Kochanowski, Jan
Tren II. (Jeślim kiedy nad dziećmi piórko miał zabawić...)
http://www.wolnelektury.pl/lektura/treny
Wilczek, Piotr
Sekuła, Aleksandra
Sutkowska, Olga
Fundacja Nowoczesna Polska
Renesans
Liryka
Tren
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.
http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/treny-tren-ii
Jan Kochanowski, Treny, Drukarnia Łazarzowa, wyd. 2, Kraków, 1583
Domena publiczna - Jan Kochanowski zm. 1584
1655
xml
text
text
2009-04-28
pol
http://redakcja.wolnelektury.pl/media/dynamic/cover/image/834.jpg
the window, slightly everything@Flickr, CC BY 2.0
http://redakcja.wolnelektury.pl/cover/image/834
Jan Kochanowski
Treny
Tren II. (Jeślim kiedy nad dziećmi piórko miał zabawić...)W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego.
Jeslim kiedy nad dziećmi piórkopiórko --- pióro (potoczny wariant tego wyrazu, a nie zdrobnienie). miał zabawićzabawić (daw.) --- zatrudnić (się), strawić na czymś czas.,/
A kwoli temu wiekukwoli temu (starop.) --- z powodu tego, dla tego; temu wieku: chodzi tu o dzieci. lekkielekki* (starop.) --- mało ważny, posiadający małą wartość. rymyrymy* (starop.) --- wiersze. stawićstawić --- składać, układać.,/
Bodajżebychbodajżebych (starop.) --- pochodzi od: Bóg daj, żebym, czyli: daj Boże, żebym. był raczej kolebkę kołysał/
I z drugiemi nieważne mamkom pieśninieważne pieśni* --- kołysanki; mamka: niańka, która karmi niemowlę. pisał,/
Któremi by dziecinki noworodnedziecinka --- zdrobnienie od dziecina (dziecko); noworodne: nowonarodzone (por. współcz. wyraz: noworodek). spiłyspiły* (starop.) --- usypiały./
I swoich wychowańcówwychowańców --- wychowanków. lamenty toliłytoliły (starop.) --- tuliły, koiły, uspokajały; lamenty: płacze../
Takie fraszkifraszka (starop.) --- błahostka, drobnostka, drobiazg (zob. w w. 2 ,,lekkie rymy", w w. 4 ,,nieważne pieśni") mnie zbieraćzbierać --- gromadzić (tu chodzi o gromadzenie tekstów, fraszek). pożyteczniej było,/
Niżli, w co mię nieszczeście moje dziś wprawiłowprawić w coś --- doprowadzić do czegoś, nauczyć czegoś.,/
Płakać nad głuchym grobemgłuchy grób --- który nie słyszy i nie słucha płaczu. mej wdzięcznej dziewczyny/
I skarżyć sie na srogośćsrogi (starop.) --- przykry, ciężki, okrutny (stąd srogość: okrucieństwo). ciężkiejciężki* (starop.) --- tu w znaczeniu: srogi. ProzerpinyProzerpina --- władczyni śmierci w mit. rzym. (odpowiadająca Persefonie w mit. gr.), żona Plutona (Hadesa), boga podziemia, była często w poezji antycznej i renesansowej uosobieniem śmierci../
Alem użyć w obojgu jednakiej wolnościużyć w obojgu jednakiej wolności --- mieć w obu rzeczach jednakowo wolny wybór; w obojgu: tj. i w pisaniu kołysanek (zob. w. 4) i w pisaniu płaczów (zob. w. 9)./
Nie mógł --- owom ominąłowom ominął --- owo (jedno) ominąłem., jako w dordzałościdordzałość (starop.) --- dojrzałość./
Dowcipudowcip* (starop.) --- rozum, inteligencja, talent, błyskotliwość. coś ranegorany* (starop.) --- wczesny, przedwczesny, niedojrzały (por. rano, wcześnie rano); coś ranego w dordzałości: coś przedwczesnego (,,niewczesnego") w czasie dojrzałości., na to mię przygodaprzygoda* (starop.) --- złe zdarzenie, nieszczęście, nieszczęśliwy wypadek./
Gwałtem wbiłagwałtem wbiła --- powaliła, ugodziła, gwałtownie doprowadziła do czegoś. i moja nienagrodna szkodanienagrodny (starop.) --- taki, który nie może być nagrodzony, wynagrodzony, naprawiony../
Ani mi teraz łacnołacno (starop.) --- łatwo. dowiadać sie o tymdowiadać sie o tym (starop.) --- dowiadywać się o to, zastanawiać się nad tym.,/
Jaka mię z płaczupłacz --- tu: w znaczeniu planctus (łac. żal, opłakiwanie), chodzi tu bowiem o same Treny jako utwór literacki. mego czeka cześć na potymcześć na potym (starop.) --- późniejsze uznanie, sława u potomnych../
Nie chciałem żywym śpiewać, dziś umarłym muszę,/
A cudzejcudzy* (starop.) --- nie swój (odcień znaczeniowy nieco inny od współczesnego). śmierci płacząc, sam swe kości suszęsuszyć kości (starop.) --- zwrot przysłowiowy posiadający genezę biblijną, oznacza tęsknotę (,,usychanie" z tęsknoty)../
Prózno toprózno (starop.) --- na próżno (tzn. daremne są przestrogi, które zalecają zachowanie równowagi ducha w żałobie).; jakie szcześcieszczeście* (starop.) --- los, fortuna. ludzi naszladujenaszladować* (starop.) --- iść za kimś, iść śladem, tropić.,/
Tak w nas albo dobrą myśldobra myśl* (starop.) --- pogoda ducha, pogoda umysłu, dobre usposobienie, dobry nastrój., albo złą sprawuje./
O prawo krzywdy pełne! O znikomych cieniznikome cienie --- cienie znikające, nieuchwytne; dusze zmarłych snujące się w podziemiach opisywanych w opowieściach mitologicznych./
Sroga, nieubłagana, nieużytanieużyty (starop.) --- nie dający się uprosić, nieubłagany. ksieniksieni (starop.) --- księżna, przełożona (Prozerpina).!/
Tak li moja Orszula, jeszcze żyć na świecie/
Nie umiawszy, musiała w ranym umrzeć leciew ranym lecie (starop.) --- we wczesnym wieku; rany: zob. w. 13; lato*: rok.?/
I nie napatrzawszy sie jasności słonecznej,/
Poszła nieboga widzieć krajów nocy wiecznejposzła widzieć krajów --- poszła, aby widzieć (aby zobaczyć, popatrzeć na) kraje; kraje nocy wiecznej: kraina śmierci, która jest krainą ciemności (jak noc)../
A bodaj ani była świata oglądała,/
Co bowiem więcej, jedno ródjedno ród* --- tylko narodziny. a śmierć poznała./
A miastomiasto* (starop.) --- zamiast. pociech, które winna z czasemz czasem --- po pewnym czasie, w późniejszym wieku. była/
Rodzicom swym, w ciężkim jeje --- ich (rodziców). smutku zostawiła.