Adam Mickiewicz To lubię Spojrzyj, Marylo, gdzie się kończą gaje: W prawo łóz gęsty zarostek, W lewo się piękna dolina podaje, Przodem rzeczułka i mostek. Tuż stara cerkiew; w niej puszczyk i sowy, Obok dzwonnicy zrąb zgniły, A za dzwonnicą chróśniak malinowy, A w tym chróśniaku mogiły. Czy tam bies siedział, czy dusza zaklęta, Że o północnej godzinie, Nikt, jak najstarszy człowiek zapamięta, Miejsc tych bez trwogi nie minie. Bo skoro północ nawlecze zasłony, Cerkiew się z trzaskiem odmyka, W pustej zrąbnicy dzwonią same dzwony, W chróstach coś huczy i ksyka. Czasami płomyk okaże się blady, Czasem grom trzaska po gromie, Same się z mogił ruszają pokłady, I larwy stają widomie. Raz trup po drodze bez głowy się toczy, To znowu głowa bez ciała, Roztwiera gębę i wytrzeszcza oczy, W gębie i w oczach żar pała. Albo wilk bieży: pragniesz go odegnać, Aż orlem skrzydłem wilk macha… Dość «zgiń, przepadnij!» wyrzec i przeżegnać, Wilk zniknie wrzeszcząc: cha, cha, cha! Każdy podróżny oglądał te zgrozy, I każdy musiał kląć drogę; Ten złamał dyszel, ten wywrócił wozy, Innemu zwichnął koń nogę. Ja, chociaż pomnę, nieraz Andrzej stary Zaklinał, nieraz przestrzegał: Śmiałem się z djabłów, nie wierzyłem w czary, Tamtędym jeździł i biegał. Raz, gdy do Ruty jadę w czas noclegu, Na moście z końmi wóz staje; Próżno woźnica przynagla do biegu, Hej! krzyczy, biczem zadaje. Stoją, a potem skoczą z całej mocy, Dyszel przy samej pękł szrubie; Zostać na polu, samemu i w nocy, To lubię, rzekłem, to lubię! Ledwiem dokończył, aż straszna martwica Wypływa z blizkich wód toni; Białe jej szaty, jak śnieg białe lica, Ognisty wieniec na skroni. Chciałem uciekać, padłem zalękniony, Włos dębem stanął na głowie; Krzyknę: niech będzie Chrystus pochwalony: «Na wieki wieków» odpowie. «Ktokolwiek jesteś poczciwy człowieku, Coś mię zachował od męki, Dożyj ty szczęścia i późnego wieku, I pokój tobie i dzięki.» «Widzisz przed sobą obraz grzesznej duszy, — Wkrótce się niebem pochlubię; Boś ty czyścowej zbawił mię katuszy Tem jednem słówkiem: *To lubię*. «Dopóki gwiazdy zejdą i dopóki We wsi kur pierwszy zapieje, Opowiem tobie, a ty dla nauki Opowiedz innym me dzieje. «Onego czasu żyłam ja na świecie, Marylą zwana przed laty; Ojciec mój, pierwszy urzędnik w powiecie, Możny, poczciwy, bogaty. «Za życia pragnął sprawić mi wesele; A żem dostatnia i młoda, Zbiegło się zewsząd zalotników wiele, Posag wabił i uroda. «Mnóztwo ich marnej pochlebiało dumie, I to mi było do smaku, Że kiedy w licznym kłaniano się tłumie, Tłumem gardziłam bez braku. «Przybył i Józio; dwudziestą miał wiosnę, Młody, cnotliwy, nieśmiały: Obce dla niego wyrazy miłosne, Choć czuł miłosne zapały. «Lecz próżno nędzny w oczach prawie znika, Próżno i dzień i noc płacze; W boleściach jego dla mnie radość dzika, Śmiech obudzały rozpacze. «Ja pójdę!» mówił ze łzami — «Idź sobie!» Poszedł i umarł z miłości… Tu nad rzeczułką, w tym zielonym grobie, Złożone jego są kości. «Odtąd mi życie stało się nielube, Późne uczułam wyrzuty; Lecz ani sposób wynagrodzić zgubę, Ani czas został pokuty. «Raz, gdy się w północ z rodzicami bawię, Wzmaga się hałas, szum, świsty: Przyleciał Józio, w straszliwej postawie, Jak potępieniec ognisty. «Porwał, udusił gęszczą dymnych kłębów, W czyścowe rzucił potoki, Gdzie pośród jęku i zgrzytania zębów, Takie słyszałam wyroki: «Wiedziałaś, że się spodobało Panu Z męża ród tworzyć niewieści, Na osłodzenie mężom złego stanu, Na rozkosz, nie na boleści. «Ty, jakbyś w piersiach miała serce z głazu, Ani cię jęki ubodły, Nikt nie uprosił słodkiego wyrazu, Przez łzy, cierpienia i modły. «Za taką srogość, długie, długie lata, Dręcz się w czyścowej zagubie; Póki mąż jaki z tamecznego świata, Nie powie na cię choć: *lubię* «Prosił i Józio niegdyś o to słowo Gorzkie łzy lał nieszczęśliwy: Prośże ty teraz nie łzą, nie namową, Ale przez strachy i dziwy.» «Rzekł. Mnie natychmiast porwały złe duchy: Odtąd już setny rok minie, W dzień męczą, na noc zdejmują łańcuchy, Rzucam ogniste głębinie. «I w cerkwi, albo na Józia mogile Niebu i ziemi obrzydła, Muszę podróżnych trwożyć w nocne chwile. Różne udając straszydła. «Idących w błota zawiodę lub w gaje, Jadącym konia uskubię; A każdy naklnie, nafuka, nałaje — Tyś pierwszy wyrzekł: to lubię. «Za to ci spadnie wyroków zasłona, Przyszłość z pod ciemnych wskażę chmur. Ach! i ty poznasz Marylę, lecz ona…» Wtem na nieszczęście zapiał kur. Skinęła tylko, widać radość z oczek, Mieni się w parę cieniuchną, Ginie, jak ginie bladawy obłoczek, Kiedy zefiry nań dmuchną… Patrzę — aż cały wóz stoi na łące. Siadam, powoli strach mija; Proszę za dusze w czyścu bolejące, Zmówić trzy Zdrowaś Marya. ----- Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, dostępna jest na stronie wolnelektury.pl. Wersja lektury w opracowaniu merytorycznym i krytycznym (przypisy i motywy) dostępna jest na stronie http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/ballady-i-romanse/. Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska. Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur. Ten utwór jest w domenie publicznej. Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3: https://artlibre.org/licence/lal/pl/ Fundacja Nowoczesna Polska zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur: https://wolnelektury.pl/info/zasady-wykorzystania/ Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki. Tekst opracowany na podstawie: Mikołów : K. Miarka, [1898] Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN. Opracowanie redakcyjne i przypisy: Michał Bień, Monika Myszkowska, Paulina Ołtusek.