Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 18137 przypisów.
potkać kogo czem (starop.) — zarzucić komu coś. [przypis redakcyjny]
potkać się (daw.) — spotkać się. [przypis edytorski]
potkać się — spotkać się a. potykać się, walczyć. [przypis edytorski]
potkać się (starop.) — spotkać się; pojedynkować się. [przypis edytorski]
potkać się (starop.) — spotkać się. [przypis edytorski]
potkać się (starop.) — spotkać się; tu: pojedynkować się, potykać się. [przypis edytorski]
potkać się (starop.) — spotkać się; tu: zewrzeć się w pojedynku, por. dzisiejsze: potykać się z kimś. [przypis edytorski]
potkać się (starop.) — tu: potykać się; pojedynkować się; walczyć. [przypis edytorski]
potkać (starop.) — potykać, walczyć. [przypis edytorski]
potkać (starop.) — spotkać. [przypis edytorski]
potka — dziś: spotka. [przypis edytorski]
potkała (forma starop.) — spotkała. [przypis redakcyjny]
potkanie (starop.) — walka; potykanie się. [przypis edytorski]
potknąć się — tu: potykać się; walczyć. [przypis edytorski]
Potknąć się w zasadniczym zagadnieniu mężczyzny i kobiety… — Nietzsche, Poza dobrem i złem 237. [przypis edytorski]
potłumić — dziś raczej: stłumić. [przypis edytorski]
potlacz — ceremonia znana plemionom Indian zamieszkującym płn-zach. wybrzeża Ameryki Północnej, podczas której uroczystej uczcie (w jęz. plemienia Chinook potlacz znaczy: karmić, spożywać) towarzyszyło składanie przez gospodarza darów lub niszczenie należących do niego dóbr materialnych w celu zamanifestowania lub podniesienia swojego statusu społecznego; obdarowanych obowiązywało zrewanżowanie się tym samym lub uznanie swojej niższości. Spiralę wymiany ograniczała zasada zachowania dobrobytu wioski; pot. marnotrawstwo, uprawianie rozrzutności. [przypis edytorski]
potlatsch — zachowuję pisownię międzynarodową: samogłoski jak we włoskim, spółgłoski jak w angielskim; zdaje się, że zasada ta co do słów oryginalnych stosowana jest powszechnie. [Obecna pisownia polska: „potlacz”, tak jak się wymawia po polsku; red. WL.] [przypis autorski]
potnica — tu: kąpiel parowa (uznawana za metodę leczenia syfilisu). [przypis edytorski]
potnieć — dziś: pocić się. [przypis edytorski]
potnie — dziś popr.: potnieje; pokrywa się potem. [przypis edytorski]
potnie — tu: potnieje; poci się; oblewa się potem. [przypis edytorski]
Po tobie Tronu w Olimpie nikt nie odziedziczy — podkreślamy to miejsce jako jądro charakterystyki samego poety. [przypis tłumacza]
po tobie znam taką postawę — doznaję od ciebie takiego zachowania się. [przypis redakcyjny]
Potocka, Delfina (1807–1877) — dama słynna z urody, zdolności umysłowych i artystycznych; ukochana, przyjaciółka i powierniczka Krasińskiego, uczennica i przyjaciółka Chopina. [przypis edytorski]
