żona poety. [przypis redakcyjny]

tapczanów — ław do spania. [przypis redakcyjny]

tapette — franc. wyrażenie gwarowe może oznaczać albo gadułę albo pederastę. [przypis redakcyjny]

Ta piękna dusza (…) tej nędzarza trumny — Św. Franciszek umierając, przez pokorę chrześcijańską zalecił współzakonnikom swoim, żeby jego ciało bez trumny wrzucone zostało do ziemi. [przypis redakcyjny]

Ta pieśń w rękopiśmie — Po wyjściu z druku drugiej edycji Psalmów wiersz, o którym tu mowa, został przedrukowany w Lipsku u Bobrowicza pod tytułem: Do Autora Trzech Psalmów, Juliusza Słowackiego. [przypis redakcyjny]

tapo — žodį „tapo” Anykštėnai taria „topo”(o pusilgė, ne tokia, kaip žodyje „susopo”). [przypis redakcyjny]

Taprobana — wyspa Cejlon. [przypis redakcyjny]

taraban — wielki bęben. [przypis redakcyjny]

taraban — wielki bęben turecki. [przypis redakcyjny]

Tarakon — dziś Aragonia. [przypis redakcyjny]

tarapacić (daw.) — gryźć. [przypis redakcyjny]

taras (daw.) — [tu:] więzienie; [por. zatarasować]. [przypis redakcyjny]

taras (daw.) — tu: więzienie (por.: zatarasować). [przypis redakcyjny]

taras (daw.) — [tu:] więzienie. [przypis redakcyjny]

taras — sklep, więzienie; lepiej z lassa niżeli z tarassa (przysłowie): łatwiej wydostać się z lasu niż z więzienia. [przypis redakcyjny]

taras (starop.) — [tu:] więzienie. [przypis redakcyjny]

taras — tu: więzienie. [przypis redakcyjny]

tarcice — deski nieobrobione. [przypis redakcyjny]

tarcza Minerwy roboty Fidiasza — por. Plinius, XXXVI, 4, s. 726: „Scuto eius, inquo Amazonum proelium caelavit intumesente ambitu parmae; eiusdem concava parte Deorum et Gigantum dimicationem”. [przypis redakcyjny]

Tarczyn — miasto między Skierniewicami a Czerskiem. [przypis redakcyjny]

tarda sunt quae in commune consuluntur; privatam gratiam statim mereare, statim recipias (łac.) — powolne jest to, co się dla dobra publicznego robi; na prywatną wdzięczność wnet zasłużysz, wnet ją odbierzesz. [przypis redakcyjny]

Tarent — miasto w płd. Włoszech. [przypis redakcyjny]

Targa kłaczystą brodę — Podobnie w Korsarzu (11, 4) o Seidzie: „he tore his beard”. [przypis redakcyjny]

tarkać (daw.) — głosić, przebąkiwać o pokoju. [przypis redakcyjny]

Tarkankut — jest to najdalej na zachód wysunięty przylądek Krymu. [przypis redakcyjny]

tarń — według prof. Brücknera Malczewski „chyba tarń mylnie napisał zamiast pospolitego cierń albo dawnego tarn”. Linde jednak przytacza przykłady używania w starszej polszczyźnie tarń i tarnie (to) obok cierń i (to) ciernie. [przypis redakcyjny]

Tarnopol — miasto w zach. części Ukrainy, ok. 110 km na wschód od Lwowa. [przypis redakcyjny]

Tarnopol — miasto w zachodniej części Ukrainy, ok. 110 km na wschód od Lwowa. [przypis redakcyjny]

tarnosolis — płatki farbowane. [przypis redakcyjny]

tarpejska skała — stroma ściana wzgórza kapitolińskiego w starożytnym Rzymie, skąd strącano zbrodniarzy i zdrajców. [przypis redakcyjny]

Tarrakona — dziś Aragonia. [przypis redakcyjny]

Tar — rzeka Taro, lewy dopływ Padu. [przypis redakcyjny]

tartan — szkocki pasiasty pled. [przypis redakcyjny]

tartofle — trufle. [przypis redakcyjny]

tartufole (lm) — trufle. [przypis redakcyjny]

