Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Jan Kochanowski, Pieśń świętojańska o Sobótce
 
  • 1.75×
  • 1.5×
  • 1.25×
  • 0.75×
  • 0.5×

Pobieranie e-booka

Wybierz wersję dla siebie:

.pdf

Jeśli planujesz wydruk albo lekturę na urządzeniu mobilnym bez dodatkowych aplikacji.

.epub

Uniwersalny format e-booków, obsługiwany przez większość czytników sprzętowych i aplikacji na urządzenia mobilne.

.mobi

Natywny format dla czytnika Amazon Kindle.

Pobieranie audiobooka

Wybierz wersję dla siebie:

.mp3

Uniwersalny format, obsługiwany przez wszystkie urządzenia.

OggVorbis

Otwarty format plików audio, oferujący wysokiej jakości nagranie.

DAISY

Format dla osób z dysfunkcjami czytania.

Pieśń jest najstarszym gatunkiem lirycznym i odzwierciedla związek poezji i muzyki. Pieśń świętojańska o Sobótce Jana Kochanowskiego to jedno z pierwszych dzieł polskiej literatury należące do tej kategorii literackiej.

Utwór to kompozycja składająca się z dwunastu pieśni. Całość stanowi pochwałę życia na wsi, w zgodzie z naturą. Uważa się, że Pieśń powstała w czarnoleskim okresie pracy twórczej poety. Wtedy to Kochanowski wraz z rodziną po opuszczeniu królewskiego dworu osiadł w odziedziczonym po ojcu majątku w Czarnolesie. Dzieło zostało wydane w 1586 roku, po śmierci autora, jednak najprawdopodobniej niektóre pieśni trafiły do czytelników wcześniej — opublikowane w śpiewnikach.

Rzecz dzieje się we wspomnianym Czarnolesie w najkrótszą noc w roku, zwaną nocą świętojańską, przypadającą w wigilię św. Jana, czyli z 23 na 24 czerwca. Według pogańskich wierzeń obchodzi się wtedy sobótkę, zwaną również Nocą Kupały — ceremonię uwielbienia życiodajnego słońca.

Dwanaście panien, każda z osobna, odśpiewuje pieśni na różne tematy, między innymi: tańca, miłości, myślistwa, pasterstwa. Zebrani okoliczni mieszkańcy rozpalają ognisko, tańczą, grają na dudach, a dziewczęta puszczają wianki na wodzie. Jedna z pieśni (wykonana przez Pannę XI) opisuje żonę Jana Kochanowskiego, Dorotę. Przedstawia ją jako kobietę obdarzoną niezwykłą urodą.

Najsłynniejszą pieśnią z całego cyklu jest pieśń Panny XII. Utwór rozpoczynają słowa „Wsi spokojna, wsi wesoła”, a więc adresatem jest wieś jako taka. Panna XII wyraża przekonanie, że więcej zalet ma mieszkanie na wsi niż egzystencja w mieście. Trudno wręcz wyszczególnić wszystkie przymioty sielskiego życia. Praca na roli, mimo że ciężka, jest również przyjemna — otoczenie natury tworzy aurę błogości i spokoju. Mieszkańcy wsi są pracowici, a plony będące wynikiem pracy ich rąk zapewniają im samowystarczalność. Solidarnie dzielą się obowiązkami: gdy gospodarz zajmuje się rolą, gospodyni opiekuje się domem i dobytkiem. Po pracy zawsze jest czas na odpoczynek i korzystanie z uroków przyrody. Dzieciom od urodzenia wpaja się szacunek do starszych. Przebywanie wśród różnorodnej fauny i flory zapewnia mieszkańcom wsi dobre samopoczucie. W przeciwieństwie do nich, mieszkańcy miasta są ciągle zmęczeni. Według Panny XII miastowi są materialistami, często parają się lichwiarstwem, nie dostrzegają tego, że najważniejsze jest życie w zgodzie z cyklem natury. Mieszkańcy miasta trwają w ciągłym biegu — podążając za tym, co nieznane, zapominają, że na końcu wszystkiego czeka ich śmierć.

W Pieśni świętojańskiej o Sobótce dostrzega się elementy nawiązujące zarówno do kultury ludowej, jak i do liryki antycznej. Potwierdzenie tego stanowi fragment utworu: „Gra w piszczałkę proste pieśni, a faunowie grają leśni”. Wspomniani faunowie to leśne bożki występujące w mitologii rzymskiej.

Czarnolas opisany został jako arkadia — kraina, w której panuje wieczna szczęśliwość i beztroska. Płynące z utworu uwielbienie do owego regionu znajduje potwierdzenie w życiu Kochanowskiego, bowiem to właśnie tam, po porzuceniu dworskiego życia, poeta czuł się najszczęśliwszy. Utwór wpisuje się zarówno w filozofię stoicyzmu, jak i epikureizmu. Według stoików człowiek powinien żyć zgodnie z zasadami logiki, w równowadze duchowej i spokoju wewnętrznym. Epikureiczycy natomiast głosili pogląd mówiący o tym, że trzeba korzystać z tego, co oferuje życie. Jan Kochanowski zdefiniował swoją własną teorię: kluczem do szczęścia jest pokorny, skromny żywot w wiejskim otoczeniu, w zgodzie z zasadami moralnymi i prawami przyrody.

Pieśń świętojańska o Sobótce jest lekturą w szkołach ponadpodstawowych. Nasze wydanie zawiera przypisy opracowane specjalnie dla uczennic i uczniów. Zamieszczony na stronie Wolnych Lektur audiobook czyta Krzysztof Skonieczny.

Ta książka jest dostępna dla tysięcy dzieciaków dzięki darowiznom od osób takich jak Ty!

Dorzuć się!

O autorze

Jan Kochanowski
Józef Buchbinder, domena publiczna, Wikimedia Commons

Jan Kochanowski

Ur.
6 czerwca 1530 w Sycyna Północna
Zm.
22 sierpnia 1584 w Lublin
Najważniejsze dzieła:
Odprawa posłów greckich, Psałterz Dawidów, Treny, Fraszki, Pieśni

Wybitny poeta polski okresu odrodzenia, którego twórczość odegrała ogromną rolę w rozwoju języka, literatury i kultury polskiej. Syn zamożnego ziemianina, studiował w Akademii Krakowskiej (1544-1547) oraz na uniwersytetach w Królewcu i Padwie (1555-1559). Podróżował po Włoszech i Francji, gdzie poznał poetów Plejady (Ronsard). Po powrocie do Polski dzięki biskupowi Myszkowskiemu rozpoczął karierę na dworze Zygmunta Augusta, w 1563 r. został sekretarzem królewskim. Ok. 1575 r. ożenił się i osiadł na wsi. Śmierć jednej z córek stała się pobudką do napisania oryginalnego cyklu trenów. Zmarł nagle na serce. W jego pogrzebie uczestniczył król Stefan Batory, kanclerz J. Zamojski i in.

  • autor: Katarzyna Migdał