Potockaitės karstas. — Netoli Chanų rūmų tebėr kapinės, rytų skonyje statytos, su apskritu kaupu. Krymo liaudyje užsiliko pasaka, būk šį paminklą pastatęs Kirym-Girajus savo meilužei, belaisvei lenkei iš Potockių namo. Autorius moksliškai iš gražiai parašytos „Kelionės po Krymą”, Muravjev-Apostolas sako, kad toji pasaka esanti be pamato, ir kad tame rakšte esanti palaidota tūla gruzinaitė. Nežinome kuo jis remia savo nuomonę; nes užmėtinėjimas, būk totoriai vidur aštuonioliktojo amžiaus nebegalėję taip lengvai Potockių merginų grobti ir gabentis, neturi pagrindo. Žinomi pastarieji kazokų maištai Ukrainoje, kur nemaž buvo suimta žmonių ir parduota kaimynams totoriams. Lenkijoje daugel yra aukštesnės kilmės šeimynų Potockiais vardu, ir paminėtoji imtinė ne būtinai turėjo prigulėti prie garsiųjų Huraaniaus tėvūnų, kurie mažiau kentėjo nuo totorių ir kazokų. Iš liaudies pasakos apie Bachčisarajaus grabvietę rusų dainius Aleksandras Puškinas ypatingu savo talentu parašė apysaką — „Bachčisarajaus Fontana”. [przypis redakcyjny]
Potocki, Antoni (1867–1939) — krytyk literacki i historyk literatury. [przypis edytorski]
Potocki, Antoni (1867–1939) — pseud. Jerzy Grot, A.P. Ordyński; pisarz i krytyk literacki; przed I wojną światową związany z Ligą Narodową, następnie z ruchem Narodowej Demokracji, działacz organizacji polonijnych, propagator kultury polskiej we Francji; autor m.in. zbioru nowel Martosia i my (1899), studiów literackich o Stanisławie Wyspiańskim (1902) i Marii Konopnickiej (1902), Szkiców i wrażeń literackich (1903), Polskiej literatury współczesnej 1860-1910 (1911-1912, 2 tomy), obok książki Wilhelma Feldmana, najlepszego [potrzebny przypis] zarysu historycznego tego okresu literatury polskiej; z dziedziny historii sztuki: Portret i krajobraz angielski (1907), Grottger (1907, monografia); po francusku: Mickiewicz (1929); licznych studiów i artykułów w czasopismach polskich i francuskich. Od 1900 r. mieszkał w Paryżu. [przypis edytorski]
Potocki, Artur Stanisław (1787–1832) — oficer napoleoński, adiutant księcia Józefa Poniatowskiego, a później cara Aleksandra I. [przypis edytorski]
Potocki, Ignacy (1750–1809) — działacz polityczny, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca reform Sejmu Czteroletniego, Konstytucji 3 maja; w czasie insurekcji kościuszkowskiej był przewodniczącym Wydziału Interesów Zagranicznych w Radzie Najwyższej Narodowej. [przypis edytorski]
Potocki, Ignacy (1750–1809) — działacz polityczny, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca reform Sejmu Czteroletniego, Konstytucji 3 maja. [przypis edytorski]
Potocki, Jędrzej — wojewoda kijowski, w r. 1684 hetman polny koronny, zm. 1691. [przypis redakcyjny]
Potocki, Joachim herbu Pilawa (1700–1764) — magnat, starosta lwowski, poseł, generał-lejtnant wojsk koronnych, jeden z przywódców konfederacji barskiej. [przypis edytorski]
Potocki, Mikołaj (ok. 1593–1651) — hetman wielki koronny (od 1646), kasztelan krakowski; mimo zakazu króla Władysława IV Wazy w 1648 wyruszył na Ukrainę przeciw wojskom zgromadzonym przez Chmielnickiego, poniósł klęskę nad Żółtymi Wodami (29 kwietnia–16 maja 1648), następnie został pobity pod Korsuniem (26 maja 1648) i znalazł się na dwa lata w niewoli tatarskiej; brał udział w zwycięskiej dla strony polskiej bitwie z siłami tatarsko-kozackimi pod Beresteczkiem (28 czerwca–10 lipca 1651) oraz w zakończonej bez rozstrzygnięcia bitwie pod Białą Cerkwią (23 września 1651). [przypis edytorski]