Tarus — rzeka Taro, lewy dopływ Padu. [przypis redakcyjny]

taryfa (z wł.) — wykaz. [przypis redakcyjny]

taryfę — cennik; tu: cedułę targową. [przypis redakcyjny]

taśma szczęśliwa — przepaska Wenery rozbudzająca miłość. [przypis redakcyjny]

taśmiana tkanka (starop.) — prosta, gruba tkanina. [przypis redakcyjny]

Taśmina, ukr. Tiasmyn — rzeka na środkowej Ukrainie, prawy dopływ Dniepru. [przypis redakcyjny]

taśmy galonowe — taśmy ściśle splecione, do naszywania i bramowania. [przypis redakcyjny]

tasak (starop.) — miecz krótki, szeroki; puginał. [przypis redakcyjny]

ta samotna dama, której mi oczy uprzednio zabłysły — Tą damą jest Matylda. (Patrz o niej przypisek w pieśni XXVIII.) Ona duchem zupełnie oczyszczona, ofiaruje się upokorzonemu poecie być przewodniczką jego i pomóc mu z przypomnienia jego winy omyć się w letejskich wodach niepamięci. Ona sama lekka i czysto duchowa ślizga się po wód powierzchni, w których tonie przypomnienie winy i grzechu. Prawda jasna i głęboka! [przypis redakcyjny]

Tass — Bernardo Tasso, ojciec Torkwata (1493–1569), także poeta, autor epopeicznego poematu w stu pieśniach pt. Amadigi. [przypis redakcyjny]

Tasso, Torquato (1544–1599) — poeta włoski, autor Jerozolimy wyzwolonej, 8 lat spędził w szpitalu więziennym. [przypis redakcyjny]

taszur — kij bambusowy z krótkim rzemykiem do poganiania konia. [przypis redakcyjny]

Tatar — dziś popr. forma D. lm: Tatarów. [przypis redakcyjny]

Tatarów krymskich, nohajskich, białogrodzkich i budziackich — nazwy Tatarów koczujących na stepach pomiędzy Wołgą a Dunajem: Orda nogajska od Wołgi po Krym; białogrodzka od Krymu po Dniestr, nad którym leżało miasto Białogród (też: Akerman); budziacka od Dniestru po Dunaj w płd. Besarabii, zw. Budziakiem (z tur. budżak: węgieł, kąt). [przypis redakcyjny]

Tatarowie, którym wolno żenić się z córkami — To prawo jest u nich bardzo stare. Atylla, powiada Priskus w swojej Ambasadzie, zatrzymał się w pochodzie, aby zaślubić Eskę, swoją córkę: rzecz dozwolona (mówi) wedle praw Scytów. [przypis redakcyjny]

tatarska chorągiew — Tatarów osiadłych na Litwie. [przypis redakcyjny]

tatarski brzeg — tak nazywano lewy brzeg Dniepru, prawy zwano ruskim. [przypis redakcyjny]

tatarskie ziele — tatarak. [przypis redakcyjny]

Tatary — dziś popr. forma M. lm: Tatarzy. [przypis redakcyjny]

Tatarzy budziaccy — Tatarzy zamieszkujący w Budziaku; Budziak — kraina hist. nad Morzem Czarnym, pomiędzy Dniestrem a Dunajem. [przypis redakcyjny]

Tatarzyn — „Agaj-Han”. [przypis redakcyjny]

Tatarzyn — król tatarski, Mandrykard. [przypis redakcyjny]

Tatry — tu ogólnie: góry. [przypis redakcyjny]

Tatry — w znaczeniu ogólnym: góry. [przypis redakcyjny]

Tauriskus nie pochodził z Rodu, tylko z Trallesu — [por.] Winkelmann, Historia sztuki, II, s. 353; Plinius, lib. XXXVI, sect. 4, p. 729, l. 17. [przypis redakcyjny]

Taurus — pasmo górskie w Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]

