Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Mikołaj Sęp Szarzyński, Pannie Jadwidze Tarłównie kwoli

Spis treści

    1. Kobieta: 1
    2. Miłość: 1
    3. Poezja: 1
    4. Rzeka: 1
    5. Wierzenia: 1
    6. Wino: 1
    7. Woda: 1

    Mikołaj Sęp SzarzyńskiPannie Jadwidze Tarłównie (potym wojewodzinej ruskiej) kwoli[1]

    1
    PoezjaPiorunem strasznym obrzymy[2] pobite[3],
    Poważnych królów sprawy znamienite
    Niech, kto chce, śpiewa: nam sie, lutnio, mało
    Pegazskich zdrojów[4] wody pić dostało[5].
    5
    Miłość, WinoBacha[6] śpiewajmy, cicho pijącego,
    Przy nim Cyprydę[7] i wojny pustego
    Spokojne dziecka[8], które zawżdy swoję
    Na rozpalonej skale ostrzy zbroję.
    Powiedzmy k temu żartobliwe zdrady
    10
    Leśnych Satyrów[9] na śliczne Dryady[10],
    Albo płacz śmieszny nieważnej ciężkości,
    Która przy trudnej tuż chodzi miłości.
    Rzeka, Wierzenia, WodaI was, nadobne Nimfy[11], wspomieniemy[12],
    A zawsze ciebie naprzód przed inemi,
    15
    Którą Dniestr rybny, którą Wisła sobie
    Biorą (lecz z krzywdą[13] oba) ku ozdobie.
    Długi na kresie co krótkim Strwiąż[14] płynie,
    Że cię wychował, prawdziwie tym słynie,
    Pewien w tej mierze i oceanowi
    20
    Sławy nie stąpić, tysiąc[15] Nimf królowi.
    Niedarmo hardy: Kobietajawnie to baczymy,
    Jako ty kwitniesz dary ozdobnymi;
    Zrównałaś stanem w wstydliwą Dyaną[16],
    Zrównałaś twarzą z Wenerą[17] różaną.
    25
    Mniejsza od ciebie Pallas[18] w obyczaje,
    W kożdej[19] twej sprawie Charis[20] sie znać daje,
    I zdumiewa sie Helikon[21] uczony,
    Gdy lilianą[22] ręką bijesz w strony.
    Ozdobo ziemie[23]! szczęśliwy, szczęśliwy,
    30
    Komu cię Pan Bóg naznaczył życzliwy;
    Komu cię Hymen[24] słowy statecznemi
    I pochodniami przyłączy wiecznemi.

    Przypisy

    [1]

    Wiersz adresowany jest do Jadwigi, córki chorążego lwowskiego Jana Tarły, która w owym czasie była bardzo popularną osobą, o której rękę starało się wielu mężczyzn nie tylko dzięki jej urodzie, ale także dzięki pokaźnemu posagowi. Na podstawie tego wiersza wymyślono nieszczęśliwy romans Mikołaja Sępa Szarzyńskiego z Jadwigą. Stał się on podstawą noweli Adama Krechowieckiego Trałówna (1896) i dramatu Bronisława Grabowskiego Jadwiga Tarłówna (1899). Zob. Mikołaj Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, Warszawa 2001, s. 181-182. [przypis edytorski]

    [2]

    obrzymy — starop. olbrzymy. [przypis redakcyjny]

    [3]

    W wersie tym zawarta jest aluzja do walki olbrzymów przeciwko Zeusowi i bogom olimpijskim. Giganci zostali pobici piorunem Zeusa. Gigantomachia została opisana w Metamorfozach Owidiusza, który podobnie jak Szarzyński pod wpływem miłości zaczął opiewać inny temat. Zob. Owidiusz Miłoski (Amores). [przypis edytorski]

    [4]

    Pegazkich zdrojów — w mit. gr. na wzgórzu Muz, gdy Pegaz uderzył kopytem w skałę, wypłynęło źródło Hippokrene, które daje poetom natchnienie. „Pegazkie zdroje” czy „hipokreńska bania”, z których piją poeci to motyw często przewijający się w ówczesnej poezji. Zob. wiersz Jana Andrzeja Morsztyna Do swoich książek (Dokąd się, moja lutni, napierasz skwapliwie?). [przypis edytorski]

    [5]

    Autor pisze o tym, że ponieważ nie pił zbyt wiele ze źródła natchnienia poetyckiego nie ma śmiałości, by napisać utwór o tematyce mitologicznej (gigantomachia, zob. wers 1) czy rycerskiej („Poważnych królów sprawy znamienite…”). [przypis edytorski]

    [6]

    Bachus a. Bakchus — rzymski bóg wina, patron poezji biesiadnej, Dionizos u Greków. Tutaj Bakchus pokazany jest jako spokojny, „cicho pijący”. Tak samo przedstawia go w Pieśniach Horacy. [przypis redakcyjny]

    [7]

    Cypryda — jedno z przezwisk Wenery, czczonej na wyspie Cyprze. [przypis redakcyjny]

    [8]

    Amor, Cupido, po grecku Eros, syn Afrodyty, przedstawiany w postaci chłopięcia skrzydlatego, wypuszczającego z łuku strzały miłości; szyk przestawny; powinno być: wojny spokojne pustego dziecka; puste — tu: beztroskie, swawolne, niepoważne. [przypis redakcyjny]

    [9]

    Satyry — przekorne bożki. [przypis redakcyjny]

    [10]

    Dryady — boginki leśne. [przypis redakcyjny]

    [11]

    Nimfy — bóstwa leśne i wodne. [przypis redakcyjny]

    [12]

    wspomieniemy — od starop. wspomionąć (dawn. wspomięnąć), wspomienę a. wspomionę; dziś wspomnieć. [przypis redakcyjny]

    [13]

    z krzywdą — niesłusznie. [przypis redakcyjny]

    [14]

    Strwiąż — rzeka, lewy dopływ Dniestru, w ziemi Przemyskiej, przepływająca przez wieś rodzinną Tarłówny; zwykły szyk wyrazów byłby: Długi Strwiąż, co płynie na krótkim kresie…; wpływ składni łacińskiej. [przypis redakcyjny]

    [15]

    dop. l. mn.: pewien w tej mierze nie ustąpić sławy i oceanowi, królowi tysięcy nimf. [przypis redakcyjny]

    [16]

    Dyana — u Rzymian bogini łowiectwa. [przypis redakcyjny]

    [17]

    Wenera — u Rzymian bogini miłości. [przypis redakcyjny]

    [18]

    Pallas — Atena (Minerwa) u Greków ukochana córka Zeusa, szczególniejsza opiekunka Aten, bóstwo wpływowe. [przypis redakcyjny]

    [19]

    W kożdej — w każdej; taka forma stale występuje u Sępa Szarzyńskiego. [przypis redakcyjny]

    [20]

    Charis — u Greków bogini wdzięku niewieściego. [przypis redakcyjny]

    [21]

    Helikon — góra w Grecji (Beocji), poświęcona Muzom. [przypis redakcyjny]

    [22]

    lilianą — liljową; neologizm autora. [przypis redakcyjny]

    [23]

    ziemie — dawn., dop. l. p. rzecz. r. ż. z osn. spółgł. podniebienną. [przypis redakcyjny]

    [24]

    Hymen — bożek małżeństwa, syn Apollona. [przypis redakcyjny]

    x