Potocki, Mikołaj, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651) — hetman wielki koronny w latach 1646–1651, kasztelan krakowski. [przypis redakcyjny]
Potocki of Montalck, Geoffrey Wladislas Vaile, hrabia, znany też jako Geoffrey Wladislas Vaile Potocki de Montalk (1903–1997) — poeta, tłumacz, prawnuk powstańca listopadowego, samozwańczy król Polski jako Władysław V; po wybuchu hiszpańskiej wojny domowej własnymi środkami zaczął wydawać antykomunistyczne, antyżydowskie, antydemokratyczne i rojalistyczne pismo „Right Review”, w którym w 1940 zamieścił swoją „mowę tronową”. [przypis edytorski]
Potocki Rewera, Stanisław — umarł 22 lutego 1667. [przypis redakcyjny]
Potocki, Stanisław (1776–1830) — uczestnik Powstania Kościuszkowskiego, w momencie wybuchu Powstania Listopadowego pozostał wierny władzom rosyjskim. [przypis edytorski]
Potocki, Stanisława (1782–1831) — hrabia, siódme dziecko, a drugi syn Szczęsnego Potockiego i Józefiny Amalii Mniszech; w 1793 r. oddany na służbę do armii rosyjskiej; w 1805 r. w bitwie pod Austerlitz był adiutantem carewicza Konstantego; w czasie kampanii antynapoleońskiej w 1814 r. u boku cara Aleksandra I brał udział bitwach pod Brienne-le-Château i pod Arcis-sur-Aube oraz w zdobyciu Paryża; w 1817 r. został generałem-adiutantem Aleksandra I, w 1822 r. odszedł ze służby z prawem noszenia munduru, w 1828 r. został tajnym radcą i mistrzem ceremonii na dworze Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]
Potocki, Stanisław Florian (1776–1830) – polski wojskowy, uczestnik powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich; zmarł w wyniku postrzału, kiedy próbował powstrzymać wybuch powstania listopadowego; nazywany Stasiem z powodu niewysokiego wzrostu. [przypis edytorski]
Potocki, Stanisław herbu Pilawa, zwany Rewera (1579–1667) — hetman wielki koronny, wojewoda krakowski, kijowski, podolski i bracławski, uczestnik wielu wojen, uratował króla Jana II Kazimierza pod Zbarażem; przydomek Rewera pochodzi od jego ulubionego powiedzonka re vera (łac.: w rzeczy samej, zaprawdę). [przypis edytorski]
Potocki, Stanisław Szczęsny (1751–1805) — polski polityk o orientacji prorosyjskiej, targowiczanin, syn wojewody kijowskiego Franciszka Salezego Potockiego, pana na Tulczynie, i Anny Elżbiety Potockiej. Pierwszą, potajemnie poślubioną w obrządku greckokatolickim (w 1770 r.) jego małżonkę, Gertrudę Komorowską, najprawdopodobniej porwali i zabili podkomendni ojca Szczęsnego, ciało zatapiając w stawie (historia ta stanowi osnowę powieści poetyckiej Antoniego Malczewskiego Maria). W spisek na życie Gertrudy mogła być zamieszana matka drugiej żony młodego magnata, Józefiny Amalii Mniszchówny, którą Szczęsny poślubił w 1774 r. i która urodziła mu jedenaścioro dzieci; małżeństwo zakończyło się rozwodem kościelnym w 1798 r., a po kilku miesiącach Józefina Amalia, od dawna stale mieszkająca w Petersburgu, zmarła. Pozwoliło to Szczęsnemu na upragnione od paru lat sfinalizowanie trzeciego związku: z Zofią, primo voto Wittową, w 1795 dzięki staraniom kochanka-magnata rozwiedzioną z Józefem Wittem, komendantem twierdzy w Kamieńcu Podolskim (Zofia pochodziła ze