Ta wieczna perła (…) przyjęła nas w siebie jak woda — Poeta jak promień w wodę w księżycu utonął, bynajmniej nie rozdzielając swoim ciałem ciała księżycowego, kiedy według zwyczajnych praw natury ciało jedno w drugim w tej samej przestrzeni zmieścić się nie może. Jak to jest prawdopodobne, trudno zrozumieć. Najlepiej na to odpowiedzieć słowami św. Pawła, który mówi: „A znam takiego człowieka, który był zachwycon do raju; jeżeli w ciele, jeżeli prócz ciała, nie wiem, Bóg wie!”. Ten stan świętego zachwycenia w duchu wzmacnia w ludziach czystego i pokornego serca pociąg do oglądania oblicza bożego, w którym głęboko tajemnicze połączenie się natury boskiej z ludzką, bez wzajemnego ich wykluczania się, stanie się nam jasnym i bez dowodu, jak na razie każde pierwotne pojęcie samo przez siebie. [przypis redakcyjny]

tażbir a. tazbir (starop.) — cienkusz, podpiwek. [przypis redakcyjny]

Taż mu baba, też koła — przysłowie: to samo. [przypis redakcyjny]

Ta zaś familia, która w szlachcie słabszą stronę miała — mowa o polityce Czartoryskich. [przypis redakcyjny]

tchnąć (starop.) — ciężko oddychać, dychać. [przypis redakcyjny]

tchnie (daw.) — słabo [od]dycha. [przypis redakcyjny]

Tchórz w skórze lwiej, zająwszy legowisko cudze, na moim mści się panu — Ajgistos, syn Tyestesa. Jest on w tragedii zawsze przedstawiany jako tchórz (por. Sofoklesa Elektra), gdyż mści się za pomocą niewiasty, Klitajmestry. [przypis redakcyjny]

tczą (daw. forma) — tkają. [przypis redakcyjny]

tę, co umie kochać — zam.: tę którą umie kochać. Poeta nie zauważył widocznie dwuznaczności. [przypis redakcyjny]

tęgi (starop.) — wielki. [przypis redakcyjny]

tępicie ogniem i mieczem wszystkich, którzy pozostają w błędzie tak niewinnym, mianowicie w wierze, że Bóg kocha jeszcze to, co kochał niegdyś — Jest to źródło zaślepienia Żydów, iż nie czują, że porządek ewangelii jest w sferze zamiarów Boga i że w ten sposób jest wynikiem samej jego niezmienności. [przypis redakcyjny]

tępotanie (neol.) — tupot. [przypis redakcyjny]

Tę samą datę wskazywał rękopis należący do Mirabeau, sądząc według tytułu zamieszczonego w katalogu sprzedaży książek po nim pozostałych — por. Elisabeth A. Forster, Ph. D., Le dernier séjour de J. J. Rousseau à Paris-1770–1778, Smith College Studies in Modern Languages, Vol. II, Nr. 2–3, January–April 1921, Northampton Massachusetts, USA. Za odpis ustępu tej pracy, odnoszącego się do Uwag, składam gorące podziękowanie p. prof. Romanowi Dyboskiemu. [przypis redakcyjny]

tęschnota — „Pod względem ortografii Tęschnoty, protestuję przeciw wszelkim, a tym bardziej ruskim źródłosłowom; niech będzie Toska dla tego, co się troska, ale mnie tchnienia koniecznie trzeba w tęschnocie, i choćby go dotychczas nie bywało, to ja biorę i trzymać będę; jedyna protestacja, której sobie przeciw całemu twemu listowi pozwalam…” (Do Elli, 20 marca 1871). [przypis redakcyjny]

tęskliwa (starop.) — tęskniąca. [przypis redakcyjny]

tęsknicie — dziś popr. forma trybu rozkazującego: tęsknijcie. [przypis redakcyjny]

tęten (daw.) — tętent. [przypis redakcyjny]

tę trzecią mam… co mi jest matką — za trzecią matkę uważa, zdaje się, śmierć. [przypis redakcyjny]

tęż istą (starop.) — tę samą. [przypis redakcyjny]

Tealdu (…) wieże obie — na zach. krańcu Ferrary, zbudowane dopiero w 970 przez Tealda d'Este; mały anachronizm. [przypis redakcyjny]

teatrum (daw., z łac.) — widowisko. [przypis redakcyjny]

teatrum (łac.) — teatr, przedstawienie. [przypis redakcyjny]

teatrum — ulubiona metafora w. XVIII: „teatr życia ludzkiego”. [przypis redakcyjny]

Teatr Wielki — okazała budowla z lat 1825–1833 na placu Teatralnym (spalony w r. 1939, obecnie odbudowany). [przypis redakcyjny]