Kochanowski, Jan
Tren VIII. (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)
http://www.wolnelektury.pl/lektura/treny
Wilczek, Piotr
Sekuła, Aleksandra
Sutkowska, Olga
Fundacja Nowoczesna Polska
Renesans
Liryka
Tren
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.
http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/treny-tren-viii
Jan Kochanowski, Treny, Drukarnia Łazarzowa, wyd. 2, Kraków, 1583
Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584
1655
xml
text
text
2009-04-28
L
SP3
pol
https://redakcja.wolnelektury.pl/media/cover/use/6394.jpg
Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki, Jan Matejko (1838–1893), domena publiczna
http://redakcja.wolnelektury.pl/cover/image/6394/
Jan Kochanowski
Treny
Tren VIII. (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego.
Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,/
Moja droga Orszulo, tym zniknienimzniknienim (starop.) --- zniknieniem, zniknięciem. swoim./
Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:/
Jedną maluczką dusządusza* (daw.) --- w znaczeniu: ,,żywe stworzenie"; dawniej duszami nazywano ludzi, np. szlachcic posiadał wieś z określoną ilością dusz, czyli chłopów; jedną (...) duszą (...) ubyło: z jedną duszą ubyło. Jerzy Axer przekonująco dowodził, że jest to niejako odpowiedź na cytat z listu, który otrzymał Cicero od swojego przyjaciela Serwiusza Sulpicjusza. Przyjaciel pytał Cycerona cierpiącego po śmierci córki Tulii: ,,in unius (Jedną) mulierculae animula (maluczką duszą) [si] iactura facta est (ubyło), tanto opere [commoveris] (tak wiele)?". Postać i dzieło Cycerona są ważne również w Trenie XVI i XIX.trzeba by sprawdzić tłumaczenie cytatu, bo wydaje się, że w ,,mulierculae animula" wpisana jest płeć duszki: ,,duszyczka małej kobiety/kobietki" tak wiele ubyło./
Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała,/
Wszytkiś w domu kącikiwszytki kąciki --- wszystkie zakamarki, całą przestrzeń domu. zawżdy pobiegałapobiegała --- przebiegała../
Nie dopuściłaś nigdy matce sie frasowaćNie dopuściłaś (...) matce sie frasować --- nie pozwoliłaś, by matka się frasowała, martwiła./
Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psowaćgłowy psować (starop. psować: psuć) --- martwić się, dręczyć się myślami.,/
To tego, to owego wdzięczniewdzięczny* (starop.) --- miły, przyjemny. obłapiającobłapiać (starop.; tu forma imiesł.: obłapiając) --- obejmować./
I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając./
Teraz wszytko umilkło, szczereszczery (tu forma lm: szczere) --- prawdziwy. pustki w domu,/
Nie masz zabawkizabawka* (daw.)--- miłe zajęcie, zajęcie przynoszące radość (por. ,,zabawić się")., nie masz rośmiać sie nikomu./
Z każdego kątaz każdego kąta --- zewsząd. żałość człowieka ujmujeujmować --- chwytać.,/
A serce swej pociechyswej pociechy --- należnej mu pociechy (pociecha to również określenie dziecka.zob. Tren III) darmodarmo --- na darmo, daremnie, na próżno. upatrujeupatrywać (tu forma 3 os. lp: upatruje) --- wyglądać, oczekiwać zobaczenia, wypatrywać..