Stambułu, nosiła nazwisko swej ciotki: Glavani, została przez nią sprzedana Karolowi Boscampowi-Lasopolskiemu, posłowi nadzwyczajnemu Rzeczypospolitej przy Porcie Osmańskiej i jako jego metresa przybyła do Polski). Szczęsny Potocki zawarł ślub z Zofią 17 kwietnia 1798 r. w obrządku katolickim oraz prawosławnym (co stanowiło polityczny ukłon wobec carycy Katarzyny), mieli razem ośmioro dzieci, w tym troje przed ślubem, zmarłych w dzieciństwie i pięcioro urodzonych w formalnym związku, najbardziej znany był Mieczysław, z powodu awanturniczego usposobienia, konfliktu z matką oraz jako mąż Delfiny z Komarów Potockiej, muzy romantyków polskich. [przypis edytorski]
Potocki, Stefan (ok. 1624-1648) — starosta niżyński, zmarł w niewoli po bitwie pod Żółtymi Wodami. [przypis redakcyjny]
Potocki, Stefan (ok. 1624–1648) — syn hetmana wielkiego Mikołaja Potockiego, starosta niżyński, zmarł w niewoli po bitwie pod Żółtymi Wodami. [przypis redakcyjny]
Potocki, Stefan (ok. 1624-1648) — syn hetmana wielkiego Mikołaja Potockiego, starosta niżyński, zmarł w niewoli po bitwie pod Żółtymi Wodami. [przypis redakcyjny]
Potocki, Szczęsny Kazimierz — starosta krasnostawski, sokalski, wojewoda sieradzki, potem krakowski, następnie kasztelan krakowski i hetman wielki koronny, zm. 1702. [przypis redakcyjny]
Potocki, Wacław (1622–1696) — poeta, epik, satyryk i moralista, jeden z głównych polskich autorów epoki baroku. [przypis edytorski]
potoczne — powszednie, codzienne. [przypis redakcyjny]
potoczysty — płynny, barwny, łatwy w odbiorze. [przypis edytorski]
potoka — dziś popr.: potoku. [przypis edytorski]
potok Besor — potok biblijny (1Sm 30:9n) w pobliżu miasta Gaza w płd. Izraelu. [przypis edytorski]
Potok Moreński — rzeka Gwadalkiwir spływająca z gór Sierra Morena w Andaluzji; spadek ku dolinie jest wyjątkowo urwisty, dziś wykorzystywany do pozyskiwania energii elektrycznej. [przypis edytorski]
potok tejże co i wieś nazwy — chodzi o potok o nazwie Łopuszanka. [przypis edytorski]
potok Wołoszyn — właściwa nazwa to Potok Waksmundzki. [przypis edytorski]
Po tom ci wyprawił — dziś raczej: po to ci wyprawiłem. [przypis edytorski]
potomek Deukaliona — człowiek. [przypis edytorski]
potomki — dziś popr. forma N. lm: potomkami. [przypis edytorski]
potomki — dziś: potomkowie. [przypis edytorski]
potomkowie Deukaliona — ludzie; Deukalion (mit. gr.): syn Prometeusza, król Tesalii, wraz z żoną Pyrrą zostali jako jedyni sprawiedliwi ocaleni w czasie potopu zesłanego przez Zeusa, aby wytępić plemię ludzkie stworzone przez Prometeusza z ziemi; po potopie Deukalion i Pyrra, niby zasiewając pole, rzucali za siebie kamienie, z których powstało nowe plemię ludzi. [przypis edytorski]
potomstwo jego jest Legion — wyrażenie pochodzące od biblijnego wspólnego imienia grupy demonów, które opętały jednego człowieka (Mk 5,9; Łk 8,30); znaczenie: jego potomstwo jest bardzo liczne. [przypis edytorski]
po tom szedł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: po to szedłem. [przypis edytorski]
potomu (ros.) — dlatego. [przypis edytorski]
potopa (gw.) — potop. [przypis autorski]
Potop — powieść Henryka Sienkiewicza; tytuł odnosi się do potopu szwedzkiego, tj. najazdu wojsk szwedzkich na Polskę w XVII w. [przypis edytorski]
potpan (z ang. potcompanion) — kuchcik. [przypis edytorski]
potpourri (fr.) — dosł. bigos; całość złożona z różnorodnych elementów (np. wiązanka utworów muzycznych). [przypis edytorski]
potpourri (fr.) — tu: zgrabna kompilacja fragmentów muzycznych. [przypis edytorski]
pot-pourri (fr., z hiszp. olla potrida: potrawa składająca się z różnych gatunków mięs i warzyw) — utwór muzyczny złożony z fragmentów znanych melodii, najczęściej arii operowych. [przypis edytorski]
potrącać się (daw.) — zawadzać o coś. [przypis edytorski]
potrącić o jakiś przedmiot — dziś popr.: potrącić jakiś przedmiot. [przypis edytorski]
potrącić —tu: poruszyć. [przypis edytorski]
potrącił — w oryg. niem. stieß (…) weg: odepchnął, popchnął. [przypis edytorski]
Potrącone przeze mnie zagadnienie, czy powinno się mówić Hedda Gabler czy Gablerówna (…) — [por.] Flirt z Melpomeną, wieczór III. [przypis autorski]
potrachtuj (białorus.) — poczęstuj. [przypis edytorski]
potrafić kogoś (daw.) — spotkać się z kimś. [przypis redakcyjny]
potrafić się z kimś (daw.) — spotkać się z kimś. [przypis redakcyjny]
potrafić — utrafić, celnie trafić, wcelować. [przypis edytorski]
potrafię być dyskretnym — dziś: potrafię być dyskretny. [przypis edytorski]
potrafię (…) ludzi zmieniać na lepszych — sofiści głosili, że uczą obywatelskiej cnoty. Kallias, który tylu sofistów słuchał, ufa, że posiadł już ich mądrość i potrafi drugich uczyć cnoty, czyli uszlachetniać ich i zmieniać w lepsze moralnie jednostki. [przypis tłumacza]
potrafiż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy potrafi. [przypis edytorski]
potrafiż — potrafi–że; czy potrafi. [przypis edytorski]
potraktować (tu daw.) — poczęstować. [przypis edytorski]
Potrawą i napojem i lekiem cudownym… — z Eurypidesa. [przypis tłumacza]
potraw (daw.) — trawa, odrastająca po skoszeniu. [przypis edytorski]
potraw — łąka po sianokosach. [przypis redakcyjny]
potraw — łąka po sianokosach, tu: pastwisko. [przypis redakcyjny]
potraw — siano z drugich sianokosów. [przypis edytorski]
potraw — trawa wyrastająca powtórnie po skoszeniu. [przypis edytorski]
potraw — trawa wyrosła na łące już po sianokosach a. ostatni, jesienny pokos siana. [przypis edytorski]
potraw — trawa wyrosła na łące już po sianokosach a. ostatni, jesienny pokos siana; również: otawa. [przypis edytorski]
potrętwiały (starop. forma) — odrętwiały, zdrętwiały. [przypis edytorski]
potrefuje się (starop.) — zdarza [się]. [przypis redakcyjny]
potrójna Hekate — Dlatego potrójna, że nazywała się księżycem w niebiesiech, Dianą na ziemi, Prozerpiną lub Hekatą w piekle. Epitet jej zawsze jest: Dea feralis: zgubna bogini. [przypis autorski]
potrójna Hekate (mit. gr.) — Hekate, bogini magii i ciemności, rozstajnych dróg, pokuty i zemsty; (mit. rzym.) Hekate Trivia: Diana, Lucina (boginią narodzin) i Luna (bogini Księżyca). [przypis edytorski]
potrójnego ukłonu werbalnego w kierunku Schopenhauera — pesymizmu Schopenhauera w jego układzie aprobowanym przez modernistów młody Irzykowski nie przyjmował do wiadomości. Pisał w Dziennikach: „Nie ma wcale obawy, abym zaraził się pesymizmem od osławionego Schopenhauera. Wprawdzie niejeden — tak mówią i piszą — miał sobie wskutek jego lektury życie odebrać (wbrew właśnie doktrynie Schopenhauera!), ale ja to uważam za fałsz!! Schopenhauer nie mógł być nigdy bezpośrednią przyczyną samobójstwa, coś podobnego twierdzić jest absurdem! Ja nie jestem wcale optymistą, ale przecież pesymizm Schopenhauera w tej formie, w jakiej go dotychczas poznałem, wydaje mi się tylko chimerą i fantazją poetyczną, ale nie filozoficzną. Nawołuje do ascetyzmu — jego własne życie się temu sprzeciwia, gdzież rzetelność? »Zaprzeczenie woli do życia« jest grubym frazesem. Jest wola i jest poznanie, ale poznanie jest tylko formą woli. Któż więc zaprzecza? Schopenhauer przedstawia to wszystko, jakby w człowieku było jakieś nadnaturalne coś, które się w nim zapala, w płomień wybucha i wreszcie wolę pożera. Zresztą być może, że nie rozumiem tej hecy, ale czyż rezultat ma być właśnie dlatego dobrym, że jest trudnym i jednostronnym? Wszystkie paradoksy mają w sobie jakąś drażniącą szyderczą moc i właśnie dlatego im się trudno oprzeć” (Notatki z życia, obserwacje i motywy, s. 106–107, 7 VIII 1893). — Warto też pamiętać, że doskonale władający językiem niemieckim Irzykowski w swoich sądach o tym filozofie nie polegał na jakichś zasłyszanych wiadomościach, ale gruntownej lekturze. [przypis autorski]
potrójny (…) Mitro — w mit. indyjskiej Mitra, Waruna i Arjaman stanowili trójcę bóstw nieba; w tej trójcy Arjaman odpowiada za narodziny (wschód) słońca (Arjaman to wedyjski bóg wschodzącego słońca; zastąpiony potem przez Ahura Mazdę), Waruna za wędrówkę słońca po niebie, rozdzielność dnia i nocy oraz zsyłanie deszczu (Waruna jest hinduistycznym bogiem nieba i wód, a także bóstwem czuwającym nad przestrzeganiem umów, nad niewzruszonością zasad rządzących wszechświatem), zaś Mitra jest bogiem odrodzenia (składał Słońcu ofiarę odkupieńczą ofiarę z byka i umierał w jaskini, aby znów się odrodzić). [przypis edytorski]
Potrójnym kula ziemska nadana obrotem (…) — Przypuszcza się tu potrójny bieg ziemi: pierwszy, „około własnej osi”, dni oddaje, sprawia odmianę dni i nocy; drugi, około Słońca, „planety darzącej światłem i ciepłem”, wraca lata, jest przyczyną ustawicznie powracającej kolei pór roku; trzeci, najleniwszy, z północy ku południowi i stamtąd znowu ku północy, „Trionom”, miał „przynieść”, czyli sprawić „odmłodnienie”, odrodzenie się ziemskiego świata, to jest Ziemi i wszystkich na niej istot. Rozumowanie to umysłowe, bardziej z istoty swojej do umiejętności niż do poezji należące, umiał Trembecki tak zmysłowie wydać, łącząc filozoficzną zrozumiałość i ścisłość z okrasą poetycką, iż przytoczone miejsce zdaje się okazywać w najwyższym blasku jego talent i sztukę. [przypis redakcyjny]
Potrójnym płynem martwe skrapia zwłoki — Antygona skropiła ciało płynem zmieszanym z wina, mleka i oliwy. [przypis redakcyjny]
po trocha — dziś popr.: po trosze, stopniowo. [przypis edytorski]
potrociny — odpadki, rzeczy nic niewarte, marności. [przypis redakcyjny]
